TOX SIÊZ MỘC CHÂU- TSÔNGV KRUÔ THIÊZ LÊNHX NÊNHS YƯV PÊNHR LI QƠƯ XEIR TUÔX NDIS SHUÔK THIÊZ YƯV PÊNHR

          Tưz hnor thav ntâu txos tỉnh Sơn La li tox siêz Mộc Châu, jiês no tuôx trâu Việt Nam, tix lâuk Vincent iz lênhx kruô tuôx cxôngx têz qơưk Mỹ truôx siêz mul txos tox siêz no. Tix lâuk thiêz chuôz zis lok six nhiêv têz qơưk thiêz lênhx nênhs nhoz ntơưv no. Tix lâuk Vincent pheiz kênh:

          “Tuôx Mộc Châu têz qơưk lok six jông gâux, khôngz qiv lax khiêv, cur chuôz zis thiêz fôngx zưs lok six nhiêv thiêz jông siêz”.

          Pov tsênhz zuk tox siêz li têx kror muôx liv, ntâu doanh nghiệp, ziv chuôz zis nhoz Mộc Châu tưz truôx siêz yưv pênhr uô ju lix cxôngx cxiv tsa têx tsêr nox hâuk, tsêr so ntơưv jêx jos, huôv tsar têx xiv huv ju lix... Li công ty cổ phần yưv pênhr thiêz cxiv tsa Mộc Châu, txơưv zos taz viv huôx tôngv phênhv ntâu zos vênhv thix cxiv tsa, taz sik tưz truôx siêz yưv 50 tỷ uô ju lix cxôngx shông 2011, cxiv uô tsêr so, qơư tsưr tsix têx huôx tôngv thiv thao... Lơưr co, công ty tror yưv 100 tỷ cxiv tsa qơư so, ndis shuôk ju lix. Nhiv no qơư ju lix no nhiv kruôr chox lol huôx tôngv tưz zaz zâuv tâu chôngz tsôngv kruô tuôx seiz shuôk. Zơưv Lê Văn Hưu, chủ tịch HĐQT công ty pheiz kênh:

          “ Pov tâu Mộc Châu muôx liv lok ju lix, muôx qiv hơưv ar têz thiêz têx theox chênhv txơưr lok six jông. Pov têx co viv li cur cuiz tênhv yưv pênhr uô”.

          Hnuz 12/11/2014, thủ tướng chinhr phuv tso tơưv cuiz tênhv thôngz đhâu tsưr ziv huôv tsar ju lix têz qơưk Mộc Châu, tỉnh Sơn La txos shông 2020, ndar txos shông 2030. Cxôngx co, hâux lưv zaz zâuv lênhx nênhs yưv pênhr thiêz tsôngv kruô tuôx tox siêz Mộc Châu ziv hnuz ziv chôngz. Tsuôk hâur shông 2016, Mộc Châu tưz uô hâux lưv đros 30 ntâu lênhx nênhs yưv pênhr tuôx seiz car, cxiv uô dưv anr sâuv thax tsav, phênhv ntâu zos vênhv thix ju lix. Hâur co muôx têx lênhx nênhs yưv pênhr lox li tập đoàn Becamex Bình Dương, SunGroup, VinGroup, FLC Thanh Hóa, tập đoàn Mường Thanh. Nhiv no tưz muôx 9 dưv anr tâu thôngx ziv, muôx chủ trương yưv pênhr đros 14 dưv anr. Tập đoàn Mường Thanh tưz yưv pênhr lol tox siêz Mộc Châu 500 tỷ đeiv chiê cxiv tsa dưv anr lox 3 hecta muôx tsêr so Mường Thanh, tsênhv qơư muôv muôs...Zơưv Trần Đại Nghĩa, giám đốc tsêr so Mường Thanh Mộc Châu puz pâuz:

          “ Jênhv pov Mộc Châu li têx theox chênhv huôv tsar pêz zuôr krêz đar jix vuv paz txưv. Tập đoàn zuôr tror seiz shuôk, krêz đar têx qơư uô si nhoz Mộc Châu thiêz TP Sơn la”.

          Đrâuv têx theox chênhv jông chiê cxuô doanh nghiệp nriêr pâuz, yưv pênhr, huyện Mộc Châu tưz hêik têx cấp muôx vax huôv, tsênhv chei yưv pênhr lol qơư ju lix têz qơưk Mộc châu thiêz tsênhv chei paz txưv huôv tsar ju lix côngv thôngx. Côngz xưv njuôs xav, heik kriê, coar lik tsơưr lươngv jix vuv, phưx vưv tsôngv kruô cux tâu huyện chuôz tsar. Zơưv Long Trung Tâm, phưv chủ tịch UB huyện Mộc Châu puz pâuz cxaz:

          “ Pêz cux tror paz txưv trâu huôx tôngv huôv tsar ju lix, taz por zaz zâuv tâu kruô ndis shuôk ju lix tâu tsôngv kruô njênhs njôngr thâuv tuôx Mộc Châu. Pêz cux zuôr yưv pênhr, hlôngr yieiez, muôz siêz côngz xưv coar lik, chiê taz por iz jiês kruô tuôx ndis shuôk pov muôx têx kror hlôngr yiêz”.

