Đắk Lắk: Pos niêv ntâu tsưr ziv uô nox paz muôx chêx cur

Jênhv pâuz tâu chor chuôz zis sâuv thax tsav tu zus kêiz tsênhv tsơưs, chêx cur kinh têr tsik siêz, shông 2015, niêv tix Lê Thị Thu Hương nhoz jok 3, xar Ea Kmut, huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk tưz hêik chor gâux muôv vir ndâuk sơưr đơưk hâur jok sik côngv yênhx lix câu lạc bộ tu zus kêiz ntês kê. Đros zos bác sỹ thú y, tsik so tâu cxaz chuôz chor lớp cơưv shâuv choz zok kỹ thuật zos Trạm cxơưz cxiz uô kông huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk tsưr tsix, viv li niêv tix Hương tưz kriê trâu chor nênhs hâur câu lạc bộ tsưr ziv tu zus, cxax yuôx vắc xin, vêv xênhz têx tsêr guôx thiêz phax tar caz moz huv li tsưr ziv, paz trâu kêiz ol tu zus hloz lox jông, kêiz ntês kê tax tâu zoz qơưx. Sơưr đơưk xêir tsov têx zav kêiz zôngx tu zus, muôx jos, ntês kê ntâu lok zus, đros qơư zus muôx 4.000 tuk kêiz, iz shông niêv tix Hương sâuv tâu yênhx puô triệu đêiv:

“Thành viên hâur ban sêiz car câu lạc bộ tsuv zok nriêr qơư muôs, đros kriz uô ntâu qơư puôs kê, jênhv muôl muôs têx kêiz nôngz trâu lơưr. Hok zos zuk tsuôk muôx iz kror qơư puôs mak zuôr lax paz trâu sơưr đơưk. Taz sik xar sik côngv đros ntâu qơư puôs kê mak nênhs zus tsuv muôx chênhz zênhv muôx pênhr, tsuv muôx nhiêx thiêz car yưv pênhr, txix hâur yênhx lênhx nênhs tsuv muôx txux chi thiêz hlôngr yiêz tsưr ziv xar thiêz tsuv tu zus ntâu thiêz muôx tsưr zov uô jông thiêx zuôr uô tâu”.

Chor kêiz tâu xêir tsov jông, tsưr ziv tu zus uô huv li kỹ thuật, kê muôs tâu gri siêz thiêz truôx tuk, Câu lạc bộ tu zus kêiz ntês kê nhoz xar Ea Kamut, huyện Ea Kar ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx pox niêv hâur jok cxaz chuôz. Nhiv no, Câu lạc bộ muôx  25 chuôz zis thành viên, đros tsưr ziv tu zus hâur iz chuôz zis txix 1.000 txos 4.000 tuk, iz hnuz muôs trâu ciêz đrôngs xar muôx 15.000 luz kê. Niêv tix Nguyễn Thị Lịch puz pâuz, txix thâuv cxaz chuôz câu lạc bộ, tsik so tâu cơưv shâuv, sik thav chênhz zênhv tu zus kêiz, viv li tưz kriz đar thax tsav qơư zus kêiz txix 100 tuk ndê muôx 1.300 tuk.

“Thâuv ntêx cur tsik tâu nhoz hâur câu lạc bộ mak cux zus taz sik tsuôk zus tsơưs xưz. Nhiv no nhoz hâur câu lạc bộ mak cux zus ntâu nzir thiêz chor kê đros trâu phênhv sâu cux truôx tuk đuô”.

Hok pos Hoàng Thị Tình, nhoz khối 4, phường Thành Nhất, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, đhâu uô siv ntâu tsưr ziv tu zus, tưz cuêz tênhv xêir tsov chos ndêz chiê uô nox. Pos Tình puz pâuz, thôngz đhâu chi hội gâux muôv vir ndâuk, pos tâu txêik 30 triệu đêiv txix Zênhx hangx tsênhv chêi xar hôiv chiê yưv pênhr uô qơư chos ndêz. Nhiv no, pos Hoàng Thị Tình li qơư chos ndêz iz hli muôs trâu ciêz đrôngs xar muôx 2 puô cir ndêz cxuô zav thiêz xar muôx 10 cir ndê linh chi ntiv hâur hnaz, paz muôx tâu phênhv sâu 100 triệu đêiv ntâu iz shông.

