Thôngx ziv jông đros Chei phax tar chơưr, bia li txux hiêv

          Chei phax tar chơưr, bia li txux hiêv jiês xuz thơưx tâu krêz uô đros ntâu kror yiêz, jông li têx têz qơưk huôv tsar li cui tênhv. Tsi taz txưr muôs chơưr, bia trâu lênhx nênhs tsi tâu txưv 18 shông hnuz nhôngs mak tsênhv tsi puz heik kriê sâu tivi hâur têx six hơưv tsênhv. Chei cux txưr tsi puz hâuz zâuv, zuôv lênhx nênhs txơưr hâuk chơưr, bia, txưr cán bộ, công chức, viên chức, nênhs lox tôngv, sĩ quan, chiến sĩ, shux xênhz hâuk chơưr, bia uô ntêx thiêz hâur six hơưv uô hâux lưv, cơưv ntơưr, so tar su. Tiv zix, txưr lênhx nênhs cxaz chuôz zaoz thôngz mak tsi hâuk chơưr, bia. Zơưv Kidong Park, Tsar hlôngr njêx muôs tsưr tsix y tế ntiêx têz ntơưv Việt Nam xar tiêk, no zos têx cui tênhv yiêz zuôr paz txu grês têx hâux lưv tsi jông muôx yưv đros iz têz qơưk sơưr thơưx Đông Nam Á thiêz sơưr tiv 3 Châu Á lok sir zôngv chơưr, bia li Việt Nam:  “Cur jông siêz viv Việt Nam tưz muôx Chei phax tar chơưr, bia li txux hiêv. Chei muôx txux zôngv cxôngx hnuz xiêz 1/1/2020, têx cui tênhv hâur chei phax tar chơưr, bia li txux hiêv tsuv ciêr chênhr tâu sir jos uô chiê gôngr phênhv lol Việt Nam li huôv tsar truôx vênhs”.

          Taz sik, six hơưv xuz thơưx krêz uô Chei li têx cui tênhv, fênhx yax mak zuôr njiz têx phêv liv. Tiv zix zos hâux lưv uô lơưr cui tênhv tsi hâuk chơưr, bia thâuv cxaz chuôz zaoz thôngz. Tsênhz mênhx tso pov, thâuv zôngv iz cxiê txir ntông, yuôx njuôz, vitamin, siro gru, mak hâur lênhx nênhs luz chêr cux muôx cồn. Zos uô lơưr Chei phax tar chơưr, bia li txux hiêv, txưr tas nro lênhx nênhs tsar yêz cxaz chuôz zaoz thôngz muôx cồn mak zuôr xưr lir tsi trơưk lênhx nênhs.         “Thâuv nox tas 3 luz txir lưv tsiz cur njuôs mak muôx 0,17 mg hâur 1 lir pa yuôz lol. Lơưr Chei mak zuôr yưr lir cur tsi zos”.

          Thâuv hâuk yuôx, nox txir ntông mak hâur pa cux muôx cồn. Vv li Chei tso tơưv têx cui tênhv,heik kriê tsênhz mênhx chiê côngz fênhx.”

          Đros têx lênhx nênhs li nhiv kruôr heik, yưr lir li chas? Lơưr zơưv HOàng Thế Tùng, Phưv vụ tsar vụ taz por zaoz thôngz, Bộ zaoz thôngz vênhv teiv, tưz zos chei mak tas nro tsuv sik công uô. Uô trơưk Chei li cui tênhv, nênhs cxaz chuôz zaoz thôngz tsuv pâuz tiêk têx zav nox tưs, đêx hâuk tưs muôx cồn chiê tsi trâus yưr lir cxâuv thâuv tsar yêz. Jênhv lok hâux lưv no, pos Trần Thị Trang, Phưv vụ tsar vụ pháp chế, Bộ y tế puz pâuz, thâuv zôngv zav nox, đêx hâuk muôx cồn, njuôs mak cux muôx taz sik lok six tsơưs, thiêz muôx hâur chêr tsi ntêr:“Tov kaz no, đhâu hâux lưv thôngz xor mông, zaoz zux uô lơưr cêr chei, pêz zuôr heik lok vênhv thix khoa học chiê lưx lươngv muôx txơưx jênhv pâuz theiez tsi yưr lir cxâuv. Lênhx nênhs trâus xưv bluô, zos tsi hâuk ntâu chơưr, bia mak chor cồn muôx tsi ntâu”.

