Lịch sử, tsiv gri hnuz ntâuk zênhx faz Nam, têz qơưk tâu tiêx tuk 30/4

Kuôk no 43 shông jiês sơưr tơưv txênhz chêix ntux yiêz shông 1975 mak kror nto bê zos chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử tưz zênhx liv. Hnuz 30/4/1975 tưz nhoz đrêiv hâur lịch sử mênhx cxưx paz uô trâu pêz têz qơưk hla trâu iz ntu yiêz, ntu têz qơưk tiêx tuk thiêz Chủ nghĩa xã hôiv. Tas nro Đảng, tas nro pêx xênhv, tas nro quân txix co sir jos cxiv tsa luz nênhx yiêz; cxiv tsa thiêz por vêv têz qơưk Việt Nam xã hôiv chủ nghĩa.

Zênhx liv hnuz 30/4/1975 zos chêx cur jông hâur côngz xưv giải phóng mênhx cxưx, giải phóng xã hội zos Đảng pêz thiêz Chủ tịch Hồ Chí Minh sêiz car; zos kror nto bê hâur côngz xưv cxiv tsa têz qơưk thiêz tuôr chiê têz qơưk yênhx cxênhz shông hâur lịch sử mênhx cxưx. Quân thiêz pêx xênhv tưz ntâuk zênhx tros châu hênhr tiv zix; suôv câuv jông jiês ntâuk tros châuz 30 shông txênhz tiêx tuk trâu têz qơưk; suôv câuv pêz têz qơưk iz ntu txov nhêv; zos zênhx liv jông trâu lưx lươngv ntiêx têz, paz trâu pêx xênhv ntiêx têz sơưr tơưv txênhz viv tiêx tuk, hux fênhx thiêz dân chủ sâuv thôngz ntiêx têz.

Zênhx liv chêix ntux yiêz 1975 tưz hêik tsênhz mênhx lok Đảng pêz li chox kriê cux xưk li nênhs Việt Nam li sir jos hâur ntâuk tros châuz. Zênhx liv tưz paz uô suôv câuv chủ nghĩa đêz quốc thiêz chế độ phong kiến nhoz pêz têz qơưk, uô tiêr têz qơưk tâu tiêx tuk. Zênhx liv no tưz nhoz đrrêiv hâur lịch sử pêz têz qơưk thiêz ntiêx têz.

Nhiv no, hâur côgz xưv hlôngr yiêz têz qơưk, pêz zênhx tso siêz thiêz ndo njôngr txos chor zênhz shôngx, cxênhx nênhs uô ntêx tưz sir jos tsav txênhz viv tiêx tuk trâ têz qơưk. Pêz cux tso siêz thiêz njênhs njôngr trâu Đảng li lênhx tov, chox cêr. Yênhx lênhx nênhs Việt Nam tror phuôx huiz zênhz shôngx cách mạng, sir jos, sik côngv siêz, sir jos uô tiêr têx tsưr ziv huôv tsar kinh tế-xar hội, côx phax-ngaz tuk lơưr Đảng li Đại hội 12 tưz tso tơưv./.

                                                                               (KT-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tuz lênhv thâuv ntêx têx cêr ndo njôngr chiê hâur đruôz siêz thâuv ntâuk zênhx trok châuz cheix ntux yiêz 1975

