Sơưr đơưk đros hêik-Côngv têk txo grêk ntâuk tsiv hâur chuôz zis

Niêv tix Trần Thị Bê, nhoz jok 4, xar Quảng Điền, huyện Karông Ana puz pâuz, niêv tix oz niêv txir uô nênhx nhoz uô cê tưz tâu muôx 20 ntâu shông, tưz muôx txos 15 shông tsuv uô nênhx njiz trâus ntâuk tsiv hâur chuôz zis. Niêv tix Bê piêr, niêv tix tuk txir tuz gênhs tsik xar khưr, ho yênhx hnuz hmo hâuk chơưr. Cxuô kror hâux lưv hâur vax tsêr zos niêv tix iz lênhs cxơưx. Txov nhêv zos li co, taz sik hnuz tưs niêv tix Bê cux tsuv njiz trâus têx phiv liv li ntâuk, chêv, uô hiêv txos niêv tix côngz bê, luz nênhx. Chưx tsik tâuk tuk txir li têx nto tsiv, uô hiêv co, niêv tix Bê tưz nriêr cêr tuôs. Hmôngr jông, tuk tuz pov tâu nzor thiêz chox niev tix muk tsêr kho moz chiê chơưv paz:

“Zuk zos iz lênhx pox niêv, tas nro cxuô kror zuk uô tas hur si, hok cur tuk txir mak nhiêv hâuk chơưr, bia, thâuv tưs kâus chơưr mak chêv zuk li uz li no, chêv txix thâuv 6 six tsâuk ntux txos 1,2 six iz tas hmo. Txos thâuv zuk bâu hênhr lơưv tiv hêik tsik tâu mak nriêr yuôx nox tuôs, đhâu co tâu tuk mê nhuôs chox muk chơưv paz. Tâu oz pêz hnuz tov kaz thiêx li tsiv”.

Cux iz zav li zos pox Nguyễn Thị Luận đros nhoz ntơưv jok 4, xar Quảng Điền, thâuv tưs tuk txir hâuk mê njik chơưr mak pos ho trâus chêv, têx thâuv tsênhv trâus ntâuk thiêz. Iz jiês li co, pos Luận cux tsuôk lav chưx cov đhâu xưz.

“Uô niêv txir mak lênhx tưs cux muôx siz char siz chês. Hâuk chơưr lok mak cux hêik li uz li no trâu zuk. Zuk mak lav chưx xưz. Zos hêik tuôx mak oz niêv txir zuôr siz char lox xưz”.

Lơưr Ban chox kriê phax tar phongz yaox tas nro pêx xênhv côngv siêz cxiv tsa luz nênhx vênhx huôv thiêz phax tar ntâuk tsiv hâur chuôz zis huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk li hêik pâuz, hâur 10 shông đhâu, tas nro huyện muôx zuôr xar 700 txuz nto tsiv hâur chuôz zis, hâur co muôx 430 ntâu txuz zos tiv lênhx txir nênhx uô muôx yưv. Ntâuk tsiv hâur chuôz zis muôx yưv txix ntâu kror xưk li ntâuk tsiv uô trâus saz; kruôz zuôv uô đaz uô tuôs; hêik têx luk tsik jông, chêv, hêv li uz li no…

Chiê txo grêk tsơưs chor txuz ntâuk tsiv hâur chuôz zis, huyện Krông Ana tưz yênhx lix 5 câu lạc bộ nto tsiv hâur chuôz zis ntơưv xar Quảng Điền; sir jos yax kriê, kruôz kriê gra siêz jênhv pâuz trâu pêx xênhv, cán bôv hôiv, hôiv viên gâux muôv vir ndâuk, pov cov viên, yax kriê viên tiv phaz; tsưr tsix hôiv sik tưr nriêr pâuz pháp luật lok siz zuôr thiêz chuôz zis, pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs, chuôz zis shir phaz… Yênhx lix 77 tổ tu plâuz nhoz tiv phaz.

Tiv zix, hâur hlik hli 10 shông no, UBND huyện Krông Ana tưz sik côngv đros Sở Lox tôngv- Xar hôiv tso tơưv tsưr ziv “Tsêr lav khiêr gâuv” ntơưv xar Bình Hòa. Noôzs qơư lav nhoz gâuv sêiz đrơưv, tsoz phưz y têr, hêik kriê chêi têz qơưs, uô truôx siêz xar trâu chor nênhs njiz trâus ntâuk tsiv hâur chuôz zis. Zơưv Nguyễn Hồng Quân, Phưv chủ tịch Ủy ban xar, Trưởng ban sêiz car tsưr ziv “tsêr lav nhoz gâuv” xar Bình Hòa puz pâuz:

“Tsưr ziv lav nhoz no zuôr paz hêik kriê txux chi trâu hâux lưv phax tar. Tsưr ziv no mak qơư lav nhoz tâu bax cxix cxuô pav, vix tsav uz no chiê xênhz huôx trâu iz lênhx nênhs lok sik oz niêv txir trâus ntâuk tsiv tuôx ntơưv no chiê nhoz gâuv hâur 1 txos 2 hnuz, muôx cxix cxuô yuôx, zav nox hâur oz hnuz. Zos nhoz ntêr mak zuôr nriêr tsưr ziv paz. Tsưr ziv no mak lok six zôngx ziv trâu tiv phaz. Txos six hơưv no mak cux tsik tâu muôx lênhx tưs tuôx hlo. Pêz cux sik đas tiêk yênhx lix uô tsưr ziv no mak hax zav tsik muôx hâux lưv uô hax zav jông”.

