Lai Châu sir jos cov cxuô luz jos muôx tênhv tsênhz têz qơưk sir zôngv

“Tsi muôx tênhv tênhz zôngv, luz nênhx txov nhêv hênhr, cxuô zav meir  jov blêx, meir đhak poz cưk thiêz ntâu zav meir txơưr đuô hâur chuôz zis, tsuv muôx tênhv tênhz thiêx sir zôngv tâu”.

          “Pox nhuôs xar njôngr têz qơưk paz tik tênhv tênhz têz qơưk lok txos jêx jos”.

          Co zos tsôngv box têx jêx jos tox siêz nhoz xã Tủa Sín Chải, huyện ntus đriv Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu li têx siêz xar njôngr. Tsi muôx tênhv tênhz tơưk pov cêr, ntâu shông lok no, thâuv tsâus ntux pox nhuôs tsuôk trâur tơưk, tơưk tênhz trox a, zôngv tênhv ắc quy lok sik tênhv tênhz yar ntux...Taz sik, tênhv tênhz co cux tsuôk muôx 2-3 chuôz zis bluô nux thiêx li zuôr tâu lok zôngv.

          Nhoz sâuv ntar trôngz iz saz buôk tul niêv đêx Đas, jos Tiêx Khí, xã Tủa Sín Chải muôx 60 ntâu ziv chuôz zis tsôngv box Hmôngz sik đros nhoz uô nênhx. Thâuv muk sav trox ắc quy, lok sik muôx hâux lưv tsuv muk tsênhv qơư xã, pox nhuôs tsuv muk yênhx châuv cei cêr tsuôk zos cêr ar thiêz poz jêz. No cux zos iz hâur têx phêv liv mak têx taz viv chaz tênhv tênhz tsuv tuiv flu. Taz sik, đhâu iz lênhx cán bộ, công nhân nganhx tênhv tênhz li ntâu sir jos, truôx siêz uô đros thiêz chinhr quyênx tiv phaz li paz txưv, nhiv kruôr jê ntơưv no, jos Tiêx Khí tưz muôx tênhv tênhz sir zôngv, tsôngv box lok six jông siêz:        “Thâuv tsi tâu muôx tênhv tênhz mak luz nênhx lok six phêv liv, zôngv têx zav meir tsi muôx tênhv cux zôngv tsi tâu. Nhiv no muôx tênhv tênhz lơưv mak uô tul tsi cux zôngx ziv,pox nhuôs lok six shir phaz”.

          “Muôx tênhv tênhz têz qơưk chaz lok txos jêx jos mak pêz zuôr tâu ntâu zav meir li meir jov, meir ntâuk blêx thiêz têx zav meir txơưr. Tênhv tênhz tsi taz sir zôngv nhiv no xưz mak tsênhv sir zôngv lêx ntêr, phưx vưv luz nênhx tov kaz no”.

          Tỉnh Lai Châu muôx 23 xã ntus đriv, 4 huyện zos huyện pluôs thiêz muôx zuôr xar 700 jêx jos txov nhêv tiv zix; hâur co tsênhv yuôr 56 jêx jos tsi tâu muôx tênhv tênhz sir zôngv. Lơưr tsưr ziv, dự án cungz tênhv nôngx cxênhz cxôngx tênhv tênhz têz qơưk sâuv thax tsav tỉnh Lai Châu ntu 2015-2020, đros tas nro pênhr yưv uô zos 390 tỷ đeiv thâuv uô tiêr zuôr cungz tênhv trâu 5 cxênhz ntâu ziv chuôz zis tsôngv box nhoz 140 jêx jos. Zơưv Bùi Xuân Thành, Giám đốc Công ty tênhv jos Lai Châu puz pâuz: Hâur ntu uô dự án njiz ntâu phêv liv tiv moz Covid-19 huôv xênhz thiêz tiv ntux nas, tiv zix zos thâuv thâux têx chuôz zênhx. Qơư tsov txos hâur 3 luz hlik kaz shôngk shông no zuôr muôx 400 ntâu ziv chuôz zis nhoz 8 jêx jos txov nhêv tiv zix xã Tủa Sín Chải, huyện Sìn Hồ muôx tênhv tênhz sir zôngv. Taz sik, đrâuv nganhx tênhv tênhz li sir jos, chinhr quyênx tiv phaz cux tsuv muôx cơ chế, tsưr ziv sik côngv paz hâur ntu krêz uô dự án:“UB tỉnh yênhx lix iz ban car chêx qơư tiêx thiêz muôx cơ chế paz têx dự án tênhv tênhz; tiv zix zos têx dự án cungz tênhv trâu pox nhuôs nhoz tox siêz...Têx ziv chuôz zis tsôngv box nhoz thax tsav tsi muôx tênhv nhiv no tsênhv nhoz tsi chêx chôngk, viv li tsuv uô li chas cov tsôngv box chêx cuk lok nhoz iz thax tsav qơư, hâux lưv chaz tênhv tênhz tâu zôngx ziv uô đuô. Thix ziv UB tỉnh thâuv thôngz đhâu têx dự án đêx tênhv mê, muôx tsưr ziv uô meir biến áp mak tsưr yưv pênhr tsuv chaz nzir cêr tênhv 35 kV thiêz chuôz zênhx txơưr chiê phưx vưv tov kaz no cungz tênhv trâu pox nhuôs”.