          Shông 2016, jiês xuz thơưx tox siêz Mộc Châu tưz tok chôngz lênhx kruô tuôx ndis shuôk đros 1 tsov 50 cxênhz ntâu jiês, hla đhâu tsưr ziv 4 shông. Li ntơư, tox siêz Mộc Châu tưz thiêz tsênhv zos qơư jông tâu tsôngv kruô thiêz lênhx nênhs yưv pênhr xeir tsov tuôx ndis shuôk thiêz yưv pênhr./.

                              (Bích Thủy- Txâur Vax cxeik nhênhv)

PHÊNHV TSÊNHV CHEI THIÊZ LUZ NÊNHX 1

Têz qơưs têx chei yiêz so xênhz zus nhuôs trâu pox niêv xênhz zus mê nhuôv shông 2017

Thâuv xênhz nhuôs hâur chêr:

Tsi zos thâuv xênhz zus tâu mê nhuôv lok thiêx tâu sơưv chei so xênhz zus nhuôs mak chei no qir uô lơưr xav txix hnuz xuz thơưx pâuz tiêk zuk chêr xênhz tuz. Iz chas ntơư, lênhx pox niêv xênhz tuz ci hâur chêr muôx vax huôv tâu so uô hâux lưv chiê muk seiz njuôk shuôs mê nhuôv 5 jiês, iz jâuk iz hnuz. Muôx têx, đros thiêz têx lênhx pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr nhoz đêz têx qơư y tế lok sik lênhx pox niêv chêr xênhz tuz ci co tsuv tâu tsoz phưz jông mak iz jâuk muk seiz njuôk shuôs mê nhuôv zuôr tâu so 2 hnuz.

Iz chas co, zos tiêk muôx têx tsi jông li: Nquôr mê nhuôv, mê nhuôv tuôs hâur chêr, xênhz zus tsi tâu txưv hli…, lênhx niêv cux tâu sơưv iz cxiê chei li đrav kaz:

-Têx lênhx pox niêv chêr xênhz tuz tsi tâu muôx iz luz hlik zuôr tâu so 10 hnuz.

-Tâu so 20 hnuz zos tuk nhuôv hâur chêr muôx txix 1-3 luz hlik trâus nquôr.

-So 40 hnuz zos nhuôv muôx txix 3-6 hli trâus nquôr.

-So 50 hnuz zos txix 6 hli tror zar sâuv (hâur ntơư xav hur si têx hnuz so ntênhs, so tsiêz thiêz hnuz so niêx ciêz).

Thâuv xênhz zus mê nhuôv

Têx chei tâu so thâuv xênhz zus mê nhuôv tâu uô lơưr li đrav kaz:

-Six hơưv so: Têx pox niêv muôx vax huôv so uô ntêx thiêz đhâu six hơưv xênhz zus nhuôs 6 luz hlik, hâur ntơư so uô ntêx thâuv zuôr xênhz zus nhuôv tsi so đhâu uô ntêx 2 luz hlik. Têx lênhx pox niêv chêr xênhz mê nhuôv nzeiz, txix tuk nhuôs tiv 2 tror zar sâuv, zuôr tâu so nzir iz luz hlik thâuv so xênhz zus mê nhuôv. Zos têx lênhx pox niêv tưs muôx zoz qơưx so nzir mak lênhx niêv muôx têx thor so tsi tâu sơưv têx nhiêx hli. Lar heik, zos muôx txâuk đas jos chiê tror muk uô hâux uô ntêx six hơưv thor so, lênhx niêv ntơư cux zuôr tâu sơưv têx nhiêx paz xênhz zus mê nhuôv trơưk li cui tinhv, thiêz tâu sơưv nzir têx nhiêx hli trâu têx hnuz zuk mul uô hâux lưv.

-Phênhv nhiêx paz trâu xênhz zus mê nhuôv: Bâuv 100% xav kror đruôz đraz têx nhiêx hli hâur niêx luz hlik hâur 6 luz hlik uô ntêx so xênhz zus mê nhuôv. Iz chas ntơư, tsênhv tâu sơưv têx nhiêx paz iz tês  thâuv xênhz zus mê nhuôv lok sik lênhk nhav mê nhuôv puôs tsênhv mok tsi tâu txưv 4 luz hlik bâuv li 2 hlik nhiêx hli tsơưs yax trâu iz tuk nhuôv.