Shông 1968, thâuv cxiv tsav tir ntâuk trok châuz Mỹ tsưx phưv têz qơưk qir hla trâu ntu phiv liv yax, lênhx tuz lênhv lâuk Lù Văn Vinh nhoz jok Mé, phường Chiềng Cơi, TP Sơn La tưz tso ntơưr tsês chiê sơưr cêr muk uô tuz lênhv. Đhâu 3 hlik cơưv shâuv têx txux chi tsưr ziv tir ntâuk trok châuz, zơưv tâu tso muk trâu têz qơưk Lok Tsuôk tir ntâul trok châuz ntơưv qơư tsav trok đras liêx Chum-Xiêng Khoảng. Shông 1974 zơưv tror lok zuk têz qơưk, muk trâu faz Nam tir ntâul trok châuz, thâuv ntơư zơưv zos chính trị viên đại đội 3 bộ binh, Tiểu đoàn 1, E174, F 316. Hli 3 shông 1974, zos taz viv zov chênhr hâur Trung đoanx tâu tso muk đros tir ntâul trok châuz ntơưv tuk qox Thọ Thạch txox cêr 14, kuôk Buôn Ma Thuột 10 ntâu cêik chiê por hưv tuk qox Thọ Thạch tsi trâus trok châuz ntâuk tuô, uô puôk tsuôx, ntơư zos hâux lưv zov chênhr mak taz viv tưz uô tâu tiêr. Hnuz 13/3 đại đội lok trâu Buôn Ma Thuột đros yơưz vơưz, tir ntâul trok châuz. Txos hâur hli 4, lok trâu Sài Gòn tror cxaz chuôz tir ntâul trok ntơưv Củ Chi. Zơưv Lù Văn Vinh tror ndo đuô lok têx hnuz nhôngs thâuv đros chor tuz lênhv sđ tir ntâul trok châuz txov nhêv ntơư heik:

“Đại đội tâu Trung đoanx tso muk tir ntâul trok châuz, taz sik thâuv ntơư pêz têx tuz lênhv chor fênhx khơưz tsi tâu cêr gâuv trok châuz. Iz chas ntơư trok châuz têx yêz za thiêz lơưr chor tuz trok qênhz pov zuk. Yênhx hnuz lơưr tsav fov ntâul tuô zuk. Thâuv co têx yuôx fov, yuôx hôngz poz za pâus trâu hâur ka mak lok six iêz, moz chax đaz, nox tsi tâuk mor. 3 hnuz siz lơưr liês, trâus lơưr chor tuz trok lêiv, txơưz hôngz pôngz ntâuk tuô, yêz za mak za mul mul lok lok iz ndis. Taz sik pêz tưz tuôr tâu truôx têx hloz hâux lưv zok muôz, lar heik zos tsav txênhz tâu trok châuz qơư trâu têx triêv fov, chuôz zênhx, yêz uz no...., đhâu ntơư muôz choz zok trâu sư đoanx, uô tiêr hâux lưv zok muôz”.

Zơưv Lù Văn Vinh thâuv co zos lênhx tuz lênhv bộ binh, hok lênhx bôv đôiv Trần Minh Huấn nhoz jok 8, phường Chiềng lề, TP Sơn La zos tuz lênhv tuô têx fov lox. Shông 1968, cux xưk li ntâu lênhx hluôk nênhs nhiêv têz qơưk, zơưv chiv chir sâu ntơưr thor muk uô tuz lênhv. Đhâu thâuv muk tir ntâul trok châuz trâu qơư tsav trok đras liêx Chum-Xiêng Khoảng, têz qơưk Lol Tsuôk , txos hli 12/1974 thâuv co zơưv zos chính trị viên trưởng C12-D3-E 174-F316, zơưv đros sư đoàn muk xar muôx iz hlik trâu Tây Nguyên tir ntâul cxaz Mai Hắc Đế. Đhâu 2 hnuz sir jos ntâul, zơưv taz viv tưz ntâuk zênhx trok châuz tsưx phưv tâu hur si TP Buôn Ma Thuột thiêz bax trâu cxiv tsav trok HCM. Zơưv Trần Minh Huấn tror ndo đuô lok têx hnuz nhôngs, six hơưv phiv liv tir ntâul trok châuz li no:

