Hao huyết áp lah nau jâk bah trong hoch mham tâm trong hoch ƀư jâk hô. Du hê nŭih geh năl lah hao huyết áp tâm thu hao gŏ lơ ndrel huyết áp tâm trương ntơm 90 mmHg hao gŏ lơ. Du đê̆ nau mpơl mra geh tâm du hê nŭih geh nau ji hao huyết áp lah: ji bôk tâm mông ôi, luh mham muh, play nuih nchuăt ngăch, rgâl nau mpơl saơ, sĭk tôr...

Tĭng nau mbơh bah ntŭk kan dak si lam ntur neh (WHO), rnôk aơ geh nklăp du rmen nŭih tâm lam ntur neh geh nau ji hao huyết áp ndrel rnoh aơ mra hao rlau 1,5 rmen nŭih tâm năm 2025, ăp năm geh nklăp 9.4 rkeh nŭih hao huyết áp lĕ khĭt. Tâm Việt Nam, tĭng N’gâng kan dak si, geh nklăp 17 rkeh nŭih geh nau ji hao huyết áp tâm ƀon lan, geh rlau 50% ê geh saơ ndrel rlau 70% tâm rnoh aơ saơ ma ê geh săm.

Hao huyết áp lah nau ji jâk, geh mô mpơl, đê̆ geh nau mpơl saơ, ndri ma nơih geh nau ji jaka lah mô dơi năn rklaih, tŏng, ƀa ƀơ. Nau vay, tâm du khay nŭih ji huyết áp mra tât Ngih dak si gay geh nai dak si mbơh ndrel sŏk dak si sĭt ngêt. Yơn lah, geh du đê̆ nŭih lăp tâm ngih dak si săm yor hao huyết áp ndal.

 Tâm khoa nội tim măchj ngih dak si Đa khoa nkuăl Ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, ăp nar ndơn bơi tât 20 nŭih lăp săm yor hao huyết áp. Bah nau uănh nau ji, âk ngăn mô geh nau mpơl saơ bah năp nê. Du đê̆ nŭih ji saơ vay măt, nho jâng ty, kơt lah geh sam vor, kruăt soan, tĭk tor, play nuih nchuăt ngăch, mô mpơl măt saơ.

Wa Trần Thị Mừng, gŭ tâm Phường Tân Lập, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột năm aơ 65 năm, yơn geh 25 năm rêh ma nau ji hao huyết áp, păng mro ngêt dak si ăp nar, yơn rnôk êp aơ păng vay rvê, mô hăk bĭch, rgănh săk, ji bôk ri ma hăn lăp ngih dak si uănh gay năl nau ji gay ma săm ân ueh. Wa Trần Thị Mừng, ngơi:

‘Lor ma bŭn kon tal bar, hăn khám ri bu mbơh lah hao huyết áp ân tât rnôk aơ, yơn ngêt sa mô ver, 6 khay hăn xét nghiệm du tŏ tay năl nau ji nơm ndrel sŏk dak si mro ăp nar ngêt ri ma huyết áp ueh đŏng”.

 Bu êng đŏng lah wa Nguyễn Thị Đạt, 70 năm, hao huyết áp bah rnôk aơ 10 năm, lăp ngih dak si săm mô tâm di. Săk wa ji nting ndrel rvăt êng dak si ngêt ji nting ndrel jêh 3 nar ngêt, huyết áp hao êng. Nŭih tâm ngih leo lăp săm tâm khoa Nội, Ngih dak si Đa khoa nkuăl ƀon têh Buôn ma Thuột, jêh 5 nar uănh ndrel săm, rnôk aơ n’hâm soan wa hŏ bah oi. Yuh Lê Thị An, kon wa Đạt tâm Phường Tân Lập, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, mbơh:

          TĐ: ‘Mhe saơ nau ji ri kŏ rgănh đŏng, hăn ngih dak si xét nghiệm ri geh mbơh lah ji chrach njŭng, hao huyết áp, play nuih. Rnôk bôk năp ri ngêt sak si dơm. Tât rơh 2 ri mô hôm ueh, hao huyết áp, chrach njŭng tâm mham hao prêh ri ma lăp săm tâm ngih dak si”.

Nŭih ji hao huyết áp ân geh nau năl lah, tâm rnôk ngêt sa si, rnoh săm huyết áp plưŏ nâm ơm lah rnom dak si ma khân păng ngêt săp nar. Nai dak si Trần Thanh Quý-Kruanh khoa Cấp cứu ndâk n’hâm soan, njrăng khih, Ngih dak si đa khoa nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak mbơh: Hao huyết áp jŏ mra ƀư hoch trong mham mô dăng. Rnôk hao huyết áp ndal, jêng pring trong hoch mham bah nŭih ji, ƀư luh mham ndrel khuch tât nau rêh. Êng nê, lah nơm nsrŭng ngêt dak si ri huyết áp mra hao kơt bu ê tă geh săm, mô lah ha lơn đŏng ma ê năn dơi rdâng, mra ƀư khuch tât nau ji hao huyết áp, kơt: ji chôt ndal, krăl mham play nuih, luh mham rngok, nŭih ji mra geh nau ji play nuih, chah trong mham, ji ntang ntơh, môr klơm soh, khuch play leh...Nai dai si Trần Thanh Quý, ngơi:

 ‘Geh du đê̆ nŭih nơm mô dơi geh nkân njrăng nê moh lah  huyết áp mpôn, kơt lah du đê̆ nŭih rnôk mâp nai dak si  ri păng hao, yơn sĭt tâm ngih păng lŏ plŏ nâm ơm, nŭih aơ mô lăng di lah geh hao huyết áp ôh. Ndri ma, ân nkah bah N’gâng kan dak ri lah đă hăn veh huyết áp tâm ngih ndrel dơi dŏng máy veh huyết áp điện tử, geh tâm di đŏng ndrel nŭih ji ân veh veh tâm di nau đă, ndrel săch huyết áp tâm di tâm ăp rnôk, mra lah mông ôi, dĭng nar ndrel măng. Rnôk nê, huyết áp tâm ngih kơt Nau ji hao huyết áp mra geh nrăng tam lơn ndrel mât tâm rnoh ueh lah ăp nŭih ƀon lan ƀư ueh ăp nau đă bah ăp nai dai si, mro mât ueh bôk rngok, mô dơi lay, mô dơi jâk ir săk. Nau ngêt sa khoa học, sa âk byăp rih ndrle play. N’huch sa boh, n’huch sa ndơ chưn ngi, đăp mpăn tŏng kali ndrel ăp ăp vi lượng. Ntĭm nti săk jăn ƀa ƀơ, đê̆ ngăn 30 mnĭt du nar. Tât ngih dak si êp ngăn gay ma mêt uănh huyết áp, gay ơm saơ ndrel uănh nau hao huyết áp, njrăng nau tât khuch./.

          Nau uănh năl ndrel njrăng nau ji prêh huyết áp.

 Nau ji hao huyết áp lah nau ji geh tât play nuih, geh rnoh nŭih ji âk ndrel mra geh nau mra ntưp âk, nau ji geh nau tât mô mpơl nơih jêng geh ăp nau ji jâk jru. Gay gĭt tay nau ji hao huyết áp, ăp nau ntưp ndrel ăp nau tât, phóng viên geh nau tâm nchră ma nai dak si Chuyên khoa I Trần Thanh Quý-Kruanh Khoa Cấp cứu ndâk săk soan njrăng khih, Ngih dak si Đa khoa nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak.

 Ơi nai dak si, nau gay ma năl nŭih geh nau ji hao huyết áp lah mhâm ƀư?

Nai dak si Trần Thanh Quý: “Hao huyết áp geh năl đah nau veh huyết áp, đah nau veh huyết áp ri nơm geh 2 nau kan, geh veh huyết áp tâm jrâu khám ndrel veh huyết áp tâm ngih, ri nơm mra veh huyết áp kơt aơ: Tal bôk năp, ŭch geh nau veh ân tâm di ri nŭih ji ê lor rnôk veh huyết áp ân geh rlu rlau đê̆ ngăn lah 15 mnĭt; lah nŭih ji dôl kan jâk ri ân khân păng rlu rlau đê̆ ngăn lah 30 mnĭt. Tal 2, mô dơi ngêt cà phê ndrel ân dŏng băng cuốn tâm di đah nŭih ji ndrel klôn tâm nting chiăng đê̆ ngăn lah 2-3cm ri mơ geh nau tâm di gay ma veh huyết áp. Tâm ăp rnôk veh huyết áp nơm ân veh đê̆ ngăn 2 tŏ êng êng, tâm ƀah 2 mnĭt, nau tal 3 đŏng, lah nơm veh huyết áp nklăp 140mm Hg yơn xết nghiệm, khám lâm sàng geh nau khuch ngăn tât play nuih, play leh rti nơm ân geh năl nê lah ji huyết áp ân geh săm ơm.

Dăn nai dak si mbơh nau năl hao huyết áp lah mhâm?

Nai dak si Trần Thanh Quý: Hao huyết áp kơt lah mô geh nau mpơl saơ, geh du đê̆ nau mpơl saơ lah geh ri knŭng kơt lah ji bôk, vay măt, ji nho tâm săk nglik, du đê̆ nau mpơl saơ kơt aơ ri huyết áp hŏ hao prêh. Ndri ma, nau ji mô dơi kâp geh nau mpơl kơt nê mơ dĭng hăn khám ndrel săm. Nơm ân hăn khám, nkân njrăng ơm gay ma saơ nau ji hao huyết áp. Ăp nŭih ji jâk vay geh nau khuch bah hao huyết áp kơt ji play nuih, play leh, rngok...

 Hao huyết áp lơh khuch moh ntŭk?

Hao huyết áp lơh khuch ăp ntŭk, ngăn nê lah play nuih, rngok, play leh, klơm soh. Ngăn lah 2 ntŭk tơm ngăn nê lah rngok ndrel play nuih. Rnôk nơm ngêt dak si huyết áp mro tâm di mra dơi geh nkân ueh ndrel ăp nau khuch bah play nuih mô geh nau tât. Ndri ma, ăp nŭih ngêt dak si huyết áp ăp nar vay mô geh nau tât khuch kơt ji chôt ndal, krâl mham rngok, luh mham rngok mô lah krâl mham tâm play nuih ndrel mra khĭt âk. Đah nŭih ji geh năl lah hao huyết áp ân geh uănh ndrel săm ân năn.

 Ơ, lah ueh nai dak si.