Jax thưr 4, hnuz 12/10/2016:

Jax 2: Uô li chas chiê tsôngv box nhoz thax tsav uô poz cưk Sơn La hla đhâu cêr pluôs

Pos Lù Thị Hiền, nhoz jok Luông Má, xã Chiềng Đông, huyện Yên Châu chuôz zis muôx 3 ha têz poz cưk. Iz jiês no tsênhv taz tov zos luz cheix sâu têx poz cưk viv li pos chor nhuôs tưz muk têz tas, tsuôk yuôr 2 niêv txir lâuk nhoz jor tsêr, zus nhux tưv. Pos heik pâuz, têx poz cưk zuk tưz uô đreiv txix thâuv tsênhv zâu lok, txos nhiv no pos tưz muôx mê tuz mê nhuôv, đas jos iz hnuz ntâus jux juk viv li chor nhuôv lơưr muk têz sâu poz cưk tas, yuôr pos nhoz tsêr seiz jor chor nhuôv xênhz nzưr, tu vax tu tsêr. Iz shông chuôz zis sâu tâu muôx 15 tênhr poz cưk. Viv tsênhv tsês chiê tâu iz kro mê njik têx nhiêx, pos 2 niêv txir tsi trâus muk kêr txeik chiê zuôr nôngz cưk, zuôr qir; thâuv tưs sâu tas têx kôngz muôs mak tâu nhiêx lok tsêr. Iz chas chos poz cưk, chuôz zis tsênhv zus 4 tuk tưv, 3 tuk nhux đas, yênhx châuv tuk buô thiêz yênhx puô tuk keiz. Trơưk li pos, uô poz cưk, zos têx chuôz zis muôx mê njik li pos ziv chuôz zis mak cux paz nzir iz kro trâu luz nênhx xênhz huôx, zos xar cov luz nênhx nhoz khênhr đuô cux tsuv chos têx tsoz chos txơưr đuô thiêz tu zus nzir têx tsiêx cxu. Pos heik:

“ Zos six tok njôngr trâu têx kôngz xưz, mak tsi txâuk nox. Tsuv tu zus keiz buô, nhux tưv lok sik uô nzir đaz tsi thiêx zuôr txâuk nox thiêz li tsi tsuv muk kêr txeik têx nôngz cưk, qir zuôr. Chuôz zis tưs uô poz cưk ciês xưz, mak nôngz cưk, qir zuôv lok txeik hur si viv tsi muôx nhiêx”.

Hâur tas nro xã muôx 700 ntâu ha têz poz cưk, taz sik đros thiêz têx poz cưk sâu tâu, grê muôs li nhiv no, xã Chiềng Đông, huyện Yên Châu tưz vênhv tôngv tsôngv box sđ tsi tâu krêz uô nzir liêx têz chos poz cưk mak jux juk muôz têx liêx têz ntơư hlôngr chos đuô lưv zav kôngz txơưr đuô. Tsênhv tsênhz xưk li: têx ntôngx nox txir lưv tsiz, mo môngk. Txix ciês hâur iz đraz shông no, xã tưz vênhv tôngv tsôngv box muôz 120 ha têz hlôngr uô đuô lưv zav kôngz thiêz qir chos têx ntôngx nox txir hâur shông 2017. Zơưv Hoàng Văn Khù, Chủ tịch UBND xã Chiềng Đông, huyện Yên Châu heik:

“ Têx poz cưk nhiv no tsi tâu grê li đrav ntêx lơưv. Pêz xã tsênhv xar tsưr ziv thiêz fuô kriê tsôngv box sđ muôz têx liêx têz nxaz hlôngr uô lưv zav kôngz. Nhiv no, pêz tưz vênhv tôngv tâu tsôngv box nhoz thax tsav xã Chiềng Đông muôz têx têz poz cưk hlôngr chos ntông nox txir, tsôngv box sđ tưz hlôngr uô tâu 120 ha, njuôk xav hâur chiv 2017 zuôr txos, zuôr chos têx ntông nox txir thiêz zuôr uô siv uô ntêx, zos uô tâu trơưk têk mak zuôr nthuôr uô đêz đar hâur tas nro xã”.

