Txir lưk jôngr Đại Minh chox lol phênhv sâu siêz trâu tsôngv box pluôs sâuv tul đêx Chảy

Zơưv Lê Văn Đô, chuôz zis nhoz jos Cầu Mơ, xã Đại Minh muôx zuôr xar 100 tsoz txir lưk jôngr chos tâu 30 txos 80 shông. Taz sik, zơưv chuôz zis nhiv kruôr muôx tâu phênhv sâu siêz cxôngx txir lưk jôngr hâur chiv no, thâuv txir lưk Đại Minh tâu heik kriê đêz đar txos cxuô lênhx nênhs. Ciês thâuv txir lưk tsênhv zâu, nênhs sâu zuôr tưz tuôx ciês ntơưv tsêr chiê sâu zuôr tas hur si, đros grê zos 230 tsov đeiv. Khov co zơưv Đô chuôz zis luz nênhx jông đuô tuôx:

          “Khov muôx tsoz txir lưk jôngr mak nhiv no muôx tâu tsêr yiêz, zuôr tâu têx chuôz zênhx tsiv gri cxix cxuô. Yêz meir, ti vi, tưv uô txiêk, tas nro puôr lênhx muôx cxix cxuô”.

          Yuôr đros thiêz tix lâuk Cao Tiến Mạnh chuôz zis nhoz jos Đồng Nếp, txơưv 2 niêv txir puôr lênhx uô cưk kriê ntơưv xã, taz sik lơưr tix lâuk mak nhiêx shar cux txâuk chiê cxơưx trâu 2 tul mê nhuôs mul cơưv ntơưr thiêz cxơưx trâu luz nênhx niêx hnuz xưz, chor tsênhv yuôr mak tsi muôx hor ntâu. Cxôngx shông 2014, thâuv txir lưk jôngr Đại Minhqir tâu chôngz lênhx nênhs pâuz txos thiêz nhiêv txos, iz shông chuôz zis li vax txir lưk jôngr chos tâu 60 shông zos cxênhx pos zơưs tsês chiê tưz chox lok phênhv sâu 120 tsov đeiv ntâu. Đros chor nhiêx txiêx muôs txir lưk jôngr thiêz phênhv cxênhx txuôk tâu, tix lâuk 2 niêv txir uô tâu tsêr yiêz thiêz zuôr tâu yêz ô tô. Tix lâuk Mạnh puz pâuz, chiê muôx tâu vax txir lưk jôngr txi txir jông, nox kaz thiêz muôx tsiv gri, niêx shông pox nhuôs tâu heik kriê tsưr ziv tsoz phưz cov jông lơưr yênhx zav txir lưk jôngr li hnuz nhôngs, tsưr ziv zuôv qir....

          “Tâu têx nganhx muôx txơưx jênhv nhoz huyện, nhoz tỉnh cux xưk li têx tsưr tsix heik kriê pox nhuôs tsưr ziv tsoz phưz lok six jông, huv đros yênhx vax chos. Iz tsưr vax zuôr pâuz zuk vax txir lưk jôngr pok trâus caz moz, pok muôx txâuk tsơưr pưr chiê tsoz phưz cov huv đros”.

          Xã Đại Minh nhiv no muôx zuôr xar 200 hecta txir lưk jôngr, iz shông chox lok trâu pox nhuôs hâur xã phênhv sâu 40 tỷ đeiv ntâu, chor chuôz zis pluôs hâur xã txu grês yuôr 5%, 80% ntâu chor chuôz zis muôx tsêr cxiv truôx jông. Shông 2016, Cục Sở hữu trí tuệ-Bộ khoa học thiêz công nghệ tưz cungz ntơưr côngz jênhv bê txir lưk Đại Minh ziv khav tênhv tau zav txir lưk jôngr no li tsiv gri. No zos nôngz txir lưk jôngr muôx blôngx ntêr, iz luz hnhar muôx nhos 1 cir. Txir lưk jôngr kaz, muôx ntâu đêx. Pos Nguyễn Thanh Huyền, Chủ tịch UB xã Đại Minh puz pâuz:

          “Hâur têx shông zuôr txos, pêz zuôr chos đêz đar txir lưk jôngr Đại Minh thiêz sik côngv hâur sâu zuôr xiv huv. Chox tsaz yênhx VietGap lok chiê muôz siêz tsơưr lươngv txir lưk jôngr thiêz uô trâur nuv vax txir lưk jôngr chiê cxuô lênhx uô lơưr. Niêx shông krêz têx lớp choz khoa học kỹ thuật trâu pox nhuôs lok tsưr ziv chos thiêz tsoz phưz chiê muôz siêz tsơưr lươngv txir lưk jôngr Đại Minh”.

          Lơưr ntâuz ntơưr, nôngz txir lưk jôngr Đại Minh muôx kuôk nor 5 thế kỷ, taz sik qir tâu chos ntâu lok têx shông 60 thế kỷ tov ntêx. Nhiv no nôngz txir lưk jôngr tâu têx cxênhx nênhs tuôr tsês thiêz tsênhv chox lok phênhv sâu siêz trâu tsôngv box Đại Minh, iz xã phênhv ntâu uô kôngz nuv nhoz buôk tul đêx Chảy nhoz huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái./.

