Tây Nguyên: Têx lênhx nênhs uô jos cêr cxơưx hâur cheix sâu đê cà phê

Txix têx hnuz hâur kaz hli 10, ntơưv chor xã chos đreiv cà phê li: Hà mòn, Đắc Mar, Đắc Hring, thị trấn Đắc Hà.....hâur huyện Đắc Hà, tỉnh Kon Tum tưz qir muôx têx ciêz lox tôngv tâu trơưk zoz qơưx ntiêr nênhs sâu đê têx txir cà phê. Chuôz zis muôx zuôr xar 3 ha têz cà phê, shông tưs cux tsuv ntiêr nênhs đros đê, zơưv Đào Xuân Liêm, nhoz jok Thống Nhất, xã Hà Mòn heik pâuz, nhiv kruôr zos cheix qir sâu đê têx txir cà phê mak grê ntiêr nênhs đros đê tưz tsar ndê txix 75 cxênhz đeiv txos 80 cxênhz đeiv iz puôk cir txir nhôngk:

“Chor nênhs tuôx uô jos lơưr ndê grê jos siêz. Ndê li ntơư têx chuôz zis muôx ntâu cà phê mak lơưr cux lav ntiêr đê cov tas, viv têx txir siêr ntâu, tưz đê tsi zênhx”.

Chiê sâu đê tâu xar 1.700 ha têz cà phê, đros thiêz chor nênhs hâur chuôz zis, 1.200 ntâu chuôz zis tsôngv box hâur xã Hà Mòn, huyện Đắc Hà tsuv ntiêr nzir 1.300 ntâu lênhx lox tôngv đros sâu đê chiv txir cà phê no. Đros thiêz grê ntiêr 80 cxênhz đeiv iz puôk txir nhôngk li nhiv no, xav kror đruôz đraz iz hnuz đê tâu txix 600 txos 800 cir txir, iz lênhx lox tôngv sâu tâu nhos 500 cxênhz đeiv. Đros trâu hâux lưv tsuv thêv têx nhiêx ntiêr nênhs đros sâu đê lok six civ, lênhx nênhs sir zôngv tsênhv uô trơưk hur si chor nênhs tuôx uô jos luk heik, siêz xar thiêz cux tsuv kruôs zênhx max txos lơưr hur si, zos lơưr uô tâu tuk đaz tsi jông trơưk zuk tsưr ziv xar. Zơưv Nguyễn Thái Lâm, Phưv Chủ tịch UBND xã Hà Mòn, heik pâuz:

“Lênhx tsưr ntiêr chor nênhs uô jos ntơư thâuv ntiêr lơưr tsuv max mav heik thiêz thâuv lơưr đê tâu têx txir cà phê lok cux tsuv muôx kror no kror tov trâu lơưr thiêz kruôs mak lơưr thiêx jông siêz thiêz xar đros zuk đê. Zos lênhx tsưr heik li chas tsi huv lơưr siêz mak chor nênhs tuôx uô jos co, lơưr zuôr khiêr muk đê lưv kror tsi đros zuk đê. Têx li heik no zos iz kro lok six lax trâu ntiêr nênhs uô jos nhoz thax tsav no. Iz chas ntơư muôx têx txơưr li: iz cxiê lênhx tsôngv box xar cov sâu đê tâu tas sei zuk têx txir cà phê viv li lơưr  zuôr tsar ndê grê siêz đuô  trâu chor nênhs uô jos”.

Chiê muôx txâuk nênhs đros sâu đê 5.500 ha têz cà phê, txar jav qênhx shênhx muôx tsi txâuk cux li têx nênhs tuôx uô jos tsar ndê grê, txix kaz hli 9, Ủy ban huyện Đắc Hà tưz cxiv tsa tsưr ziv phênhz pheiz nênhs lox tôngv hâur thax tsav qơư. Hâur ntơư heik UBND têx xã , thị trấn xar zuôr nênhs đros uô hâux lưv thiêz muôx nênhs xar tuôx uô hâux lưv tsuv hux jos truôx chiê taz por txiv ngaz jêx jok, thax tsav qơư nhoz thiêz muôx liv trâu 2 tos.... Trơưk li zơưv Nguyễn Tường Thắng, Tsar phongx kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz huyện Đắc Hà, luôs hâux lưv nênhs uô jos, đros sâu đê têx txir cà phê shông no cux zuôr lok six phiv liv:

“Chor nênhs tuôx uô jos chiv txir cà phê no mak tror lok six phiv liv, viv têx shông uô ntêx mak muôx têx lênhx nênhs nhoz faz Bắc thiêz đrav tiêx đras tuôx. Taz sik 2 chiv nhiv kruôr đhâu, đrav têx thax tsav tiêx đras, faz Bắc muôx ntâu công ty, doanh nghiệp saz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk tuôx, lơưr hu zâuv tas ntâu lênhx nênhs lox tôngv phưv thôngz viv li, lox tôngv tiêx đras lơưr tuôx uô jos cux tsơưs lênhx. Shông no cux muôx têx zuôr tsi muôx chôngz nênhs tuôx uô jos thiêz. Grê ntiêr nênhs uô jos sâu đê têx cà phê nhoz Đắc Hà shông no zos txix 80-90 cxênhz đeiv 100 cir txir nhôngk, siêz đuô shông uô ntêx”./.

