Tĭng nau kơp bah Ntŭk kan dak si lam ntur neh (WHO), rnoh nŭih ji nting kô̆ mâk geh 20% rnoh nŭih. Tâm Mỹ, ntơm rlau 55 năm, rnoh aơ hao tât 80%. Tâm Việt Nam ê geh kơp lĕ, rnoh nŭih ji rlau 40 năm geh rlau 23% ndrel dôl ma âk. Nau ji nting kô̆ mâk mô di lah nau ji khuch ngăch tât nau rêh. Yơn lah, nau ji khuch tât nau dơi bah nŭih ji. Rnôk geh ji nting kô̆ mâk, nŭih j vay mâp ma nau ji bah ơm, khuch jêr tâm nau rêh ndrel nau kan yor hăn ro mô ueh. Êp nê, nŭih ji vay lêt rgănh, rvê, mô hăk bĭch, ndrel mô ueh bôk rngok. Nau ji nting kô̆ mâk geh năl ndrel săm ơm mra ƀư mbrơi nau ji, n'huch nau ji, kơl an nau rêh ueh. Đah nŭih ji nting kô̆ mâk, ăp nai dak si khám ndrel mbơh nau kan gay ma rklaih, leo tât nau ueh lơn ân nŭih săm. Nau khlay lah ân khám rnôk geh nau năl ji ngăch ndrel njrăng ân nâp nau ji hô.

Bah năp nơh gay ma săm nau ji tât nting, nŭih ji hăn ngih dak si ba lơ, yơn rnôk aơ Ngih dak si Đa khoa Nkuăl têh Buôn Hồ hŏ ƀư ăp nau kan leo lăp khám kơl an saơ ơm ndrel năn săm ân nŭih ji nting kô̆ mâk đah nau chuh tâm nting, kơl an njrăng der nau khuch yor nau ji. Wa Lại Tất Hoàn, 60 năm, tâm Phường An Lạc, nkuăl têh Buôn Hồ vay geh nau ji tâm kô̆ mâk ri ma nau hăn ro jêr, păng tât Ngih dak si Đa khoa nkuăl têh Buôn Hồ gay ma khám. Wa Hoàn ngơi:

‘Rơh êp ăp, nting kô̆ mâk gâp ji, ngăn lah tâm rnôk sial, n’ik ji kăt. Jêh rnôk hăn khám ri gâp geh nau dak si mbơh lah ji nting kô̆ mâk, ân geh ƀư nau kan chuh tâm nting. Jêh rnôk săm, gâp saơ nau ji bah oi, hăn ro ueh. Gâp rhơn yor ngih dak si geh tay nau blau mhe. Gâp lah ueh nai dak si âk ngăn”.

Tâm ban ma nê, wa Trịnh Thị Mẫn, 52 năm, gŭ tâm xã Ea Siên, nkual têh Buôn Hồ lăp ngih dak si rnôk ji tâm bar đah kô̆ mâk, mô dơi nsŏng jâng, mô dơi dâk, mô dơi gŭ, lah choat ri tăng nteh nting. Dơi gĭt nŭih ji hŏ ji 2 kô̆ mâk tă bah âk năm ndrel săm tâm âk ntŭk ma mô bah, jehe ri lŏ ji tay. Wa Mẫn nkoch:

‘Gâp ji hô ngăn ri kon gâp hăn khám tâm ngih dak si Buôn Hồ, jêh hăn khám geh năl lah ji tâm nting kô̆ mâk 2 đah tâm lvang 3 ndrel geh nai dak si đă lăp nkre tâm ngih dak si săm nội khoa đah ăp ntil dak si rdâng mor, n’huch nau ji ndrel chuh nting kô̆ mâk 2 đah. Jêh chuh 3 nar, gâp aơ nau ji bah oi âk ngăn, hăn ro ri nơih lơn, ueh ngăn”.

Lah tâm nting kŏ mâk geh âk ndơn mbrir (geh a xít Hyaluronic) đah nau geh ntơm 1-4mg/ml, ƀư mbir tâm nting, kơl nkŭm tâm nting, kơl nau hăn ro nơh ndrel mô ji. Yơn lah, rnôk kô̆ maka ji, rnoh ndơ mbir aơ n’huch ndrel mô dơi bah ri ma nting mô geh ndơ mât, lơh ji ndrel jêr hăn. Nau khuch ji tâm nting kô̆ mak lah mô săm ơm khuch ngăn nau hăn ro, mra geh khuch ji jâng tât lôch nau rêh bah nŭih ji đŏng. Rnôk aơ, nau chuh tâm nting kô̆ mâk geh uănh lah nau săm tam, ueh ân ăp nŭih ji, leo tât nau ŭch ân ăp nŭih geh nau ji tâm nting, hăn lah nting kô̆ mâk. Ta ngih dak si Đa khoa nkuăl têh Buôn Hồ, nau chuh tâm nting kô̆ mâk ƀư nau săm ueh ngăn ân nŭih ji. Ntrŭnh nau chuh tâm nting, ngih dak si nchrăp ueh mpeh nŭih, ndơ dŏng, ntŭk kan gay ma tŏng nau ŭch khám, săm ji ân nŭih ƀon lan. Nai dak si Chuyên khoa II Đỗ Xuân Lộc, Giám đốc Ngih dak si Đa khoa nkuăl têh Buôn Hồ, mbơh:

