Sơn La, Lào Cai: tir tar moz ơưk buô Châu Phi

Tsuv ndo njôngr tir thêir caz moz ơưk buô li têx txơưr txar phiv liv, đros thiêz uô jông qơư qênhz shuôk tsiêx cxu sâuv cêr zoz thôngz ntơưv huyện Vân Hồ, UBND tỉnh Sơn La tưz cuêz tênhv yênhx lix nzir 2 qơư qênhz shuôk ntơưv xar Mường Cơi thiêz xar Tân Lang, huyện Phù Yên chiê qênhz yuôx hâux lưv thâux xa tsiêx cxu thiêz têx zav txix tsiêx cxu sâuv txox cêr 32b thiêz txox cêr 37. Zơưv Lừ Văn Trường, Phưv chi cục trưởng Chi cục tu zus thiêz thú y tỉnh Sơn La hêik:

“Chi cục cux tưz yênhx lix chor đoanx muk qênhz yuôx, sêiz kaz ntơưv iz cxiê huyện zov chênhr xưk li huyện Sông Mã, huyện Mai Sơn, Mộc Châu thiêz Phù Yên; chuôz cxaz hâux lưv chox kriê thiêz qênhz yuôx ntơưv têx tiv phaz, hêik sir jos kriz uô têx tsưr ziv chiê txo grêk tsơưs tiv zix moz ơưk buô Châu Phi cik lok hâur thax tsav tỉnh Sơ La”.

Ntơưv tỉnh Lào Cai, ntơưv chor trạm sâu nhiêx txiêx sâuv txox cêr muk chênhr Nội Bài-Lào Cai thiêz ntơưv cêik cêr 78 sâuv txox cêr 70, 3 qơư sêiz jor tâu yênhx lix chiê uô jông têx qơư qênhz shuôk têx yêz muk lok hâur thax tsav tỉnh Lào Cai đhâu oz ntu cêr chênhr. Ntơưv 9 huyện, thành phố nhoz tỉnh cux yênhx lix chor tổ uô hâux lưv tsik so sâuv thax tsav zuk sêiz car. Hâur qênhx shênhx kriz uô jênhv vưv, chor tổ, qơư qênhz shuôk no tâu chêi hêik đrêk têx yêz chiê qênhz yuôx hâux lưv thâux xa buô thiêz hax huv txix buô; nzor pov tâu nzor, tir tar cxiê kror muôx yưv, txơưr txar cik txos caz moz. Zơưv Nguyễn Xuân Nhẫn, Phưv Giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar jêx jok tox siêz tỉnh Lào Cai puz pâuz:

“Tsưr ziv yênhx lix chor tổ, qơư sêiz jor tiv iz zos chiê nzor qênhz shuôk tâu thâux xa buô thiêz têx hax huv txix buô lok hâur thax tsav; tiv oz zos kror chiê thôngz mông, yax trâu chor nênhs cxaz chuôz zoz thôngz thiêz chuôz zênhx zoz thôngz đhâu chor tổ, qơư co pâuz tiêk hâux lưuv chox kriê tir tar caz moz ơưk buô Châu Phi sâuv thax tsav tỉnh zos tas nro cxiv luôs, cxuô cấp, cxuô nganhx li jênhv vưv chênhr”.

Tas nro tỉnh Sơn La nhiv no muôx 582.000 ntâu tuk buô, phênhv ntâu zos tu zus zâu hâur chuôz zis thiêz qơư tu zus buô tsêx trung, lok six lax uô hâur qênhz yuôx caz moz. Hok Lào Cai đros ntus đriv ntêr xar muôx 200 cêik cêr, ntâu trôngx đriv, cêr zâu muk lok, nênhs nhoz jê ntus đriv thiêz tsôngv kruô tsik so muk lok tsik so zos kror phiv liv zôngx ziv caz moz, uô phiv liv txos ngaz tuk sâuv chor buô hâur tỉnh.