“ Thâuv ntêx mak cur tu zus cxuô zav, muôx yil, kêiz, luôr taz sik pir li nhiv no thâuv hlôngr chos ndêz mak pov muôx chêx cur đuô viv ndêz zos iz zav nox hur muôs trâu ciêz đrôngs. Hok ndêz linh chi mak cux jông trâu sơưr đơưk đas jos. Viv li cur cux hlôngr chiê uô qơư chos ndêz, hêik cxuô mak cux tsik khưr luôx tưs, taz sik tsuv gruôs thiêz sir jos mak cux muôx tâu phênhv sâu siêz thiêz paz trâu sơưr đơưk muôx tâu zav nox hur”.

Pos Nguyễn Thị Thu Nguyệt, Chủ tịch Hội gâux muôv vir ndâuk tỉnh Đắk Lắk puz pâuz, uô Thủ tướng chính phủ li đề án “Paz trâu pox niêv uô nox ntu 2017-2025”, cxuô cấp hôiv gâux muôv vir ndâuk tỉnh Đắk Lắk tưz kriz uô ntâu huôx tôngv tsênhv tsênhz, xưk li: tsưr tsix diễn đàn pox niêv uô nox, sik thav đros lênhx tov cxuô cấp lok hâux lưv uô nox, hêik chor gâux muôv sơưr đơưk xar tơưv têx tsưr ziv uô nox, qênhz yuôz thiêz muôz pênhr trâu chor tsưr ziv xar tơưv uô nox jông txêik.

Txos nhiv no, Hôiv gâux muôv vir ndâuk tỉnh Đắk Lắk tưz txêik tâu xar muôx 600 tsưr ziv uô nox, kinh doanh, hâur co, 300 tsưr ziv jông tiv zix tưz tâu muôz trâu Zênhx hangx tsênhv chêi xar hôiv tỉnh chiê paz muôz nhiêx txêik uô nox, zuôr xar 9 tiv đêiv. Phênhv ntâu têx tsưr ziv uô nox co tsêx trung trâu: muôl muôs hax huv zâu, chos jâuz, zus njêl nôngz, tu zus nhux đas, buô, kêiz ol, xơưk tsôngk yo.

“ Cxuô cấp hôiv gâux muôv hâur tỉnh cux tưz kriz uô lok six ntâu huôx tôngv muôx tsiv gri, tsêx trung trâu hu grus huiz tôngv pênhr chiê paz trâu chor pox niêv sơưr đơưk uô nox, kinh doanh. Tsưr tsix chor diễn đàn phêiz kênhz chênhz zênhv, tsưr ziv kinh doanh, uô xênhz yar chiê pox niêv muôx nzir txux chi, chênhz zênhv hâur zuk li cêr uô nox cov uô tâu yênhx côngz. Đuô li hôiv pox niêv tỉnh xux tưz paz têx tsưr ziv uô ntâuz ntơưr chiê chor gâux muôv sơưr đơưk cux xưk li chor doanh nghiệp uô zuk têx tsưr ziv taz por huv li Đảng, têz qơưk têx cuiz tênhv”.

Txơưr đuô chor tsưr ziv txêik pênhr tsik so muôx, nhoz Đắk Lắk phongz yaox pox niêv uô nox, đrâuv paz tsar tov chiê txêik pênhr uô xênhz yar, hôiv gâux muôx tsênhv paz uô ntâuz ntơưr, đros đrêiv chor gâux muôv vir ndâuk sơưr đơưk hâur ntu kriz uô nox, kinh doanh. No cux zos tsưr ziv chiê paz khưx phưx têx phiv liv, paz trâu chor gâux muôv vir ndâuk sơưr đơưk têx tsưr ziv uô nox tâu uô muôx chêx cur tsênhv tsênhz hâur luz nênhx thiêz xar hôiv./.