‘Jêh rnôk geh N’gâng kan dai si ân ƀư, Ngih dak si hŏ ntrŭnh ƀư nau chuh nting kô̆ mâk. Bol ma mhe ntrŭnh ntơm bôk năm 2023 ân tât rnôk aơ, hŏ geh bơi tât 200 nŭih ji geh ƀư nau chuh dak si tam nting kô̆ mâk. Chuh tâm nting kô̆ mâk lah ngoai tâm âk nau kan săm nau ji ueh ngăn, nŭih ji chuh du nting, geh nŭih bar đah nting kô̆ mâk. Chuh tâm nting lah du nau săm ueh đah nau chuh lăp ndơ mbir (a xít Hyaluronic) gay ma bôk năp lah n’hao ndơ mbir ntêng ân nting, tal bar lah mô ƀư khuch tât ăp nting, ƀư bah nau ji kŏ kơt lah n’hao ntop ăp nau ueh ân nting kô̆ mâk gay ma săm nau ji ân ueh”.

Nŭih ji geh năl lah dŏng nau chuh nting lah geh nau ji kô̆ mâk tâm ban ndrel ma tâm di, dŏng rnôk nŭih hŏ dŏng ăp nau săm êng kơt lah mô ueh kơt ngêt sak si bah ji...Nŭih ji geh nau năl đă rek mô lah rgâl ma nau ji nting yơn ê dơi rek blach.

Nau ueh bah nau kan aơ lah ngăch bah, geh nŭih mô geh nau khuch hô lơn, ji tâm ntŭk chuh, ji nting, nti brăt ndrel lêt rgănh. Ăp nau khuch aơ mra bah jêh 2-3 nar ndrel knŭng mâp tâm rnôk bôk năp. Nau ueh lah bah nau ji, nau tam jong, mra tât 6 khay. Ăp rnôk săm tĭng nau kan aơ ri jŏ 5 pơh ndrel chuh du tŏ/pơh. Jêh rnôk chuh nklăp 3 pơh nŭih ji ting kô̆ mâk mra saơ nau tam.

Nau ntrŭnh ƀư nau nchuh tâm nting kô̆ mâk tâm Ngih dak si Đa khoa nkual têh Buôn Hồ kơl nŭih ji mô kâp leo ngih dak si ba lơ, n’huch prăk săm ân rnăk vâl, kŏ kơt lah nkah nau hun hao tâm nau khám, săm nau ji tâm ngih dak si. Rơh tât, Ngih dak si Đa khoa nkual têh Buôn Hồ mra lŏ ntuh kơl nau kan, ntŭk ntu, ndơ dŏng. Ndâk rmôt nau dak si geh nau blau ngăn gay ma ƀư âk nau kan mhe. Nkre, rgâl nau mĭn, nau kan kơl an nŭih ji bah cán bộ nai dak si leo tât nau tâm ban nuih n’hâm bah nŭih săm ji./.

Ji nting krăch kô̆ mâk lah nău ji jêr bah geh rnoh mô jêt tâm ăp nău ji nting krăch, ƀư ji jŏ jong, n’hŭch n’hanh roh nău dơi mpât n’gơ. Ji nting krăch kô̆ mâk lah dơi nchroh n’hanh săm ơm dơi ƀư mbrơi hun hao bah ji, n’hŭch nău ji, kơl rgâl uĕh nău rêh. Nai dak si chuyên khoa 2 Đỗ Xuân Lộc-Giám đốc Ngih dak si Đa khoa nkual têh Buôn Hồ, n’gor Dak Lak nkoch trong njrăng n’gang n’hanh săm ji nting krăch kô mâk, tă bah nău ôp bah kơi aơ.

- Ơi nai dak si, dăn nai dak si an gĭt nău ntoh bah ji nting krăch kô̆ mâk mêh ?

