VOV4.M’nông: Ngăch, blau nau mhe, janh mĭn, janh kan, nê lah nau bu saơ bah gưl uỷ, n’gâng kan rnôk nkah tât yuh Y Lan, ta ƀon Lút, xã Ya Tăng, nkuăl Sa Thầy, n’gor Kon Tum. Rnăk yuh lah ngoai tâm ăp rnăk ƀon lan geh kơp dơn pah kan tăch rgâl jăp blau tâm n’gor năm 2021, lah ngoai tâm âk nŭih geh nau blau ngăn mpeh nau nsôih hun hao văng sa, ndâk njêng ƀon lan sâm geh.

            Rlet rlau 50 km trong tŏ chai ntơm bah nkuăl ƀon têh Kon Tum, phung hên mơ hăn tât ntŭk kan bah rnăk yuh Y Lan deh năm 1982 tâm ƀon Lút, xã Ya Tăng, nkuăl Sa Thầy. Tâm mir geh tăm âk cà phê, bời lời ndrel tơm sa play, aơ lah nau geh bah rlau 10 năm bah ur sai yuh ndâk njêng.

            Nau nkoch ntơm bah nau yuh ntơm leo ntuh kơl 2 tŏ ma mô geh nau dơi mro. Ntơm nau kan ươm kon ntil 1000 tơm cao su ntil yơn mô geh tơm rêh, tât nau kan kăl jăng lơi 2 ha cà phê tăm geh 3 năm yoor ntil cà phê mô ueh. Rlau 100 rkeh prăk ntuh kơl tă bah prăk kon ntil, phân poh, manh nŭih nkra neh, tăm, mât chăm mô jêng, yơn mô yor nau nê ma ur sai yuh Y Lan plŏ. Rnơm ma nau nê hŏ kơl an ur sai yuh geh tay nau blau nau kan tâm nau hun hao văng sa.

            Năm 2004, yuh geh rmôt kan bu ur kơl an prăk đah 23 rkeh tă bah Ngân hàng chính sách xã hội ntuh kơl rvăt neh ndâk ngih ndrel ma rong sur gay ma rong. Ntơm nau mât rong sur, hăn kan ân ma bu, ur sai yuh têm gay ma rvăt neh. Năm 2006, rnăk yuh lah rnăk bôk năp bah xã leo lor tâm nau leo tơm cao su ndrel cà phê hun hao. Đah nau mĭn “Têm đê̆t ân jêng âk”, “sŏk gleh nar rong jong nar”, ur sai yuh geh đăp mpăn rnoh prăk dŏng ndrel ndâk ngih nâp ueh.

            Tât rnôk aơ, nau kan hun hao văng sa bah rnăk yuh Y Lan lah nau ntoh lư ngăn bah nkuăl. Rnôk aơ, ur sai yuh geh rlau 10 ha neh, tâm nê geh 3 ha cà phê, ndrel du ha tăm nsum tơm sầu riêng, chôm chôm, bơ hŏ 2 năm, 2 ha cao su ân geh rtăk rlau 10 năm ma aơ, 3 ha bời lời mhe geh sŏk, hôm e lah tăm bum blang. Êng nê, yuh hôm rong ntơm 5-7 mlâm ndrôk gay n’hao nau săk geh ân rnăk vâl ndrel ndăn geh phân gay ma mât chăm ân tơm tăm.

            Tĭng yuh Y Lan, gay ƀư dơi nau nê yuh kơt tĭng ndrel ƀư nau kan lăp tâm nau kan tuch tăm, jêh ri kơt tĭng âk nŭih. Yuh săch kon ntil ân nâp, tơm ntil tŏng ueh, kloh tu tơm mơ tăm. Rnôk aơ, rnăk yuh ăp năm geh 200 rkeh ta ưbah tăm cao su, bum blang, cà phê.

            Ur sai yuh dôl ma ươm kon ntil rlau 2000 tơm cao su ntil 209 geh âk rtăk gay tăm 2 ha tâm năm 2021 aơ. Đah cà phê, ur sai yuh săch ntil TR4 lah ntil geh dơi rdâng đah mih nar bu tuh ndrel geh âk play, tâm ban ma neh ntu tâm Ya Tăng.

            Mô êng ƀư sâm geh ân rnăk nơm, yuh hôm lah nŭih geh nau ueh nuih n’hâm rnôk kơl ân rnăk jêr êng êng tă bah phe sa, kon ntil, phân poh. Yuh Y Níp, ƀon Lút, xã Ya Tăng mbơh: Rnăk yuh Y Lan rêh ueh ngăn, mra kơl an ăp nŭih. Kơt rnăk hên nê. Bha năp nơh, mâp âk nau jêr ngăn, lah mô tŏng phe sa, mô tŏng boh ri yuh Y Lan kơl an ntơm 10-20 kg phe. Tât nrôk aơ, ăp tŏ mô tŏng prăk rvăt phân, mô tŏng dak pring gay ma ma tŏ cà phê rti yuh ân manh ma mô geh kơp, lah nơm geh nơm trok.

            Nkoch ma hên, yuh Y Khoan, Kruanh rmôt kan bu ur xã Ya Tăng, nkuăl Sa Thầy mbơh: Rlau 10 năm aơ, yuh Y Lan lah Kruanh rmôt kan bu ur ƀon Lút, yih lah nŭih ntoh lư bah bu ur blau nau kan, blau nau mhe bah nkuăl. Rnôk aơ tâm xã geh âk nau kan mhe yor yuh Y Lan pă ntil, du đê̆ oh nur mô blau nau kan ri yuh Y Lan hăn ntĭm nkre.

            Kơt tĭng rnăk vâl, âk rnăk tâm ƀon hŏ hun hao tơm cao nghiệp cao su, cà phê ndrel rnôk aơ lah tơm sa play. Kơt nau mbơh bah n’gâng kan, rnăk yuh Y lan lah ngoai tâm ăp rnăk hăn lor tâm nau ntrơn rgâl tơm tăm, mpa rong tâm xãYa Tăng, rgop nau pơk trong hăn mhe ân nau hun hao văng sa. Ur sai yuh lah nŭih ntoh lư bah rmôt kan bu ur, rmôt pah kan lŏ mir, blau rlet hao, ƀư sâm geh đah n’hâm dăng bah nơm.

            Rnơm nau nsôih rlet rlau, năm 2018, yuh Y lan geh rmôt kan bu ur Việt Nam n’gor pă nau dơi “Bu ur ntoh lư” geh rmôt kan pah kan lŏ mir n’gor kơp dơn lah rnăk ƀon lan e ẻnka tăch rgâl blau ngăn gưl n’gor; UBND nkuăl Sa Thầy pă ân săm ƀŭt rnê nkhôm yor geh anu dơi ngăn tâm nau ntrŭnh ƀư nau kan bah rmôt ndrel ăp nau kan tâm rgop tâm nau kan ê nkra, tăch rgâl tâm rnôk 2016-2018. Rnăk yuh ngăn lah nŭih leo lor tâm nau kan ndâk njêng ƀon lan mhe, ƀư sâm geh tâm ƀon tơm nơm./.

                                    Nŭih rblang: H’Thi