(TTTN-Lik thox cxêik nhênhv)

PHÊNHV NÔNGX MÊNHX ZUÔR TSUV PÂUZ

Tsôngv box....! Phênhv nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz hnuz no, pêz thor xa txos tsôngv box sđ mnôngs iz cxiê zav moz mak yis khênhr njiz trâus cux li tsưr ziv phax tar thiêz kho têx moz no. Zâuv sđ siz chos mnôngs:

Iz cxiê zav moz têx yis khênhr njiz trâus

Xuz thơưx tsuv heik txos lok sâuv moz trơưk plaz: Qir tiv: Viv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô trâu moz lok sik tiv têx jâuz krâur, đêx hâuk kiêk nênhs, txiêk, tuôx pưv..... ntơưv qơư tu zus yis. Tuk yis trâul moz mak têx qir nxênhr thiêz uô cuô. Muôz trâu nox lok sil hâuk têx cuô đêx blôngx chuôz thox, blôngx txir hồng xiêm đros trâu têx yuôx Cloramfenicon iz hnuz 2-4 njiêr iz tuk yis lox.

Moz plaz li heik sâuv khênhr zos têx tuk nhuôv yis thiêz moz khênhr huôv xênhz thâuv têx hnuz ntux cuz sor, no hênhr lok sik ntux nas ntâu, nông thiêz ntuz. Lar heik zos thâuv muôz yis cơư trâu hâur têx qơư muôx njik ti, tsi yuô hur, têx jâuz krâur tsi muôx tsơưr lươngv, ,kiêk nênhs, ntuz, lưx, tuôx pưv mak khênhr trâus moz ntâu đuô hur si.  Yis trâul moz plaz nưk tsi thôngx iz zav, muôx kênh thâuv yis chor qir uô cuô, tsư nxiêz, ndâux kror kuôr lo ntâu qir. Tuk yis iz chêr nzâus, gênhs, tsi muôx jos, tsi nox jâuz, iz hnuz zuôs jux juk, poz njês txiêk......

Chiê phax tar moz, tsôngv box sđ tiz jông tu zus têx nhuôv yis li: Chiê tuk nhuôv yis co nox txâuk mil thiêz têx jâuz krâur muôx tsơưr lươngv; hâuk têx đêx hur; thâuv tưs tưz qêz suô hur si qơư tu zus, cheix ntux no mak uô li chas cov yis kror qơư ntơư sor sơưr thiêz kruôr. Tsuv muôx qơư vâuv yis têx qir chiê tuô, lov têx chaz thiêz caz moz.

Uô ntêx thâuv zuôr kho moz, tsuv seiz shuôs yis têx jâuz krâur, đêx hâuk sêz pok tsư nxiêz, pok tuôx pưv; cuô mik pol txiêk, têx chuôz zênhx trâu cuô mik pok hur; đêx hâul kiêk nênhs lok tsi kiêk.....chiê muôz por tsês. Zos tuk yis trâul moz hnhar, têx nhuôv yis , muôx têx zôngv chor yuôx Cloroxit, iz hnuz muôz txix 4-8 njiêr đo đêx trâu hâuk 2 jiês. Đros thiêz têx tuk tưz lox tiêr yis, tsuv cxax yuôx Genta-Tylan lok sik Colistin, iz tuk cxax 5-7 ml. Zos tiêk moz zâu, mak muôz trâu yis nox lok sik tuôr têx blôngx chuôz thox, blôngx yuôx zêx…cov lưx, tso zuôr chor cuô trâu yis hâuk.