“Tir ntâul trok châuz phiv liv yax zos ntơưv qơư tsav trok Đồng Dù, Trảng Bàng hâur Tây Ninh. Thâuv co trok châuz muôx zuôr xar 100 luz yêz tuôx thêir pêz têx tuz lênhv, tsênhv thâuv ntơư pêz taz viv tsuôk muôx 3 traz fov 82, 3 traz fov 12 ly 7 thiêz 3 traz fov DKZ tir ntâuk lơưr trok châuz xưz. Pêz sir jos tir ntâuk hâur iz hnuz iz hmo, đhâu ntơư pêz cux tuô tâu trok châuz 6 luz yêz tir ntâuk tsav. Đhâu ciês li co mak lơưr trok châuz tso têk khiêr, pêz grêk mul trâu qơư tsav trok Sài Gòn đros pêz têx tuz lênhv nhoz co tir ntâuk zênhx trok châuz lok hnuz 30/4/1975”.

Đhâu cxiv tsav tir ntâuk zênhx tros châuz Mỹ, 2 lênhx tuz lênhv heik sâuv lok trâu faz Bắc. Shông 1979 zơưv Lù Văn Vinh tror đros têx tuz lênhv sđ tir ntâul trok châuz tsưx phưv đriv têz faz Bắc, txos shông 1988 zơưv tâu têz qơưk tso so lâuk đros thiêz côngz mênhx zos thiếu tá, đhâu ntơư tror tâu cxaz chuôz uô hâux lưv ntơưv qơư, lês uô đhâu ntâu luôs hâux lưv nhiêk txơưr nhiêk, hâur co muôx 2 six cxiv zos Chủ tịch đros trâu uô bí thư đảng bộ xã Chiềng Cơi, TP Sơn La. Yuôr zơưv Trần Minh Huấn đhâu 18 shông uô hâux lưv hâur bôv đôiv, zơưv yeik lol uô hâux lưv hâur Ủy ban tỉnh Sơn La. Đhâu tov kaz no zơưv so lâuk, zơưv krêz iz qơư uô hâux lưv lok sâuv paz piêr kriê têz qơưk têx chei, cui tinhv trâu tsôngv box hâur thax tsav.

Iz chas 2 lênhx zơưv Trần Minh Huấn thiêz Lù Văn Vinh, hâur thax tsav TP Sơn La tsênhv yuôr 130 ntâu lênhx tuz lênhv lâuk cxaz chuôz tir ntâul trok châuz ntơưv qơư tsav trok faz Nam thiêz. Txơưv nhoz kror tưs, uô zav hâux lưv tưs, lơưr cux truôx siêz bo, sir jos uô tiêr jông cxuô luôs hâux lưv zok muôz. Zơưv Lưu Minh Hải, kuz Chủ tịch Hôiv bôv đôiv lâuk TP Sơn La ntâuk grê:

“Têx bôv đôiv lâuk TP Sơn La, lar heik zos chor đôngx chir tâu đros cxaz chuôz tir ntâul trok châuz Pháp thiêz chor đôngx chir muk uô tuz lênhv uô ntêx hnuz 30/4 tror lok tsêr, txơưv tiêk hnuz nhôngs siêz, đas jos ntâul tas taz sik lơưr tsênhv tsênhv zos tsov iêr chi  cax trâu sđ cơưv shâuv, zos têx lênhx uô ntêx nyuôs hâur cxuô phôngz yaox cxuz cêr yeiz pluôs, cxiv tsa luz nênhx vênhx huôv, cxiz cơưv txơưx cơưv njê thiêz têx hâux lưv uz no mak cấp ủy hâu nov ntơưv qơư thiêz tsưr tsix Hội fuô uô. Têx đôngx chir tsênhv tsênhv zos tsov iêr jông tâu cxuô cấp ủy, hâu nov têx cấp sâu jênhv thiêz ntâuk grê zos Đảng, hâu nov ntơưv qơư iz hâur têx lưv lươngv chính trị uô tâu hâux lưv jông, tâu tsôngv px njênhs njôngr, nhiêv txos”.

