Yên Bái uô jông luôs hâux lưr phax tar tsik chiê hluôr tơưk cuz tox cuz jôngr

Huyện tox siêz Trạm tấu, tỉnh Yên Bái nhiv no muôx zuôr xar 40 cxênhz hec ta jôngr, hâur co muôx 31 cxênhz ntâu hec ta jôngr chiv xênhz. Hâur chor no, muôx ntâu thax tsav jôngr buôs ti chor jôngr oz luz huyện Bắc  Yên thiêz Phù Yên, tỉnh Sơn La-qơư zôngx ziv trâus cuz tox cuz jôngr siêz, muôx ntâu har đrox, nhov kruôr, đêz qơư pêx xênhv nhoz; thâuv muôx yưv cuz jôngr mak pov pâuz tsik tâu sêiz thiêz lax muk tuô tâu hluôr tơưl, cux xưk li zok nriêr nênhs chiê tuô hluôr tơưl. Viv li, huyện Trạm Tấu tưz sir jos qênhz yuôx, nriêr pâuz têx qir tiv zuôr uô cuz jôngr; tsik so sêiz kaz, nriêr pâuz xor mông lok ntux yar, ntux nas. Đros co zos hêik ban chox kriê têx xar, thị trấn, chor tôv đôiv tuô hluôr tơưl cuz jôngr sir jos sêiz jor yênhx hnuz hmo, tiv zix zos ntơưv têx xar zov chênhr li Bản Mù, Xà Hồ, Túc Đán, Làng Nhì….chiê pov tâu, xưv lik ciês thâuv muôx yưv hluôr tơưl cuz jôngr. Zơưv Vũ Trọng Huân, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Trạm Tấu, tỉnh Yên Bái puz pâuz:“Hâur côngz xưv sêiz car, por vêv jôngr, phax tar cuz tox cuz jôngr mak têx hnuz no muôx yar ntux cuz pêz tưz hêik chor tsar jok gra loa muk yax kriê trâu pox nhuôs pâuz txưr tsik khênhr hlơưr têz thâuv yar ntux cuz sor thiêz muôx chuô lox. Tiv oz, zos hlơưr têz mak tsuv uô cêr tir tar hluôr tơưl txêik cuz trâu har jôngr, tso nênhs sêiz jor thiêz tsuv uô truôx jông têx tsưr ziv trơưk li cui tênhv”.

Tỉnh Yên Bái nhiv no muôx 433 cxênhz ntâu hec ta jôngr, thax tsav muôx jôngr vor zos 63%. Txơưv tưz đhâu six hơưv muôx ntux kruôr gis, taz sik chiê chuôz cxaz por vêv trâu chor har jôngr thâuv muôx yar ntux cuz sor no; bax tir tar, txo grêk tsơưs tiv zix têx trâus hiêv tiv cuz tox cuz jôngr, tỉnh Yên Bái tưz hêik têx tiv phaz sir jos sêiz car jôngr, phax cuz tuô cuz jôngr sâuv thax tsav thiêz sêiz no zos jênhv vưv zov chênhr hâur têx hnuz no… Zơưv Nhuyễn Thái Bình, Chi cục Trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái puz pâuz:“Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái tưz chox kriê Hạt Kiểm lâm têx huyện, thị xar, thành phố xav jênhv têx qơư zôngx ziv muôx cuz jôngr sâuv thax tsav sêiz car chiê tror kriz uô côngz xưv yax kriê, hêik pêx xênhv, tsưr jôngr pâuz chiê kriz uô phax cuz tuô cuz jôngr. Tso cxaz kiểm lâm muk trâu têx qơư zov chênhr, qơư zuôr zôngx ziv muôx yưv cuz jôngr siêz chiê kriz uô phax, tar cuz jôngr lơưr tsưr ziv 4 ntơưv qơư”.

Njuôk xav, ntu zuôr txos, thax tsav tỉnh Yên Bái zuôr tror muôx ntux yar cuz sor sâuv thax tsav đar. Têx tiv phaz đros bax phax tar cuz tox cuz jôngr, cux tsuv yax kriê, hêik pêx xênhv sir jos phax, tar muôx hluôr tơưl cuz ntơưv têx qơư nhoz, tsêr mêir, xí nghiệp…chiê txo grêk tsơưs têx trâus hiêv tiv hluôr tơưl txêik cuz./.

(Thừa Xuân-Lik Thox cxêik nhênhv)

Moz ơưk buô thiêz têx tsưr ziv phax tar

Lok sâuv têx pov yưv moz:

-Chor niêv buô:

Ntu tsênhv muôx jês: Uô cuz uô no siêz txix 40-42 tưv, tsi nox jâuz tsi nox krâur, zuôr uô trâu tus niêv buô co ho mê nhuôv lok sik mê nhuôv tuôs hâur plaz.