Lơưr Chinhr phuv li nghị định yiêz, phênhv xưv bluô đros nênhs tsar yêz tưz hâuk chơưr bia ndê txos 40 tsov đeiv thiêz sâu tsês ntơưr tso chei tsar yêz 2 shôngk. Phênhv xưv phuôv no tâu seiz zos huv đros thiêz zuôr paz Cheix phax tar chơưr, bia li txux hiêv muôx chêx cuk. Iz shông, pêz têz qơưk muôx zuôr xar 5 cxênhz lênhx nênhs tuôs tiv txiêz nanv zaoz thôngz muôx lênhx coaz txos chơưr, bia, tsav 30% ntâu tas nro têx txuz txiêz nanv zaoz thôngz muôx yưv. Zuôr xar 5000 lênhx nênhs zuôr tâu tror lol đros chuôz zis nhoz uô nênhx zos tsi muôx lênhx nênhs hâuk chơưr, bia tsar yêz. Viv li, iz cêr chei yiêz tâu thôngx ziv chiê uô hâur luz nênhx, gôngr phênhv txu grês têx lênhx nênhs tuôs cux xưk li txu grês moz gênhs, yeiz pluôs tiv chơưr, bia uô muôx yưv./.

(VOV1-Txâur Vax cxeik nhênhv)

Phax moz trâu nênhs lâul thâuv ntux no

Uô ntêx chiê phax tar trâus lôngx, tsik ndo kaz, nênhs lâul thiêz chor nênhs zuôr njiz trâus siêz li (sâur nyar ndê, moz lênhs plơưr) tsuv sêiz shuôk jông zuk têx sâur nyar, tsik hâuk chơưr bia, nox têx zav nox muôx tsơưs thiêz njuôk shuôk trox hâur nyar tsik so. Hnar trik yo sor, ntông câuk mov, trâu khov khưx, lôngx têk cxix cxuô chiê uô sor trâu luz chêr.

Tsik tis chêr sêi zuôr zôngx ziv uô trâu nyar sâuv tâuz hâu tsik txâuk. Thâuv pư sơưr mak tsik grêk ciês sâuv txax lok haur ar mak tsuv pư sâuv txax iz mê njil cov tsiv ciês tso; đhâu co sơưr jâuv iz mê njil mak mav grêk trâu hâur ar. Thâuv tso tơưv trâu hâur kaz txas lơưv mak cux tsuv jâuv ntơưv ntus txax mê njil tso mak li sơưr muk cêr. Tsik tơưv đrâuv jôngr thâuv hmo ntux thiêz sơưr nzor zos ntux no (iz zav li muk thể dục) viv jêx tưv kik hênhr mak zuôr uô trâu luz chêr trâus muôx moz tiv têx nyar ndê grêk tsik siz luôs uô trâu kror ndâux jix…Hâux lưv muk lok, nhoz so thiêz nox hâuk huv đros tsuv tâu uô jông hâur yênhx hnuz. Tsuv nox cov txâuk têx tsơưr pưr, nox ntâu grêix njêl, têx zav mor uz no thiêz txir ntông; nox tsơưs cxuô zav grêix, zav nox sêi, kaz jiz, chơưr, zêhz nzêik. Nênhs lâul tsuv nox ntâu pluôs hâur iz hnuz cov muôx txâuk đas jos; nox têx zav nox muôs li cuô đik, súp, cuô mik, têx hmôngr cxur, poz cưk muôx tsơưr pưr; nox tâu jâuz thiêz txir ntông; hâuk têx vitamin, tiv zix zos vitamin C thiêz hâuk cov txâuk đêx.

Đa đêx ntơưv têx qơư tsik yâu chuô thiêz tsik đa ntêr. Tiv zix, nênhs lâul tsuv đa đêx tsơưs chiê tsik phiv liv li chak txos đas jos. Tưz tsik zos nênhs lâul xưz, ciês chor nênhs muôx jos cux tsuv uô jông sêiz shuôk zuk đas jos thâuv ntux no. tsuv pâuz tsưr ziv por vêv đas jos trâu zuk thâuv ntux no txix nox hâuk cov txâuk tsơưr pưr, vitamin, tsơưr khoáng chiê paz trâu luz chêr muôx jos đuô. Nox tsơưs têx zav nox txiêk viv zuôr uô trâu zuk luz chêr txiêk đros. Vêv xênhz tiz nênhs yênhx hnuz taz sik tsuv zos ntơưv têx qơư tsik trâus yuô thiêz muôx chuôz zênhx uô sor chiê tsik trâus muôx moz. Uô sor trâu luz chêr, cơưv shâuv uô đas jos yênhx hnuz…tsik hâuk chơưr uô ntêx thâuv zuôr tơưv đrâuv jôngr thâuv ntux no chiê tsik trâus chuô thiêz muôx moz.

Tsik trâur tơưl, hlơưr blôngx ntông uz no hâur têx qar tsêr ntov chiê ntê, viv tưz muôx ntâu lênhx nênhs trâus lôngx, moz hlưz hâuk tiv uô tsik tâuk pa. Tiv zix, thâuv xav tiêk zuk trâus moz mak tsuv tuôx ciês trâu têx qơư y têr chiê tâu njuôk shuôk, chơưv kho moz cov sêi./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)