Nganhx txơưx jênhv li hêik pâuz zos nênhs tu zus tsuv tsov cưv txos tsuôs yuôx tuô lov caz moz têx tsêr guôx cov truôx jông, cêr muk lok hâur têx tsêr guôx, chiê tsơưs nênhs tiv zix muk lok hâur têx tsêr guôx co, tiv zix zos ntơưv têx qơư tu zus lox. Chuôz cxaz phax tar caz moz txix yuôx văc xin đros thiêz têx zav caz moz li: moz ơưk buô, tơưv ndâux hlê trâu…Thâuv zuôr lok mak buô tsuv pâuz tsênhz qơư, muôx qơư chiê zus chor buô nhiv kruôr zuôr lok uô ntêx iz ntu thâuv zuôr chox muk zus đros chor buô kuz, viv moz ơưk buô tsik tâu muôx yuôx chiê chơưv kho, thâuv trâus moz mak tuôs muôx 100%. Đuô li, nênhs tu zus cux tsuv sêiz shuôk jông chor buô li đas jos chiê tso tơưv tsưr ziv xưv lik ndar six hơưv, viv moz ơưk buô Châu Phi siz cik moz lok six sêi, chor buô trâus tuôs tiv cik moz zos 100%. Đros co zos uô jông tex kror li: tsik jêik caz moz; tsik muôl muôs, thâux xa buô trâus moz, buôs trâus tuôs; tsik tuô fêik, tsik sir zôngv zav nox sênhv tsik tâu đhâu xưv lik jêx tưv thiêz tsik muôz têx buô trâus tuôs por tsês đhâuv tênhv qơư…/.

(Thùy, Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tsưr ziv muôz hlơưr por tsês, tuô tsênhr têx tsiêx trâus cik caz moz ơưk thiêz têx grêix trâus muôx caz moz ơưk

1. Tsưr ziv muôz hlơưr por tsês

a) Tsuv uô tuk tsiêx trâus cik caz moz ơưk co tuôs txix muôz tênhv hlơưr lok sik têx tsưr ziv txơưr đuô (zos muôx).

b) Qơư hlơưr por tsês: Tsuv uô lơưr têz qơưk cơ quan li heik kriê, tsov cưv xeir qơư hlơưr por tsês ntơưv thax tsav tu zus muôx tsiêx trâus cik caz moz ơưk lok sik têx qơư fiv đros txơưr đuô nhoz jê thax tsav muôx caz moz ơưk huôv xênhz.

2) Tsưr ziv hlơưr por tsês

a) Tsưr ziv muôz phâuk por tsês;

b) Tsưr ziv hlơưr: Uô iz kro qơư hlơưr lok sik khơưz têx luz kror, muôz hnaz ntiv tuk tsiêx trâus cik caz moz ơưk, têx grêix tsiêx caz moz co tso trâu hâur kror thiêz muôz tơưk, thênh, kuôr blêx, trox yêz, trox uz no....lok hlơưr; đhâu co muôz ar phôngz thiêz niêk, tsux cov chênhr trâu. Têx caz moz ơưk uô trâu tus tsiêx kror ndâux kror njưs lok nyar, uô trâu tus tsiêx co têx grêix đôngs yênhx thax mak tsuv muôz xuôz jêz, xi măng nquôr trâu luz kror phâuk co.