Chiv nhênhv 43 shông cxiv tsav tir ntâul trok châuz HCM, đros trâu têx cêr shir phaz lok sâuv ntâuk zênhx trok châuz hâur cheix ntux yiêz 1975, têx tuz lênhv đrav ntêx ho tror sik đros piêr kriê têx cêr tir ntâul trok châuz thâuv ntêx trâu cxênhx hluôk, têx tuz nhuôs pâuz txos, sik đros choz kriê têx mê tuz mê nhuôv sđ sik thôngx siêz, uô nênhx jông, siz paz siz chos cxiv kho têz qơưk cov ziv hnuz ziv truôx thiêz vav mênhx./.

(Lường Hạnh-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Hlôngr yiêz sâuv têz qơưk nênhs Chăm Bình Thuận

Đros cán bộ Ban mênhx cxưx tỉnh Bình Thuận, pêz muk txos xã Phan Hòa, zos iz hâur 3 luz xã nhoz thax tsav tỉnh muôx chôngz tsôngv box Chăm huôv tsar cêr uô nênhx nhoz. No cux zos tiv phaz muôx ntâu kror hlôngr yiêz đuô pir đros chor tiv phaz muôx tsôngv box Chăm nhoz sâuv thax tsav tỉnh Bình Thuận. Phan Hòa zos iz xã uô kôngz nuv, taz sik muôx 50% ntâu chor chuôz zis bluô nux. Phênhv sâu lơưr lênhx nênhs zos 33,6 triệu đêiv iz lênhx nênhs iz shông. 65% ntâu chuôz zis cxaz chuôz hlôngr yiêz hâur uô kôngz nuv li: muôx mêir lêix têz, mêir uô ar, mêir hlêik blêx ntâuk blêx, chiê txo grêk tsơưs nhiêx txiêx, đas jos uô thiêz muôx phênhv sâu truôx. Đrâuv 20 cxênhz hec ta ar chos blêx, sâu tâu 7 puô cir iz hec ta, 70 ntâu hec ta ar chor txir thanh long, sen zuôr nôngz…Têx shông đhâu, Đảng, têz qơưk thiêz chính quyền tiv phaz tưz muôx ntâu tsênhv chêi chiê yưv pênhr uô tênhv, cêr, trạm, đêx liv, kho đuô tsêr nhoz đros tsaz yênhx cxiv tsa jêx jok yiêz paz gra siêz cxix cxuô luz nênhx trâu tsôngv box Chăm.

Chiê paz gra siêz luz nênhx, pêx xênhv xã Phan Hòa paz đas jos, cxuô zav đros chính quyền tiv phaz cxiv tsa 3 luz tsêr vênhx huôv côngv thôngx ntơưv 3 jêx jok nênhs Chăm; cxiv uô đền Pô Patao Át lơưr tsưr ziv tháo Chăm, đros nhiêx txiêx 1 tiv đêiv ntâu, njuôk xav zuôr uô tiêr trâu hnuz 30/4/2018…Côngz trinhx no tâu uô tiêr, paz tsôngv box muôx qơư xênhz huôx vênhx huôv, tôn giáo, paz trâu Phan Hòa nzor uô tiêr têx luôs hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz. Zơưv Lư Đức Huấn, phưv chủ tich UBND xã Phan Hòa, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận puz pâuz:

“Đros xã Phan Hòa mak pox nhuôs lok six sir jos khưr uô nox, sir jos paz trâu xã hôiv, jêx jok, têx cuiv ndo txiêx pâux njí, viv nênhs pluôs. Zov chênhr tiv zix hâur cxiv vênhv tôngv cxiv tsa jêx jok yiêz shông 2017 nhiv kruôr đhâu, xã Phan Hòa tưz uô tiêr thiêz tâu têz qơưk paz 1 tiv đêiv ntâu. Chor nhiêx no, pêz xav zuôr cxiv uô quuw uô si trâu chor hluôk nênhs thiêz nênhs lâul chiê lơưr muôx qơư xênhz huôx”.

