GREIX UÔ KÂUZ- ZAV NOX KAZ NHOZ THANH SƠN- PHÚ THỌ

          Thâuv ntêx hêir nênhs Mường tsi muôx chuôz zênhx chiê por coar greix ntêr, viv li lơưr xar tơưv tsưr ziv muôz greix uô kâuz chiê tsês tâu ntêr hnuz. Thâuv co, greix buô thâuv nhiv kruôr tuô, muôz chox lol cxôngr uô yênhx đeiv lox, chox mul juôx shơư njêr thiêz muôz tsês chiê nox jux jus. Tov kaz no, lơưr xar tâu ntâu tsưr ziv uô đuô, jux jus yênhx zav nox kaz li nhiv no zos greix uô kâuz. Tsưr ziv uô greix kâuz mak zôngx ziv, taz sik tsuv tsưv ziv uô, taz por hur si, tsi uô li zuôr trâus tuôx pưv. Uô greix kâuz tsuv bax greix buô, cxur, njiêr poz cưk, njêr, hưx txoz, blôngx txir chuôz thox lok zos txir thâur.

          Taz sik chiê muôx tâu greix kâuz nox kaz, hâux lưv xeir greix, cxur, hưx txoz...lok six coaz tsôngv. Pos Nguyễn Thị Lợi, tsưr qơư uô greix kâuz nto bê nhoz Ba Mỏ, thị trấn Thanh Sơn cux hêik pâuz tiêk: Coaz tsôngv tiv zix zos xeir greix bluô, tsuv xeir đeiv kaz tiv zix. Viv li, thâuv uô tâu thiêx kaz đuô.

          Thâuv xeir tâu greix, uô hur thiêz lơưk tas têx lênhs mav chox mul cxiêz sâuv ziês. No zos hâux lưv coaz tsôngv tiv zix chiê uô cov tâu chor grêix kâuz ntơư kaz. Pos Lợi puz pâuz nzir, thâuv ntêx chor lâus uô mak zôngv greix nhôngs uô ciês xưz, taz sik nhiv no greix tsuv muôz cxiêz cov siêr, tiv zix zos tơưr greix thiêz trox tsuv uô siêr thơưv. Chiê uô cov tâu greix kâuz kaz, lênhx nênhs co tsuv pâuz uô cov huv đros.

          Thâuv bax tâu greix mak muôz cxur lol ciz thiêz jov uô môngr. Thâuv xeir cxur, lok sik njiêr poz cưk tsuv xeir zav kaz chox mul ciz. Ciz tsi jông mak zuôr tsi tsư kaz, lok sik trâus cuz nhiêz. Thâuv ciz tas chox mul jov thiêz muôz shơư đros chor greix tưz bax uô ntêx.

          Greix uô tâu muôz tso hâur teik lok sik trax shôngz tưz tâu uô hur thiêz jiêz kruôr. Thâuv muôz greix tso hâur trax shôngz tsuv niêk cov chênhr chiê taz por tsi muôx khôngz qiv hâur trax, oz tos trax tâu zôngv blôngx txir chuôr thox lok sik txir thâur njơưk, uô li zuôr tsi tuôx zôngv mak kâuz sei đuô.

          Thâuv uô tas muôz vâuv 3 txos 4 hnuz txơưv nox tâu. Greix uô kâuz khênhr nox đros iz cxiê zav blôngx chêr sôngz, blôngx txir chuôr thox... Ntâu lênhx nênhs plaz tsi jông thâuv nox greix uô kâuz tas puôr lênhx khav tênhv zav nox no paz uô cêr nox hâuk jông đuô. Viv li, greix uô kâuz Thanh Sơn tâu ntâu lênhx nênhs nhiêv txos.

          Greix uô kâuz zos hêir nênhs Mường nhoz têz qơưk Thanh Sơn xar tơưv uô tâu, thiêz nhiv no tưz yênhx têz qơưk no li iz zav nox nto bê. Zos zav nox zôngx ziv uô thiêz kaz, viv li tsôngv kruô tuôx txos Thanh Sơn cux ndo njôngr zuôr zav grêix kâuz no chox mul nox, tiv zix zos hâur têx hnuz tsiêz./.