          Nganhx tênhv tênhz thiêz cấp ủy, chính quyênx têx cấp li sir jos tưz paz trâu yênhx cxênhz ziv chuôz zis thax tsav tox siêz nhoz tỉnh ntus đriv Lai Châu muôx tênhz tênhz tơưk pov cêr hâur têx shông jê lok no. Muôx tênhv tênhz, pox nhuôs muôx nzir ntâu zav huôv tsar tsiv uô txo grêk cêr yeiz pluôs. Chiê hâux lưv yưv pênhr tik tênhv tênhz tâu uô jông, tsi lav phêv, chinhr quyênx tiv phaz tsuv tâu njuôs xav txos tsưr ziv txar qơư nhoz trâu tsôngv box, viv txar qơư nhoz tsi taz tsuôk zos txar qơư nhoz xưz mak tsênhv muôx lênhx coaz txos tsôngv box li têx phongz cxưx, cêr uô nênhx, vênhx huôv, hâux lưv uô thiêz nox nhoz xã hội./.

(K.Kiên- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Iz cxiê tsưr ziv tu zus keiz hâur cheix ntux no

Nhiv no, tưz nzênh trâu cheix ntux no nziês đros trâu ntâu coz nas lok ntêr hnuz, uô ruôr hiêv txos têx tsiêx cxu li đas jos, zôngx ziv trâul iz cxiê zav moz siz cik riêz nênhs li: Moz tơưv ndâux hlê trâu, moz ơưk keiz ok, moz ơưk buô thiêz têx moz lok cêr uô pa…. Tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk tsuv bax tsưr ziv phax tar yeiz thiêz no, por hưv đas jos trâu têx tsiêx cxu trơưk iz cxiê faz tsưv ziv đrav kaz:

Bax xor thêir têx qơư tu zus cov sor sơưr trâu keiz ok:

-Qơư zus tsuv xor thêir cov ntov tsi chiê chuô yâu, têx keiz thiêx tsik trâus no thiêz zos tsôngv pêx xênhv cxiv uô qơư kis hênhr cux tsi jông trâu keiz, viv têx qơư co nông, txiêk. Đros co tsuv tơưk kê tênhz thiêz trâur vâuv xuô blêx trâu keiz ntê, lar heik zos têx hnuz ntux no njiv. Hâur plas qơư keiz nhoz ndis co tsi cxoz chiê ntuz đêx, viv thâuv hmo ntux mê njik no zuôr uô trâu chor keiz zôngx ziv trâul moz njưk, hơưz poz.

-Qơư tu zus tsuv muôz cêv uô têx qar cov mê tsơưr chiê zôngx ziv tơưk kê tênhz, trâur xuô blêx trâu keiz ntê.

-Qêz suô hur si qơư tu zus: Viv cheix ntux no jêx tưv grêk, nông ntâu, chênhr zos li heik co sơưr đơưk tsuv qêz suô têx qơư tu zus cov hur si, lax nziês.

Tu  zus keiz hâur cheix ntux no:

-Iz chas têx keiz tso lav, nưk trâuz nưk zok caz nox, tsuv muôz txâuk krâur trâu keiz nox, muôz nzir yuôx paz đas jos puz têx keiz chiê keiz muôx đas jos phax tir thêir moz ơưk.

-Hâur têx hnuz ntux no njiv tsuv tso chor keiz lis, tsâuk ntux cơư nzor. Uô li chas cov qơư tu zus sor so, tsi cơư ntâu hênhr, tsi muôz têx keiz lox cơư shơư têx keiz mê. Qêz suô, tu đu lus qơư zus keiz thiêz thâuv tưs kror qơư co cux kruôr krơưr, iz chas ntơư 7-10 hnuz muôz têx yuôx tuô, lov caz moz li: Iodine 10% tsuôs iz jiês trâu têx qơư tu zus, đhâu qêz suô têx xuô blêx puô hâur kaz thiêz têx kiêk nênhs ntơư por tsês tas.

-5-7 hnuz muôz têx txir bồ kết hlơưr cov chor pa co qo trâu keiz hniê iz jiês, chiê phax tir thêir iz cxiê zav moz lok cêr uô pa. Tsuôs yuôx tuô lov têx caz moz ơưk, paz keiz muôx nzir đas jos tir thêir moz ơưk.

-Muôx nhos 2-3 hnuz muôz đêx đo shơư kix trâu keiz hâuk iz jiês, thâuv muôz ntơư, sơưr đơưk muôz 2, 3 blêik kix tsông cov lưx, tsês chiê nưk nhoz nưk li co muôx 15-20 phênhz, li muôz đo 10-15 lir đêx trâu keiz hâuk, chor fuôk kix mak muôz bo ư por tsês iz ndis qơư tu zus keiz chiê keiz hniê. Kix zuôr tuô lov tâu iz cxiê zav caz moz ơưk.

Tsưr ziv trâur tơưk trâu keiz ntê cov sor:

-Sir zôngv têx faz tsưr ziv uô sor trâu keiz li: Trâur tơưk, trâur xuô blêx, kuôr blêx….. Tsuv trâur tsi cxoz uô pa tơưk nqo poz ntâu trâu keiz, têx pa ntơư tsuv muôx kror chiê chor pa tơưk nqo tơưv trâu saz đrâuv.

-Tsôngv box muôx têx zôngv kê tênhz, meir nzuôx chuô sor chiê trâu keiz ntê. Thâuv zôngv chor kê tênhz tơưk hmo ntux trâu keiz ntê, sơưr đơưk tsuv muôz têx zav lok thêir cov tsi yuô pov cêr hênhr, keiz thiêx zôngx ziv pư tsik uô ruôr hiêv txos kêiz đas jos./.

(Trung tâm khuyến nông Hà Tĩnh-Riê Lâux cxeik, nhênhv)