Đros xã Phan Hòa, ntơưv chor xã Chăm Phan Hiệp thiêz Phan Thanh, huyện Bắc Bình thiêz chor xã nhoz huyện Hàm Thuận Bắc tưz tsik zos hlôngr yiêz txix têx vax tsêr jông, cêr muk lok lox đar, muôx qơư xênhz huôx tôn giáo mak đhâu phongz yaox cxiv tsa jêx jok yiêz, cxiv tsa luz nênhx vênhx huôv ntơưv qơư pêx xênhv nhoz…tưz uô trâu hêir nênhs Chăm hlôngr đuô tsưr ziv xar, uô nox. Xã Phan Thanh tâu xav zos qơư gruôs cơưv ntơưr, ntơưv no tas nro chor mê nhuôs puôr lênhx tâu cơưv ntơưr. Muôx chôngz lênhx tuz nhuôs hêir nênhs Chăm tưz cơưv tiêr đại học, cao đẳng thiêz tror lok tiv phaz uô hâux lưv. Zơưv Đào Xuân Lượng-Chủ tịch UBND xã Phan Thanh puz pâuz:

“Tiv phaz tưz tâu têz qơưk yưv pênhr uô chor côngz trinhx li: cưx đêx liv, cêr muk lok; cxiv uo chor tsêr cơưv ntơưr, ciêz, tsêr vênhx huôv nhoz chor jêx jok…txix co, pox nhuôs lok six shir phaz, muôx paz iz cxiê nhiêx txiêx, ar chiê uô cêr muk lok hâur jêx jok; muôx iz cxiê ziv chuôz zis mak cux pâur zuk chor ar chiê uô tsêr cơưv ntơưr trâu nhuôs zâu”.

Tsôngv box Chăm nhoz tỉnh Binh Thuận muôx 7 cxênhz ntâu ziv chuôz zis, tsav 3,26% dân số nhoz tỉnh, phênhv ntâu zos uô nênhx txix kôngz nuv. Chiê paz muôx nzir hâux lưv uô thiêz phênhv sâu trâu tsôngv box Chăm, tỉnh tưz khưx phưx thiêz huôv tsar chor jêx jok nghề cxôngx nzor, đros du lịch côngv thôngx ntơưv chor xã Phan Thanh, Phan Hòa, Phan Hiệp nhoz huyện Bắc Bình. Ntâu tsênhv chêi paz cux tâu tỉnh kriz uô muôx chêx cur. Tsôngv box Chăm nhoz Bình Thuận nhiv no luz nênhx tưz hlôngr yiêz ntâu, chor chuôz zis pluôs tsuôk yuôr 4%. No zos tsôngv box Chăm cêr shir phaz lox.

Taz sik, nhiv no tsôngv box Chăm cux tsênhv tsuv muôx ntâu đuô thiêz têx tsov cưv txos yưv pênhr uô cxuô zav; paz ar uô nox chiê txo grêk yêiz pluôs, cêir chêx hâux lưv uô trâu têx tuz nhuôs…Pos Thông Thị Minh Hiền, phưuv trưởng Ban mênhx cxưx tỉnh Bình Thuận puz pâuz:

“Zuôr txos, tiv phaz tror tsoz phưz huôv tsar kinh tế-xã hôiv trâu thax tsav tsôngv box Chăm. Cêir chêx ar uô nox trâu tsôngv box, cxiv tsa uô cxuô zav; sir jos tuôr chiê têx vênhx huôv mênhx cxưx Chăm; sir jos cxiv tsa đề án paz muôx hâux lưv uô trâu tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs, hâur co muôx tsôngv box Chăm”.

Đros Đảng, têz qơưk li tsov cưv txos, chính quyền tiv phaz têx sir jos, thax tsav tsôngv box Chăm tỉnh Bình Thuận tsênhv phuôx huiz sik côngv siêz, sir jos khưr huôv tsar cêr uô nox, cxiv tsa luz nênhx tsâu sor, shir phaz đuô./.

(TTHCM-Lik Thox cxêik nhênhv)