(Thừa Xuân- Txâur Vax cxeik nhênhv)

PHÊNHV ĐAS JOS

Nênhs lâul zôngx ziv trâus moz ntâu zav moz, hâur co moz tso qir tơưr zos zav moz tsik so njiz tiv zix, tiv nhoz khôngz ntâu ntêr hnuz zuôr uô trâu qir trâus tơưr, zav moz no zuôr kror kuôr trâus moz thiêz uô trâus moz trĩ. Viv li thâuv tsoz phưz đas jos trâu nênhs lâul tsuv tsov cưv txos têx zav moz no, chiê khưx phưx tsuv chiê nênhs lâul nox têx zav nox zôngx ziv nox, tsik nox tsâu hênhr, tsik nox ntâu trox, jông đuô mak chiê nênhs lâul nox ntâu pluôs nox hâur iz hnuz. Tiv zix, nênhs lâul tsuv nox ntâu jâuz njuôz, txir kok siêr chiê cxaz nzir têx zav tsơưr, xưk li nox txir lưk suôr paz txo grêk trâus moz trưx phax, nox jâuz krưr, súp lơ chiê phax tar moz trưx phax hâur têx jêik jik…Thôngx cxix, nênhs lâul tsuv nox ntâu njêl chiê muôx nzir canxi, phax xốp thiêz poz cxa tsik khor. Cxaz nzir sinh tố thiêz  thiêz njêr khoáng…

Tsuv cxơưz cxiz nênhs lâul uô thể dục tsik so li muk tơư 1-2 six hơưv iz hnuz chiê phax tar têx zav moz lok lênhs plơưr, shâur nyar ndê, tsik ndo kaz, phiv liv txos hlưz hâu.

Tsuv chox nênhs lâul muk njuôk shuôk đas jos tsik so. Nhoz chor nênhs lâul mak “nox kaz, pưx tsâus jos jông” zos kror zov chênhr tiv zix. Tiv zix nhoz nênhs lâul mak hâuk zov chênhr đuô nox viv chiê luz chêr tsik muôx đêx thiêz tsơưr điện giải viv li cuô jâuz hâur yênhx pluôs nox zos kror tsuv muôx trâu nênhs lâul. Hâux lưv tsoz phưz đas jos trâu nênhs lâul lok six lax, thâuv muôz trâu nênhs lâul nox tsik zuôv nênhs lâul nox ntâu, txơưv tiêk txâuk tsơưr pưr shưz, tsuv chiê nênhs lâul nox kaz lok đuô.

Pư tsâus jos jông zos kror tsuv uô jông tiv zix trâu nênhs lâul. Nhoz nênhs lâul tsik so njiz trâus pư tsik tsâus jos, viv li nếnh slâul tsik thav pư cov txâuk 8 six hơưv iz hnuz, hlôngr trâu co tsuôk zos uô cov tsâus jos iz tsis toz xưz zênhx taz por trâu đas jos lơưv. Đros nênhs lâul mak pư tsâus jos thâuv tar su jông đuô pư thâuv hmo ntux. Tsuv chiê nênhs lâul hâuk tsơưs têx yuôx paz trâu tsâus jos jông, viv thâuv zôngv têx yuôx co zuôr uô trâu nênhs lâul trâus moz têx zav moz cxơưk lênhs plơưr thiêz tơưs tu têx lênhs nyar hlưz hâu lok six siêz. Chiê paz trâu nênhs lâul pư tsâus jos jông đuô mak têx kror cơưv shâuv dưỡng sinh lok sik zôngv yuôx njuôz zuôr jông đuô.

Chor nênhs lâul loksix zov chênhr lo siêz xar, , lơưr lok six khov txos chor tuz nhuôs thiêz sơưr đơưk li cêr hluz, paz, no cux chênhr zos iz hâur têx kror zov chênhr hâur hâux lưv tsoz phưz đas jos trâu nênhs lâul. Tsik so shir phaz, siz sưv jê, uô jông thâuv tsoz phưz đas jos trâu nênhs lâul xưk li thav pêv, tuôr têk, siz puôs….

Thâuv hnuz nhôngs ziv hnuz ziv lâul mak đas jos grêk tsơưs jux juk. Tir tar moz cux grêk tsơưs ntâu, zos qir tiv uô trâu chor lâul zôngx ziv trâus muôx moz. Thâuv muôx moz gênhs, têx plaz hnhur cux njiz phiv liv đros, nox tsik kaz lok, viv li chor lâul tsik xar nox cux zos kror zôngx ziv njiz trâus. Tsik xar nox li no uô trâu đas jos hax zav grêk tsơưs ntâu viv muôx tsik txâuk têx tsưr pưr tsuv muôx hẩu rluz chêr. Chiê paz muôx nzir đas jos, nênhs lâul tsuv nox ntâu zav, nox huv đros. Đrâuv nox hâuk huv đros mak nênhs lâul tsuv hâuk 1-2 têik cuô mik iz hnuz huv đros zuk li đas jos chiê muôx tâu cxix cxuô tsơưr pưr shưz, paz muôx đas jos jông thiêz tsik njiz trâus phiv liv lok lênhs plơưr. Kror zov chênhr zos nox hâuk thiêz paz muôx tsơưr pưr li no tsuv tâu uô jông, cxix cxuô hâur yênhx hnuz. Đuô li, nênhs lâul cux tsuv nox hâuk huv đros uô thể dục cov muôx txâuk đas jos chiê phax tar tâu cxuô zav moz gênhk tsik uô ruôr hiêv txos đas jos./.

(Tuyết Lan-Lik Thox cxêik nhênhv)