Chor niêv buô zuôr sha mê nhuôv thiêz thâuv mê nhuôv tsênhv nox tus niêv buô co mik: Tus niêv buô muôx têx jiês tsi yuô nox krâur, tsi hâuk đêx, tsi muôx mik puz mê nhuôv thiêz moz tâuz mik.

Chor niêv buô đhâu chêik mê nhuôv mik: Tus niêv buô tror yor tsi xưk li cxiê jâuk lol sik yor tas cux tsi muôx jês, tus niêv buô mêx njik hnôngk thiêz moz njưk.

-Têx nhuôv buô: Khênhr uô cuz uô no txix 40-42 tưv, tus nhuôv buô zuôs, uô tsi yuô tâuk pa, têx tơưr grêix nhiêk jông xưk iz zav li têx tơưr plaz, têx grêix ntơưv zuôr txos 2 luz poz njês mê njik liêz, tus buô co njôngk, tso kuôr uô cuô, tus buô yênh thiêz khênhr trâul tuôs.

-Chor nhuôv thar buô, buô grêix: Uô cuz uô no txix 40-41 tưv, tsi yuô nox krâur, njôngk, hnôngk, uô tsi yuô tâuk pa, têx tơưr grêix ntơưv plaz thâuv xuz thơưx mê njik liêz, jux juk đhâu tov kaz co mê njik njuôz.

Nhạc cắt

Têx tsưr ziv phax tar moz:

Cxax cxix cxuô têx yuôx vắc xin phax tar têx moz txơưx siz cik riêz nênhs nhoz têx buô li: Moz ơưk, moz đrôngs nyar, moz Ecoli....trơưk li cui tinhv tu zus.

Iz chas co, lênhx nênhs tu zus tsuv tu zus têx buô trơưk li tsưr ziv truôx tuk sinh học.

Qêz suô, nzuôr hur si têx qơư tu zus: Saz đrâuv trôngx vak, thax tsav qơư tu zus tsuv muôx qơư trâu têx yuôx tsuôs, tuô caz moz, trâu hmôngr jêz siz. Iz ciêz tsuôs têx yuôx tuô lov caz moz trâu thax tsav tu zus iz jâuk. Đhâu muôs têx buô lox tas, sđ tsuv qêz suô, nzuôr guôx, nzuôr têx qơư tu zus buô thiêz tsuôs yuôx hur si; chiê qơư tu zus co nưk nhoz nưk li ntơư txix 7-10 hnuz mav li tror tso buô trâu chiê zus.

Qêz suô, nzuôr hur si buô têx đaz krâur, têik đêx: Iz qơư, iz qar guôx nhiêk muôx nhiêk đaz krâur, têik đêx; uô ntêx thâuv zuôr zôngv têx đaz krâur, têik đêx co thiêz đhâu zôngv tas tsuv nzuôr hur si thiêz muôz yuôx tsuôs tuô lov caz moz lok tsuôs trâu.

Đros thiêz lênhx nênhs tu zus, têx kruô tuôx seiz shuôs qơư tu zus: Tsơưs tso kruô mul lok hâur qơư tu zus co seiz têx buô, ndis shuôs uz no. Đros thiêz têx qơư tu zus ntâu: Lênhx nênhs tu zus tsuv uô jông lơưr cui tinhv lok phax tar moz.

Nhạc cắt

Vêv xênhz buô têx krâur nox, đêx hâuk: Muôz trâu buô nox têx zav krâur muôx txâuk tsơưr pưr; tsi zôngv têx đêx krâur tuôx pưv, tsư nxiêz, kâuz trâu buô nox, tsuv nzuôr, qêz tsi so buô têx đaz nox krâur, tsi chiê têx krâur buô nox sênhv trâu hâur đaz. Tsuv muôz txâuk đêx trâu buô hâuk....

Muôx qơư cơư thiêz tso têx buô nhiv kruôr zuôr lok nưk nhoz nưk iz kro: Iz qơư tu zus, chuôz zis zus buô tsuv muôx qơư zus thiêz tso chor buô nhiv kruôr lok ntơư thiêz thax qơư co tsuv nhoz kuôk đêz têx qơư tu zus txơưr đuô.

Phax tar moz: Têx qơư tu zus thâuv qênhz pov buô trâul muôx moz thiêz tuôs jông xưk li zos trâul moz ơưk, mak tsuv heik ciês trâu tsar jok, chor nênhs kho moz tsiêx cxu cấp xã thiêz hâu nov ntơưv qơư pâuz chiê muôx tsưr ziv paz chơưv kho zênhx max. Zos tiêk trâul muôx moz ơưk, lênhx tsưr tu zus buô tsuv uô trơưk têx tsưr ziv lok phax tar moz lơưr chei têz qơưk cui tinhv lok chơưv kho moz tsiêx cxu thiêz cơ quan lês car uô đreiv têx hâux lưv co li heik kriê./.

(KT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)