3) Fax thâux têx tsiêx moz ơưk trâul tuôs, chox muk trâu têx qơư hlơưr por tsês.

a) Zos qơư hlơưr por tsês nhoz đêz thax tsav muôx moz ơưk huôv xênhz, têx tsiêx tuôs, grêix tsiêx cxu tsuv tâu muôz tso hâur hnaz, khi ndâux khor thiêz thâux gra chor hnaz co muk tso trâu iz kro qơư chiê tsuôs yuôx tuô, lov caz moz ơưk uô ntêx thâuv zuôr thâux gra muk hlơưr por tsês; zos têx tsiêx lox, ntiv tsi tâu hâur hnaz mak tsuv sir zôngv têx đeiv tax lox chox lok  puô saz hâur kaz thiêz iz ndis luz đaz yêz thâux tus tsiêx trâus moz co muk por tsês.

b) Yêz thâux têx tsiêx tuôs thiêz grêix tsiêx trâus moz tuôs ntơư tsuv muôx qơư thêir ntov, tsi uô pôngz têx kiêk nênhs vuôz tsuôz tâus cêr;

c) Yêz thâux têx tsiêx tuôs thiêz grêix tsiêx trâus moz tuôs co tsuv tâu vêv xênhz, tsuôs yuôx tuô, lov caz moz ơưk trơưk li cơ quan seiz car hêik kriê, uô ntêx thâuv zuôr fax thâux têx tsiêx cxu trâus tuôs co muk por tsês thiêz đhâu thâuv muôz têx hnaz trâu, ntiv co tso ntơưv qơư hlơưr por tsês.

4) Luz kror phâuk

a) Qơư phâuk: Luz kror phâuk tsuv nhoz đêz tsôngv box têx vax tsêr, hâur đêx, thax tsav tu zus tsiêx cxu tsơưs tsơưs 30 thiêr thiêz muôx txâuk qơư, tsuv xeir têx qơư phâuk trâu hâur vax (jông đuô hur si zos têx vax txir ntông lok sik vax ntông lox).

b) Luz kror phâuk co tsuv đar thiêz fiv đros trâu phâuk têx tsiêx thiêz grêix tsiêx, têx vuôz tsuôz kiêk nênhs tsuv muôz phâuk đros. Iz zav li phâuk iz tênhr tsiêx mak luz kror phâuk co tsuv toz 1,5-2 thiêr, đar 1,5-2 thiêr, ntêr 1,5-2 thiêr.

5) Têx faz tsưr ziv phâuk

Đhâu thâuv khơưz tâu kror, muôz iz cir hmôngr jêz siz muôx iz cir puô trâu hâur kaz tas, mav muôz luz hnaz ntiv chor tsiêx co tso trâu, tsuôs yuôx tuô lov caz moz lok sik muôz hmôngr jêz siz fmông sâuv tox trâu, mav muôz ar phôngz cov tuôz nhos iz thiêr thiêz niêk, tsux cov chênhr; phôngz ntâu ar trâu cov siêz đuô bông ar thiêx tsi sâuk. Muôz yuôx tsuôs tuô, lov caz moz iz ndis thax tsav phâuk chor tsiêx muôx moz tuôs ntơư chiê uô tiêr hâux lưv muôz hlơưr por tsês, tsuôs yuôx tuô, lov caz moz.

6) Seiz shuôs luz kror phâuk têx tsiêx trâus moz tuôs

a) Kror phâuk têx tsiêx trâus moz tuôs ntơư tsuv yuôv fiêx heik trâu têx lênhx nênhs mul lok hâur thax tsav pâuz;

b) Ủy ban cấp xã muôx txơưx jênhv seiz car, tsưr tsix qênhz yuôx shuôs tsi so thiêz xưv lik zênhx max têx tsi jông li: Luz kror phâuk têx tsiêx tuôs co trâu đêx cuôr yôngz, sâuk, cxênhv, tsư nxiêz hâur kror tuôx;

c) Qơư phâuk tsuv tâu ntâuk hov thiêz sâu, por hưv jông têx mông tsês trâu ntơưv Ủy ban cấp xã.

7) Zos ntiêr têx tsưr tsix, lênhx nênhs txơưr đuô thâux gra muk hlơưr, phâuk por tsês, cơ quan car uô đreiv luôs hâux lưv kho moz tsiêx cxu ntơưv qơư tsưr tsix seiz kaz têx nuv uô co, taz por tâu trơưk li cui tinhv./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)