-Têx nhiêx paz đhâu thâuv xênhz zus mê nhuôv tas: Hâur 30 hnuz, xav txix hnuz uô hâux lưv xuz thơưx đhâu thâuv so xênhz zus mê nhuôv tas, muôx vax huôv so nzir chiê cov muôx đas jos jux juk, thiêz tâu paz 30% nhiêx hli tsơưs yax iz hnuz xav trơưk cui tinhv cxuô trâu têx lênhx pox niêv xênhz zus mê nhuôv so nhoz hâur tsêr, lok sik 40% nhiêx hli tsơưs yax iz hnuz xav trơưk cui tinhv cxuô trâu têx lênhx pox niêv xênhz zus mê nhuôv so nhoz ntơưv têx qơư chêx tsôngk.

+ Têx lênhx pox niêv xênhz zus mê nhuôv tas muôx đas jos jông, tsi uô li chas tâu so 5 hnuz.

+ Têx lênhx pox niêv xênhz zus tsi tâu mê nhuôv mak tsuv fêis, tâu so ntâu yax zos 7 hnuz.

+ Têx lênhx pox niêv xênhz zus mê nhuôv nzeiz tâu so ntâu yax zos 10 hnuz.

Têx chei so xênhz zus mê nhuôv trâu tuk txir

Trơưk li têx chei yiêz nhiv kruôr no, qir uô lơưr txix hnuz xiêz 1/1/2016, chei so xênhz zus mê nhuôv tsi tiêk zos pox niêv thiêx tâu so, mak têx lênhx txir cux tâu sơưv iz cxiê chei muôx liv trâu zuk. Iz chas ntơư, zos lênhx pox niêv co tuk txir cxaz chuôz gôngr nhiêx bảo hiểm y tế cux muôx vax huôv tâu so trơưk li chei so xênhz zus mê nhuôv thiêz qir uô lơưr hâur 30 hnuz xav txix hnuz xuz thơưx pox niêv xênhz zus mê nhuôv.

-Tâu so 5 hnuz đros thiêz têx lênhx xênhz zus mê nhuôv fênhx yax.

-Zos zus tsi tâu tsuv fêis, lok sik têx lênhx xênhz zus mê nhuôv tsi tâu txưv hli mak tâu so 7 hnuz.

-Zos xênhz zus mê nhuôv nzeiz mak tâu so 10 hnuz thiêz txix tuk nhuôv tiv 3 tror zar sâuv zuôr tâu so nzir 3 hnuz trâu iz tuk nhuôv. Têx lênhx muôx pox niêv xênhz zus mê nhuôv nzeiz taz sik zus tsi tâu tsuv fêis mak zuôr tâu so 14 hnuz. Iz chas ntơư, đros thiêz têx lênhx tsuôk zos tuk txir cxaz chuôz BHXH mak tuk txir cux tâu paz têx nhiêx xênhz zus mê nhuôv, tsênhv tsênhz li: Trơưk cui tinhv ntơưv grêix 1 grê 31 Luật BHXH kho đuô, cxaz nzir shông 2014, qir uô lơưr txix hnuz xiêz 1/1/2016: Zos lênhx pox niêv xênhz zus mê nhuôv taz sik tsuôk muôx tuk txir thiêx cxaz chuôz BHXH mak tuk txir têx nhiêx tâu paz xênhz zus mê nhuôv bâuv li 2 luz hlik nhiêx hli ntơưv qơư hâur hli xênhz zus mê nhuôv.

Chei trâu lênhx nênhs paz xênhz zus mê nhuôv

Đrav ntêx cheix BHXH shông 2014, tsi tâu muôx cui tinhv têx chei tâu sơưv trâu lênhx nênhs paz xênhz zus mê nhuôv taz sik hnuz xiêz 1/1/2016 thâuv chei BHXH yiêz qir uô lơưr mak tsênhv chei no qir tâu uô trơưk.

Lênhx nênhs paz xênhz zus mê nhuôv tâu sơưv têx chei so xênhz zus nhuôs lok sâuv seiz njuôk shuôs mê nhuôv, nquôr mê nhuôv, câuk mê nhuôv, xênhz zus mê nhuôv tsi txưv hli, mê nhuôv tuôs hâur chêr….txix thâuv chêr qir xênhz tuz txos trâu thâuv choz zok tuk mê nhuôv ntơư trâu lênhx niêv thor paz xênhz zus mê nhuôv taz sik tsi tâu đhâu 6 luz hlik.

Zos têx lênhx xav txix hnuz xênhz zus tâu tuk nhuôv lok txos trâu thâuv choz zok tuk nhuôv co trâu lênhx niêv tov mak six hơưv so xênhz zus mê nhuôv so tsi tâu txưv 60 hnuz xav hur si têx hnuz so ntênhs, so tsiêz, so hâur niêx ciêz.

Lênhx niêv thor luôs lưv tuk paz xênhz zus mê nhuôv trâu zuk ntơư cux tâu sơưv têx chei so xênhz zus mê nhuôv txix thâuv lênhk txeik tuk nhuôv co lok tu tax txos trâu thâuv lênhx nhuôs txưv 6 luz hlik./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)