Zos thax tsav chos ntâu poz cưk đuô hur si hâur tỉnh, muôx 21 cxênhz ha, txix têx phiv liv li heik sâuv thiêz têx poz cưk tsi tâu grê, lar heik zos thax tsav phiv liv, huyện Mai Sơn tsênhv fuô kriê uô têx tsưr ziv hlôngr đuô tsoz chos đros tsưr ziv, iz shông hlôngr 10% têz chos têx tsoz chos txơưr đuô.

Zơưv Hà Văn Bình, Phưv Chủ tịch UBND huyện Mai Sơn heik pâuz: Đhâu ntâu shông huôv tsar uô poz cưk, tưz tsi pôngz pênhr lox li ntơư, taz sik nhiv no, thâuv têx poz cưk zuôr đrâuv luôs 2 chas têz qơưs lok ntâu, grê fênhx zis, iz chas ntơư têx liêx têz ho tsuôs tsi jông tas, uô tsi tâu kôngz, chor thax tsav txov nhêv mak tsôngv box pluôs txeik nôngz, txeik qir uô ntêx chos, txos thâuv sâu kôngz li thêv taz sik thêv tsi tâuk, lơưr ho muôz têx liêx têz ntâuk grê trâu, ntâu ziv chuôz zis tưz txov lok ziv trâus txov đuô. Huyện zuôr sir jos uô luôs hâux lưv no txix sir jos đros cấp ủy, hâu nov ntơưv qơư qênhz shuôs, ntâuk grê đuô hur si têx liêx têz uô poz cưk, cux li têx jok, xã muôz ar têz trâu luôs lưv tuk ntiêr uô. Huyện xav tinhv têx thax tsav tưs muôx têx tror uô tâu kôngz, muôx têx jông hlôngr chos têx tsoz chos txơưr đuô; thiêz iz chas ntơưr tir thêir, seiz shuôs jông têx lênhx muôz nôngz kôngz, qir zuôv trâu tsôngv box kêr txeik, zuôr nhiêx nju siêz; sir jos uô jông hâux lưv yax kriê chiê tsôngv box sđ gra siêz txux chi tsưr ziv jênhv pâuz thiêz tâu buôk ti têx têz qơưs têx pênhr txeik….Zơưv Hà Văn Bình heik:

“ Huyện zuôr uô hâux lưv đros têx lênhx mak tsôngv box yuôr nux gri cov lơưr nduô six hơưv, hnuz nhôngs tsês, tror muôz tsôngv box têx liêx têz trâu tsôngv box uô chiê jux juk thêv têx nux grik ntơư. Hâur six hơưv zuôr txos, pêz zuôr sir jos fuô kriê chiê trâu canr bôv ntơưv qơư pâuz tsênhz lok têx chei, cui tinhv seiz car txiv ngaz hâur thax tsav, cux li tsôngv box sđ luz nênhx nox nhoz, uô nox uô hâuk. Iz chas ntơư heik têx Phòng, ban car uô đreiv luôs hâux lưv kriê tsưr ziv uô kôngz trâu tsôngv box kriê txux chi tsưr ziv huôv tsar uô nox trâu px”.

Đros grê muôs têx poz cưk luz nhiv no trâu chor tuz luôv txix 2.900-3.100 đeiv iz cir mak trơưk li xav, iz ha têz poz cưk zuôr tâu pêk tsơưs? Zos iz ha tsuôk sâu tâu 4,5 txos 5 tênhr, iz chas ntơư yưx têx nhiêx zuôr nôngz, zuôr qir hur si trâu iz ha cux tas lơưv 14-15 tsov đeiv. Heik lok hâux lưv no, zơưv Hà Quyết Nghị, Giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tỉnh Sơn La heik pâuz: đros 160 cxênhz ha têz poz cưk nhiv no, tỉnh Sơn La zos thax tsav sơưr thơưx hâur hur si têz qơưs lok sâuv uô ntâu poz cưk thiêz xav shông no sâu tâu muôx nhos 600 cxênhz tênhr. Tỉnh zuôr tsi krêz đar têz chos poz cưk mak zuôr txo grêk tsơưs uô zav kôngz no hâur six hơưv zuôr txos zos 80 cxênhz ha. Hâux lưv fuô uô, njuôk xav đuô têx thax tsav uô poz cưk, hlôngr uô đuô lưv zav kôngz zuôr tâu tỉnh fuô kriê tsênhz mênhx, lar heik zos têx thax tsav txov nhêv, phiv liv muk lok. Zơưv Hà Quyết Nghị heik:

“  Thax tsav txov nhêv ntơưv Sơn La mak ntâu, muôx cxuô nro hâur têx huyện. Xav tinhv tsênhz mênhx hâux lưv no, ngênhx kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tưz đros Ban dân tộc tỉnh thiêz têx ngênhx đrâuv xav đuô tsưr ziv huôv tsar trơưk li têx ngênhx tsưr ziv, hâux lưv uô. Viv muôx têx thax tsav, suôv qơư jông chos ntông nox txir, têx thax tsav ho jông chos cà phê, yuôx zêx…”

Max mav tuôr xav iz kro jux juk, zuôr hlôngr uô đuô lưv zav kôngz  lok tsi uô, ngênhx kôngz nuv Sơn La thiêz tsôngv box ntơưv qơư tsuv muôx tsưr ziv tsênhz mênhx, uô huv đros chiê muôx hâu cêr muk hâur hlôngr yiêz tsoz chos. Uô tâu li ntơư, tsôngv box nhoz iz cxiê jêx jok chos poz cưk ntơưv Sơn La thiêx tsi trâus yuôr luôs yênhx tos nux grik chiê jux juk hla đhâu cêr pluôs./.

( Lan Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv thưr 4, hnuz 12/10/2016:

CHÊI TÊZ QƠƯS

Siz zuôr tsik txưv shông pok cxâuv chêi li chas?

Chêi têz qơưs quy tênhv tsênhz mênhz: Pox niêv txưv 18 shông, txir nênhx txưv 20 shông tror sâu thiêx tâu uô ntơưr siz zuôr uô txix gơưv. Chor tuz cxêik tsik tâu txưv shông li hêik ntơư siz zuôr, zos uô cxâuv chêi têz qơưs, tsuv trâus tik cêr cxâuv, zos tus cxêik ntơư niêv txir pênhr tus tuz.

Trơưk li grê 115, chêi têz qơưs shông 1999 cxiv kho đuô cxaz nzir hâur shông 2009 quy tênhv, zos hâuz nziêk têx mê nhuôv cxêik tsik tâu txưv shông uô têx kror tsik jông tsik huv đros.

1, Zos lênhx tưz tiêr hluôk, ho muk hâuz nziêk têx mê nhuôv cxêik muôx txix 13 shông txos 16 shông tror zar hâur, tsuv trâus tik nhoz cêr cxâuv txix 1-5 shông.

2, Uô cxâuv têx chêi li đrav kaz: Tsuv trâus tik nhoz cêr cxâuv txix 3-10 shông.

a, Uô cxâuv chêi ntâu jiês

b, Ntâu lênhx uô cxâuv chêi

c, Uô cxâuv chêi lox

d, Uô trâu tus mê nhuôv cxêik ntơư muôx mê nhuôv

đ, Uô ruôr hiêv tus cxêik ntơư đas jos, luz chêr txix 31-60%.

3, Uô cxâuv chêi muôx li đrav kaz; tsuv trâus tik nhoz cêr cxâuv 7-15 shông.

a, Uô ruôr hiêv hnar txos tus cxêik ntơư đas jos, luz chêr txix 61% tror sâu;

b, Pâuz zuk trâus cik caz moz HIV, cxoz txưv uô cxâuv chêi.

1, Pox niêv, txir nênhs nhoz uô cê iz zav li niêv txir txix gơưv, taz sik ho tsik uô ntơưr siz zuôr; têx chuôz zênhx chuôz tav, tsuv phêiz cov huv đros. Zos siz phêiz tsik huv, tsuv tu trơưk chêi têz qơưs quy tênhv.

2, Têx chuôz zênhx chuôz tav tsuv siz phêiz cov huv oz tos thiêz tu zos đrêiv chêi têz qơưs ntơưv grê 15 chêi siz zuôr shông 2014./.

                                                  (Tsu cxêik nhênhv-Hồng Việt-CQTT Tây Bắc)