Nhạc cắt

Moz tsav plaz mak yis cux khênhr trâus moz. Qir tiv zos viv têx jâuz, krâur tsư nxiêz, tsư kâuz, tuôx pưv lok sik muôx ntâu tsơưr đạm.... Co cux zos iz zav moz yis khênhr njiz trâus. Tuk yis muôx moz mak saz plaz saz lâus tsâu, đrux đrênhv, tuk tsiêx uô tsi yuô tâuk pa.....Thâuv tuk tsiêx jông li ntơư, sđ muôz 1-2 luz kix tuôr cov mok đo shơư 100ml chơưr lok sik cuô kâuz trâu yis hâuk thiêz tsa yis 2 cxeik têk siêz cov xưk gâuk li tuk yis co sơưr njus: Juôx luz plaz tsi so ntâu jiês cov yis uô kêik pa, luz plaz xav tâuk.

Moz tơưv ndâux, zos viv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô lok sik tiv nox tâu têx jâuz lâuk thiêz tơưr uô trâu yis kror ndâux hlê, huôv moz. Iz ndis têx đi ndâux, hâur kror ndâux puôr lênhx muôx têx luz poz lox, tơưv hlê; zos moz hnhar têx tâuz mik, tâuz njưs cux trâus hlê hur si, tuk tsiêx nox, jov tsi yuô tâuk jâuz thiêz tuk yis têx kâuz ndâus tsư nxiêz. Niêx hnuz muôz yuôx cuô njêr lok nzuôr kror moz co, muôz yuôx plênhr trâu. Thiêz zôngv txir lưk kâuz têx lok plênhr, lok cxuôv trâu kror moz ntơư ntâu jiês cux jông thiêz.

Têx yis cux zôngx ziv trâus moz chaz, viv têx jâuz nox thiêz qêz suô tsi hur qơư tu zus. Yis trâus moz mak tsi yuô nox jâuz, zuôs, tsi yuô muôx nyar, moz plaz...; yis trâus moz chaz siêz mak hâur kaz poz tsêik thiêz plaz muôx đêx. Muôz trâu nhuôv yis uô ntêx thâuv zuôr chêik mil (3 luz hlik) thiêz niêv yis đhâu thâuv tso tơư tas   5-6 ciêz hâuk yuôx Levamisole phax tar moz têx chaz khênhx. Tsi muôz têx jâuz trâus đêx ngaz trâu yis nox, zôngv yuôx dextrin-B trâu yis nox phax tar moz thiêz muôz chor yuôx no lok chơưv kho têx tuk yis muôx moz.

Moz kror muôs, zos tiv têx qơư tu zus kiêk nênhs thiêz ti hênhr. No zos zav moz khênhr njiz trâus nhoz têx yis. Yis trâul moz muôs liêz, mak lol cuô muôs ntâu, zos moz lox mak muôx pâus. Thâuv co sđ muôz cuô njêr lok sik yuôx tênhr kror muôs lok trâu thiêz muôz yuôx plênhr 2-3 hnuz iz jâuk tax thâuv tưs jông moz.

Chiê phax tar têx  moz li heik sâuv, tsôngv box sđ tsuv uô trơưk têx tsưr ziv li đrav kaz: Thâuv tưs tưz qêz suô hur si têx qơư tu zus tsi chiê ntuz nông, kiêk nênhs, vuôz tsuôz. Iz ciêz tsuv qêz suô têx qir sâuv guôx thiêz muôz hmôngr jêz siz fmông iz jâuk trâu. 3 luz hlik tsuv vêv xênhz, tsuôs yuôx tuô lov caz moz trâu qơư tu zus yis iz jiês; côngz cxix cxuô zav jâuz nox muôx tsơưr lươngv, jông trâu yis nox, taz por txâuk đêx hur trâu hâuk. Tsi zôngv têx jâuz, zav nox tsư nxiêz, tsư kâuz, tuôx pưv trâu yis nox.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx li no xưz. Phênhv no zos Đeix nta suôz VN đros Tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)