( KT- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Bluô nux txix uô grêix kruôr nhoz Sơn La

Nguyễn Thị Lý ziv chuôz zis nhoz phươngx Tô Hiệu, đrôngs Sơn La, tỉnh Sơn La, zos iz ziv chuôz zis uô grêix kruôr tâu 20 ntâu shông đhâu lok. Xuz ntơưx, Lý ziv chuôz zis tsuôk uô grêix buô kruôr thiêz hnhur buô kruôr chiê muôs trâu tuz luôv ciêz đrôngl. Hâur shông 2006. Pos Lý thiêx pov tâu tiêk: Grêix kruôr, muôx chôngz lênhx nhiêv nox. Li ntơư, pos lý ziv chuôz zis tưz muôz 30 ntâu triệu nhiêx chox lok zuôr vuôk luôx, xi măng chiê cxiv uô kror txok kra grêix kruôr. Đros  trâu luôs hâux lưv uô grêix nênhk grêix nhux, grêix tưv kruôr, muôs trâu tsôngv kruô nhoz cxuô tỉnh cux li kruô hâur thax tsav tỉnh Sơn La. Txix thâuv ntơư txos trâu nhiv no, xav hâur iz shông, pos pos Lý tưz muôs tâu 2 tấn grêix kruôr; xav hâur ntu zuôr txos tsiêz 30 têz qơưs mak tsênhv muôs tâu xar 1 tấn grêix kruôr cxuô zav; chưx côngk đas jos uô, sâu tâu lok 200 ntâu triệu đêiv nhiêx. Pos Nguyễn Thị Lý hêik pâuz:

“Cur tưz uô grêix kruôr tâu 20 shông. Hâur ntu zuôr txos tsiêz 30 têz qơưs, tsôngk kruô cux hu xor tôngx thiêz tuôx zuôr gêix kruôr ciês ntơưv tsêr. Xav mak, uô grêix kruôr muôs cux sâu tâu nhiêx txiêx, zus têx tuz nxêik muk cơưv tiêr txux chi”.

Lar hêik zos hâur ntu zuôr txos tsiêz 30 têz qơưs shông no, grêix njêk kruôr cux muôx muôs trâu ciêz đrôngl Sơn La; ntơư cux zos uô iz zav li uô grêix kruôr; taz sik, tsuv tau kra ntêr đuô thiêz thâuv muôz tus njêk ntơư fêik, cux tsuv uô cov jông. Nhiv no, grêix njêk kra kruôr, muôs 200-300 cxênhz iz cir. Pos Lò Thị Muôn nhoz đrôngl Sơn La hêik pâuz: “Shông no, tsôngv kruô sđ cov cur uô ntâu grêix njêk kra kruôr đuô cxiê shông. Cxiê shông, tsuôk zos uô grêix nhux grêix tưv thiêz grêix buô, nhux buô kruôr ntâu; taz sik shông no, tsôngv kruô ho hlôngr zuôr grêix njêk kra kruôr”.

Grêix kruôr tâu muôz grêix buô, grêix nhux, grêix tưv, grêix nênhk  chox lok uô shơư cxuô zav txux lov li: cuô txoz, shaz txoz, kix, kriêr…Đhâu ntơư, muôz chox lok kra 2 hnuz iz hmo thiêz chox lok chuz cov siêr; đhâu ntơư ho chox lok kra sâuv kror chuz kror txok, uô cov chor grêix ntơư kruôr jông. Zơưv Hoàng Thanh Bình, iz lênhx kruô tuôx txix tỉnh Hoà Bình hêik pâuz:“Cur pov tâu tiêk: Cxuô zav grêix kruôr nhoz Sơn La, nox mak kaz hênhr, chor lâuk thiêz mê nhuôv puôr lênhx nox tâu hur tiz si. Cur cux zuôr oz pêz chiêz chox muk trâu ziv chuôz zis thiêz puz têx fôngx zưs cxênhz jê”.

Sâuv thax tsav tỉnh Sơn la, muôx yênhx puô kror qơư uô grêix kruôr muôs, hâur iz shông sâu tâu lok 200-300 triệu đêiv nhiêx. Viv grêix kruôr, tâu sđ nhiêv nox thiêz tsik uô vuôz tsuôz kiêk nênhs. Zơưv Lừ Văn Trường, Chi cục phó chi cục Thú y tỉnh Sơn La hêik pâuz:“Hâur ntu zuôr txos tsiêz têz qơưs, cxuô thax tsav qơư tuô tsiêx cxu, kêiz buô, nhux tưv muôs trau ciêz đrông tsar ndê siêz, chi cục thú y tưz chox car ngênhx tu zus tsiêx, uô jông luôs hâux lưv qênhz yuôx cxuô thax tsav qơư tuô tsiêx muôs cov zos đrêiv chêi tso tơưv, tsik uô têx grêx vuôz tsuôz kiêk nênhs”.

Hâur ntu zuôr txos tsiêz têz qơưs kêiz shông 2017 no, cxuô zav grêix kruôr muôs ntơưv Sơn La cux tsik tsar ndê grê ntâu; Grêix buô kruôr tsuôk muôs iz cir 350 txos 400 cxênhz iz cir;  Grêix nhux, grêix nênhs kruôr, muôs 700-800 cxênhz iz cir./.

                                                (Tsu cxêik nhênhv-Hoàng Long)