Đros chính quyền tiv phaz li sir jos, qênhx shênhx ntâuk tsiv hâur chuôz zis ntơưv Krông Ana hâur ntu đhâu tưz muôx têx hlôngr yiêz jông. Zos tiêk hâur shông 2017, tas nro huyện muôx 64 txuz nto tsiv hâur chuôz zis, taz sik txix hâur shôngk shông txos nhiv no tsuôk muôx 32 txuz thiêz tsik muôx txuz tưs tsuv xưv lik hình sự.

Pos Vũ Thị Thành Huế, Trưởng phòng Vênhx huôv thôngz mông, Phưv Trưởng Ban chox kriê phongz yaox tas nro pêx xênhv sik côngv siêz cxiv tsa luz nênhx vênhx huôv thiêz phax tar ntâuk tsiv hâur chuôz zis huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk puz pâuz, hâur ntu zuôr txos, Phongx Vênhx huôv thôngz mông huyện zuôr tror hêik pâuz trâu Ủy ban huyện sir jos yax kriê lok hâux lưv ntâuk tsiv hâur chuôz zis, thôngx cxix hêik chor câu lạc bộ phax tar ntâuk tsiv hâur chuôz zis ntơưv tiv phaz sir jos đuô thiêz đros yênhx chuôz zis chiê txo grêk tsơưs tiv zix qênhx shênhx ntâuk tsiv hâur chuôz zis.

Chiê tir tar qênhx shênhx ntâuk tsiv hâur chuôz zis, chênhr nênhs njiz txiêz nanv tsuv hêik. Viv zos tiêk nênhs njiz trâus ntâuk tsiv cux xix chưx, tsik car hêik thâuv trâus ntâuk, uô hiêv mak têx phiv liv co cux tsênhv zuôr muôx yưv…Yênhx lênhx gâux muôv vir ndâuk tsuv pâuz tsênhz đuô zuk li pưk txux, chiê nto tsiv hâur chuôz zis tsik zos yênhx ziv chuôz zis thiêz tas nro xar hôiv li kror cêr cxơưx lơưv./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)

PHÊNHV PIÊR KRIÊ TÊX TSƯR ZIV PHAX TAR MOZ VƯV

Têx pâuz tâu thiêz tsưr ziv phax tar moz vưv

1) Têx muôx yưv

Moz vưv zos iz zav moz txơưx siz cik tiv nưk muôx nưk caz moz nhoz têx tsiêx thiêz lênhx nênhs uô huôv moz, uô muôx têx tsi jông thiêz uô tuôl nênhs. Chor tsiêx khênhr muôx zav moz heik co zos đêr (90%) , mir lok zos yưs 5% thiêz têx tsiêx kuk. Thâuv tsiêx trâus moz vưv mak nưl khơưz, tov, zêiv lênhx nênhs, têx caz moz txix têx kâuz ndâus zuôr cik đhâu tơưr grêix thiêz têx grêix to. Caz moz vưv cik trâu hâur luz đros chêr huôv moz lox tuôx thiêz uô tsi jông txos têx sâur nyar, lênhs, uô trâu trâus vưv thiêz tuôs.

2) Têx pâuz tâu

Thâuv trâus vưv: Kror muôs liêz, lok kâuz ndâus đơưz jông xưk li buôk xaz phôngx iz ndis luz kror ndâux. Txos tưs tov, đuô txos ntơư, lênhx nênhs (txơưv zos tuk tsưr lok cux li ntơư), pov đaz tsi cux xo, nox hur tiz si, tsêv cxơưk ka..... Tsi pâuz đaz tsi, nyêi đêx, nyêi chuô. 2, 3 hnuz tov kaz tuk đêr six khiêr muk trâu kror uz kror no, tsi nhoz tsêr lok sik nhoz pư iz kro qơư tsâuk ntux tax txos thâuv tuôs thiêz tuk đêr zuôs, tsi muôx jos, iz chêr cxar, muôx ntâu thax grêix to tiv nưk chiv chir tov, đuô nưk têx grêix, iz chêr. Tuk đêr co tuôs đhâu 2-5 hnuz.

Thâuv iz chêr cxar, tuôs têk tuôs tơư: Tuk đêr qis, nox krâur tsơưs lok sik tsi nox, gak muk pư, nhoz trâu têx qơư tsâuk ntux. Tuôs têk tuôs tơư, poz tsêik cxar, truô tsi tâu kror ndâux, taz sik cux six lok kâuz ndâus iz ndis kror ndâux. Tuk đêr tuôs txix 3-5 hnuz thâuv trâus cxar, tuôs têk tuôs tơư co. Moz vưv jông xưk li no mak lok six riêz nênhs.

3) Tsưr ziv phax tar moz vưv.

Tsơưs tu zus têx đêr.

Đêr thiêz mir tsuv tâu cxax yuôx vắc xin phax tar moz vưv iz shông iz jâuk, yuôx vắc xin chiê cxax trâu têx đêr thiêz mir mak lok six jông cơưk.

Ntơưv cxuô phường, thị trấn tu zus đêr tsuv muôz đêr khi, cơư, tsi tâu tso lak yar.

Thâuv trâus đêr thiêz mir tov tsuv chox ciês muk trâu qơư y tế chiê cxax yuôx phax tar moz vưv zênhx max, cxix cxuô thiêz iz chas co por hưv tuk đêr, mir co chiê heik trâu cơ quan kho moz tsiêx cxu jê yax pâuz chiê sox seiz, qênhz  shuôs.

Thâuv trâus đêr, mir tov tsi tâu muôz têx yuôx njuôz lok krưr, lok kho, txar jav tsi chiê muôx têx tsi jông yưv siv./.

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)