- Nai dak si Đỗ Xuân Lộc: Ji nting krăch kô̆ mâk lah dŭt ji, dơh gĭt saơ rnôk nuĭh ji hăn. Nuĭh ji hăn dŭt jêr jŏt, lơn lah rnôk hăn hao ntung, hăn tĭng njoat. Tâm rnôk hăn but uănh, ăp nău saơ bah ji nting krăch kô̆ mâk kơt: geh nteh tâm nting krăch kô mâk rnôk hăn. Rnôk X quang kô mâk sŏng, rkêng ri tâm rnôk bảng phân độ ri nting krăch kô mâk geh 4 độ, độ 1 n’hanh độ 2 geh nău ji nting krăch gĭt saơ đah ăp lok nting tâm play klăch kô mâk. Jêh nĕ mbăn lơn lah geh ăp nău khuch bah dâng nting krăch, mbăn lơn tay lah huêt trôm play klăch ƀư rgâl play klăch jâng. Dơi mâp nău rgâl tâm trôm mô lah rgâl bah dih, nău rgâl nuĭh ji hăn nkêng ri nău nĕ ji lĕ dŭt mbăn.

- Dăn nai dak si an gĭt nkô̆ nău ƀư ji nting krăch kô̆ mâk mêh ?

- Nai dak si Đỗ Xuân Lộc: Way geh 2 nkô̆ nău khlay ƀư ji nting krăch kô mâk: Nkô̆ nău nĕ lah năm deh; nkô̆ nău way ntoh mâp ta bu ur mô hôm tât khay, rnôk ăp hóc môn lĕ ri nău ji nting krăch mbra geh ngăch; lơn lah ta ăp nuĭh rmŏng, mô tâm ban săk bah jâk săk khuch tât nting krăch jŏ nar mb ra ƀư jêng nău ji nting krăch kô mâk; nău geh prah, chôt, sôt ta bôk kô̆ mâk, đang, luh dak nting krăch kô̆ mâk n’hanh bah kơi đêt nar mbra jêng tât nău ji nting krăch kô̆ mâk.

- Dăn nai dak si an gĭt tâm rnôk săm ji nting krăch kô̆ mâk m’hâm mêh? Jêh săm, nuĭh ji an moh nău njrăng hơi nai dak si ?

- Nai dak si Đỗ Xuân Lộc: Tĭng tâm nuĭh, jêh rnôk chuh mbra dơi tâm rgop săm tay du đêt ntil dak si tay gay n’hŭch ji n’hanh ntrôl săk nkra luh tay dak nting krăch nĕ, ƀư n’hŭch ăp nău jêng tât nting krăch yor ji nting krăch lah tâm rnôk đă mô dơi nking n’gang ma knŭng ƀư n’hŭch tâm rnôk rbăk nting. Ăp nuĭh rlău 45 năm let lơ n’hanh rlău 60 năm kơt ăp nuĭh geh da dê, yơn tĭng tâm nău ât đah nău ji bah ăp nuĭh, geh ăp nuĭh ât ji dŭt dăng jêng rnôk but uănh chụp phim ri ăp trôm nting krăch lĕ jêt.

Jêh rnôk chuh trôm nting krăch, nuĭh ji knŭng bĭch rlu rlău nklăp 20-30 mnĭt. Jêh nĕ mpât n’gơ nâm ơm, nuĭh an nsrôih hăn nsing, lah mô dơi hăn mbra jêng tât rbăk nting krăch, dăng rpăk nting mbra hao dŭt ngăch. Đah nuĭh ranh, âk năm deh mbra jêng tât krăch nting mbra jêng tât nău hŭch can xi ndrĭ an n’hao ntop ndơ kah âk can xi, ndơ dak si chức năng gay n’hao nău kan bah tế bào nting kơt glucosamin.

- Nău ntĭm bah nai dak si tâm nău njrăng n’gang ji nting krăch kô̆ mâk?

- Nai dak si Đỗ Xuân Lộc: Tĭng nkô̆ nău, nkô̆ nău way geh tă bah năm deh ri mô dơi rgâl bôl an geh ăp trong ntop kơl mpât n’gơ, ngêt sa tŏng kah, di n’hanh tŏng chất tĭng nău ntĭm, dêr nău ngêt sa mô tŏng chất mbra ngăch jêng tât rbăk nting krăch; đah ăp nuĭh rmŏng, lăi chỉ số săk “BMI) ta 25 ri knŭng hŭch 5kg ri dơi geh tât ji nting krăch mbra hŭch rlău 50%. Hôm đah nuĭh sôt săk dŭt jêr năl, đah nuĭh druh ndăm, ăp nău nchoăt, nsât, mô lah rnôk pâl ăp môn thể thao kơt chưng play, pah play an rlăp, dŭt n’hâm njrăng sôt pă nting krăch kô̆ mâk lah sôt pă mbra jêng tât rbăk nting krăch./.

- Lah uĕh nai dak si !