                                                               (TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)  

Qênhz yuôx-uô hur si bộ mêir cán bộ

Lơưr chor têiv plor, hâux lưv qênhz yuôx côngz xưv cán bộ hâur ntu nhiv no zos kror tsuv uô. Viv muôx yưv chôngz lênhx ntâu tus sir zôngv nhiêx txiêx nriêr hâux lưv uô, tsa uô hâu nov thênhv siêz tsênhv muôx yưv ntâu, uô phiv liv txos pêx xênhv thiêz uô ruôr hiêv tsik jông txos Đảng, têz qơưs luz côngz bê. Viv li, qênhz yuôx zos kror uô huv tsưr ziv, tax tâu pêx xênhv li zoz qơưx. Txix ntơư, tso tsês têx tsưr tsix uô tsik truôx luôs hâux lưv têz qơưs thiêz tso tsês chor nênhs tsik muôx txâuk tsưr ziv, txux chi, uô hâux lưv. Têiv plor Nguyễn Bá Sơn, đoanx Đà Nẵng hêik tiêk:

“Hâux lưv qênhz yuôx sêz puôk taz por, taz sik cux tsuv sêiz shuôk đuô chor cơ quan muôx txơưx jênhv lok kror co. Tsuv muôx txơưx jênhv trâu Đảng. Viv kror no zuôr uô phiv liv txos Đảng, txos chor cơ quan têz qơưk. Kror thiêz zos pêz xav jênhv iz tsaz yênhx uô hâux lưv, tsưr ziv uô hâux lưv, cê taz por jông, ndax ndênhk, cê taz por uô zos”.

Iz hâur têx kror tâu chor têiv plor tsov cưv txos hâur qênhz shuôk côngz xưv cán bộ, co zos chor cán bộ, công chức viên chức li hâux lưv sir zôngv bằng cấp tsik zos li cuiz tênhv. Sir zôngv têx bằng cấp tsik zos co tsik tiêk muôx nhoz iz tiv phaz xưz mak muôx yưv nhoz ntâu qơư, ntâu cấp. Viv li, no zuôr zos iz hâur chor tsênhv njiêz chênhr chiê qênhz shuôk. Zos pov cán bộ sir zôngv bằng cấp tsik zos mak khov trâu cêr chêi chiê xưv lik. Hok cán bộ sir zôngv tsik zos bằng cấp mak tsuv sêiz shuôk đuô tas nro lênhx cán bộ co thiêz khov lơưr têx kror uô zuôv mak xưv lik. Têiv plor Triệu Thế Hùng, Đoanx Lâm Đồng hêik:

“Bằng cấp tsuôk zos iz kror ntâuk gri cán bộ côngv chức li txux chi, tsưr ziv uô hâux lưv, taz sik cux tsuv hêik tsênhz mênhx tiêk cán bộ, côngv chức li txơưx jênhv tưz muôx luật cán bộ côngv chức, viên chức lơưv. Zos tiêk co tưz sâu hâur ntâuz ntơưr hồ sơ lơưv mak tsuv sâu cov zos lok têx ntâuz ntơưr co. Co zos lênhx công chức li shưz xar tsik zos zuôr đas tas nro tsưr tsix. Co zos shưz xar uô hâux lưuv, tiv zix zos chor cán bộ thênhv siêz mak no tsuv pâuz tiêk tsênhv zos lênhx Đảng viên li shưz xar thiêz”.

Chiê kriz uô jông hâux lưv qênhz yuôx, uô trâu chor cán bộ jông, muôx txux chi sêiz car uô jông hâux lưv tâu choz zok, chor têiv plor hêik tiêk, tsuv choz trâu Ban tsưr tsix Trung ương sik côngv đros Bộ zoz zux thiêz thox cxov qênhz yuôx, sêiz shuôk đuô tas nro chor cán bộ, công chức li têx bằng cấp, tiv zix zos nênhs muôx qênhx. Thôngx cxix, cxơưz cxiz tas nro pêx xênhv, cán bộ, công chức cxaz chuôz pênhr chor nênhs uô zuôv. Têiv plor Nguyễn Ngọc Phương, đoanx Quảng Bình hêik ziv chênhv:

“Hâux lưv qênhz yuôx no tsik lax uô, viv uô ntêx xưk li thành phố Hà Nội hêik công chức têz qơưk tsuv hêik pâuz zuk kror uô bằng chuôr. Tiv 2, zos hêik tas nro pêx xênhv, cán bộ, công chức pênhr têx kror uô zuôv co chiê tsưr tsix mav qênhz yuôx. Tiv 3, zos hêik cov sâu, nộp têx bằng cấp, Bộ zoz zux lok sik kror tưs zuôr qênhz yuôx tâu mak zuôr pâuz tâu lênhx tưs sir zôngv bằng cấp chuôr”.

Chor têiv plor cux hêik, đhâu qênhz yuôx, chor nênhs uô zuôv tsuv tâu hêik trâu pêx xênhv, sơưr đơưk pâuz tsênhz. Li co, thiêx hêik tơưv tâu bộ mêir têz qơưk li kror ndax ndênhk thiêz thiêx uô trâu pêx xênhv njênhs trâu cxiv luôs tsưr tsix thanh tra, qênhz yuôx nhiv no./.

                                                                                 (TTT-Lik Thox cxêik nhênhv)