Ntênhs txi côngv blêx yiêz-zos hêir nênhs Mnông Gar li iz phongz cxưx jông

          Đros cêr cor cav zos uô kôngz lôngk zos tsênhv, hêir nênhs Mnông Gar nhoz jos Jiê Yúk, xã Đăk Phơi, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk muôx ntênhk txi côngv nox mor blêx yiêz. Lơưr co, cxôngx thâuv qir tsêz nôngz zuz txos thâuv sâu blêx thiêz gra lok tsêr mak muôx 3 ntênhs txi côngv đros 3 ntu coaz tsôngv, co zos ntu bax ar têz, tsêz chos; ntu blêx cxơưr uô plaz naz; ntu sâu blêx gra lok tsưr tsix ntênhk txi côngv mor blêx yiêz. Zơưv Y Krông Triết, nhoz jos Jiê Yuk, xã Đăk Phơi, huyện Lăk, tỉnh Đăk Lăk puz pâuz, no zos têx cêr chei coaz tsôngv tso pov tsôngv box nôngx mênhx li siêz seiz jông txos blêx tâu tuôr tsês đhâu ntâu cxênhx nênhs thiêz tror tuôr tsês txos nhiv no.

          “Phongz cxưx no muôx cxôngx nzor lok thiêz tâu tuôr tsês txos nhiv no, tso tsês tsi tâu. Tsôngv box uô liêx têz khênhr uô ntênhs no. Thâuv blêx cxơưr uô plaz naz lơưr cux uô iz jiês, thâuv suôv câuv chiv cheix lơưr ho uô ntênhs nox mor blêx yiêz iz jiês thiêz. Lơưr phongz cxưx zos uô ntênhs nox mor blêx yiêz mak iz chuôz zis nhiês uô nhiês, chuôz zis tưs bluô nux mak tuô buô uô, chuôz zis bluô nux đuô mak tuô tưv, yuôr têx chuôz zis txơưr mak tuô keiz cux tâu”.

          Lơưr zơưv Y’hai K’bin, nhoz jos Jiê Yuk hâur têx cêr chei uô mak ntênhs nox mor blêx yiêz khênhr tâu uô thâuv txos hli 12 zax lix yênhx shông, thâuv co pox nhuôs tưz sâu tas têx kôngz lôngk. Têx chuôz zis zuôr hu txir nênhz tuôx chiê uô ntênhs nox mor blêx yiêz thiêz zâuv cưr tix nênhs tsa tuôx sik đros cxaz chuôz. Đhâu co, tas nro jêx jos zuôr xeir iz qơư chiê sik đros nox hâuk suôv câuv iz chiv cheix.

          “Nênhs Mnông Gar li ntênhs nox mor blêx yiêz tsưr tsix thâuv txos hli 12 zax lix yênhx shông. Chuôz zis lok sik tsôngv box hâur jos sik đros tsưr tsix hơưv iz chiv cheix sâu tâu nju, lơưr hu plis blêx, têx zav nôngz tsoz chos xar njôngr chuôz zis, jêx jos tâu tsâu sor hâur yênhx shông. Hu plis blêx hâur yênhx ziv chuôz zis tas txos jêx jos uô ntơưv qơư côngv thôngx”.

          Thâuv tsưr tsix ntơưv chuôz zis, ntênhs tâu uô ntơưv chuôz zis co li qơư tso blêx. Ntênhs hu plik tsuv muôx: ndêx nxông, chuôz zênhx lox tôngv, 3 huz chơưr xơưk, 1 tul keiz, 1 tul buô,1 ntiv mor chơưr xơưk, 1 tâuz tso đêx, têx zav kôngz lôngk nhiv kruôr sâu lok...Tas nro tâu bax uô ntêx thâuv qir uô ntênhs no. Txos hnuz tsưr tsix, ciês thâuv sơưr nzor, cxuô lênhx nênhs hâur chuôz zis iz lênhx iz hâux lưv. Tsưr tsêr tsuv heik mê nhuôv tuz lok sik tul txir bax chơưr xơưk, heik nhuôv nxeik mul zâuv pox nhuôs, cưr tix nênhx tsa hâur jos tuôx côngv cêr lov jêv, chuôz zis tưs bluô nux mak ziv uô lox đuô.

          “Txos cheix sâu blêx mak tsưr tsêr khênhr hu txir nênhz tuôx chiê hu plik blêx. Yênhx ziv chuôz zis nhiês chiv chir nhiês tsưr tsix, hu pox nhuôs mak cux tuôx paz uô zav nox chiê zâuv kruô nox thiêz bax cxuô zav chiê uô ntênhs hu plik. Coaz tsôngv tiv zix zos bax chuôz zênhx thiêz zav nox uô ntênhs. Hâux lưv co tsov lơưr yênhx ziv chuôz zis li theox chênhv, zos chuôz zis bluô nux mê njik mak bax ntêr đuô”.

          Thâuv tas nro têx chuôz zênhx tâu bax cxix cxuô mak ntênhs hu plik blêx tâu tsưr tsix. Tsưr tsêr zâuv txir nênhz jâuv sâuv huz chơưr xơưk tiv 1 thiêz muôz ntiv mor chơưr xơưk, luz trax shôngz trâu txir nênhz. Txir nênhz zuôr yuôz trax thiêz hu plik blêx thor trâu cxuô lênhx nênhs hâur chuôz zis muôx jông đas jos, luz nênhx tsâu sor yênhx shông. Hâur ntênhs no, tul lâur keiz li chor nyar zuôr tâu plênhr trâu sâuv tas nro têx chuôz zênhx hâur chuôz zis. Đros 3 huz chơưr xơưk, chiê txi côngv đaz blêx, nênhs xuz thơưx hâuk zos txir nênhz, đhâu co txos tsưr tsêr thiêz xênhv nênhs. Huz tiv 2 zôngv chiê tiêv tsôngv kruô jêx jos, huz tiv 3 zôngv chiê zâuv têx lênhx nênhs paz ntâus đruôs tôngx, nxêz tôngx, paz uô hâux lưv. Hâuk chơưr tas txos hâux lưv plênhr môngr blêx, môngr tâu zôngv blêx yiêz tuôr thiêz zôngv chiê plênhr trâu têx chuôz zênhx hâur tsêr, têx lênhx nênhs hâur chuôz zis chiê muôx jông đas jos, uô tâu nox tâu hâuk. Lơưr co tsưr tsêr zuôr muôz iz tul cuz tưv lâuz chơưr xơưk thiêz muôz mor, greix buô, greix keiz trâu txir nênhz chiê tso trâu ntơưv qơư tso blêx. Uô li no chiê thor đaz blêx cxôngx nhiv no tâu muôz blêx hâur co lok tuôr uô mor nox. Hu plik tas tsưr tsêr zâuv txir nênhz, lâuk jos sik đros hâuk chơưr, đhâu co txos têx lênhx nênhs txơưr. Cxuô lênhx nênhs sik đros thav pêv, mnôngs đruôs tôngx nxêz tôngx thiêz đhiê pax vuôk lov jêv.

( Nhạc nền chiêng trống)

          Tsi taz hêir nênhs Mnông Gar xưz mak ntênhs txi côngv nox mor blêx yiêz zos iz phongz cxưx kôngz nuv jông hâur ntâu mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz Tây Nguyên li luz nênhx. No tâu seiz zos iz hâur têx huôx tôngv chax chês jông tsênhv tâu tuôr tsês txos trâu nhiv no tsênhv muôx đros đrêiv hêir nênhs co li luz nênhx./.

(VOVTây Nguyên-Txâur Vax cxeik nhênhv)