Jax sâu thưr 4, hnuz 13/4/2016:

Tu zus tsiêx cxu đros trâu chos ntông ciêv fix, zos faz tsưr ziv huôv tsar uô nox tâu truôx

Zơưv Nguyễn Ngọc Thắm, nhoz xã An Thịnh, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái; hâur ntu đrav ntêx, zơưv Thắm oz niêv txir cux uô luz nênhx txov nhêv njuôr, têx shông muôx ntux yar ntux nas paz cux sâu tâu mê njik kôngz; têx shông tsik muôx ntux yar ntux nas paz, ziv chuôz zis cux trâus njiz cêr yêiz hâur luz chêix tsêz chos kôngz lôngk.

Chênhr zos njiz têx cêr txov nhêv li hêik ntơư, hâur shông 2006, zơưv Thắm  thiêx uô siêz truôx bo, muôz 10ha têz chos tsik jông kôngz, hlôngr chos ntông ciêv fix, ntông keo thiêz khơưz pak đêx zus huôz njêk, zus huôz ciz. Faz tsưr ziv uô ntơư, tưz paz tâu trâu zơưv ziv chuôz zis muk đhâu cêr yêiz pluôs; muôx txâuk nhiêx txiêx zus tuz cxêik cơưv tiêr ntơưr, tâu uô hauax lưv têz qơưs; oz tus tuz cxêik zâu tsênhv taz tov cơưv ngênhx kinh tế  ntơưv Nhật Bản. Zơưv Nguyễn Ngọc Thắm hêik:

 “Đhâu muk uo tuz lênhv lok, cur zuôr pox niêv cxiv tsa ziv chuôz zis thiêz tâu niêv txir phêiz chuôz. Thâuv ntơư, liêx têz tsik muox ntâu thiêz cur xar tiêk: Zos tsik hlôngr yiêz tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox, cêr yêiz pluôs zuôr đros trơưr luz nênhx. Chênhr zos li hêik ntơư, cur thiêx xêir thax tsav qơư no huôv tsar cêr uô nox-khươz pak đêx tu zus shuôz njêk; tu zus tsiêx cxu, chos shôngz ntông…”

Iz chas zơưv Thắm têx tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox, cux muôx niêv lâus Nguyễn Thị Hà ziv chuôz zis nhoz jos 4, xã Lâm Giang, huyện Văn Yên cux huôv tsar tu zus buô tâu ntâu shông, taz sik zus tsik tâu ntâu; viv tsik muôz pênhr nhiêx cxiv uô qơư truôx, huôv tsar tu zus; têx qơư tu zus uô vuôz tsuôz kiêk nênhs txos tênhx qơư, uô ruôr hiêv txos jêx jos haur thax tsav qơư nhoz.

Đros ntơư, tâu hâu nov ntơưv qơư yax kriê, hlôngr yiêz tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox; Shông 2011, niêv lâuk Hà oz niêv txir tưz muôz pênhr nhiêx cxiv uô qơư bi o ga, kriz đar qơư tu zus, 60 tus hâur iz jiês tu zus muôs thiêzkhươz pak đêx zus huôz njêk; hauar iz shông, sâu tâu 200 triệu nhiêx. Niêv lâuk Hà hêik:

 “Txix thâus huôv tsar tu zus buô trơưk li faz tsưr ziv no, cux uô tâu truôx mê njik. Viv têx qir tsiêx, muôz zơưv trâu hâur pak đêx chiê njêk nox, zôngx ziv huôv tsar tu zus thiêz qơư bi o ga, txâuk tơưk uô hâu krâur trâu buô nox”.

Zơưv Thắm thiêz niêv lâus Hà, zos oz ziv chuôz zis hâur yênhx puô ziv chuôz zis pâuz huôv tsar cêr uô nox, muôx luz nênhx bluô nux jux juk hâur thax tsav huyện Văn Yên.  Nhiv no, hur si 27 xã hâur huyện tưz muôx qơư huôv tsar uô nox tâu truôx thiêz txo grêk tsơưs chor ziv chuôz zis pluôs txix 35% shông 2011 yuôr 18% shông 2015. Pos Vũ Minh Huê, phó chủ tịch uỷ ban huyện Văn Yên hêik pâuz:

 “Luôs hauax lưv huôv tsar uô nox, txo grêk yêiz pluôs ntơưv peez huyện zos huôv tsar chos shôngz ntông đros trâu tu zus tsiêx cxu, tsêz chos kôngz lôngk zos phênhv ntâu. Taz sik, huôv tsar chos ntông ciêv fix đros trâu huôv tsar tu zus tsiêx cxu lox zâu zuôr muôx liv đuô”.

Luôs hauax lưv huôv tsar tu zus cxuô zav tsiêx cxu đros trâu chos ntông ciêv fix tưz paz phênhv trâu px hauar thax tsav huyện Văn Yên muôx luz nênhx truôx tuk jux juk thiêz ntơư cux zos faz tsưr ziv uô huv đros cxuô tsênhv qơư./.

                                                  (Tsu cxêik, nhênhv-Xuân)

Phênhv thưr 4, hnuz 13/4/2016:

Tsưr ziv jênhv pâuz moz kruô piêk thiêz moz tơưv têx poz hlưr đêx

               Tsưr ziv jênhv pâuz moz kruô piêk tsi thôngx li moz poz hlưr đêx

-Ntu huôv uô moz, ntu nhiv kruôr huôv uô moz têx poz hlưr đêx thiêz moz kruô piêk khênhr mê njik jông iz zav li: iz chêr uô cuz uô no lok sik tuk tiz nênhs lok six cuz muôx 39 tưv lok sik 40 tưv, iz chêr uô cuz uô no tsi so tsik tu hlo. Tuk nênhs moz khênhr gênhk, pư jôngx jiêz, moz tas nro iz chêr, têx nhuôs tsi xar nox mor, ntuôr, trơưk plaz.

-Moz siz têx poz hlưr đêx mak đhâu thâuv iz chêr lax, nhuôs zuôr tơưv têx luz poz hlưr đêx, moz tâuz hâu, têx kos kaz poz tsêik huôv moz txix 1-7 hnuz. Têx luz poz ntơư muôx đêx, mê njik chi, thâuv luz xuz zos qir moz ntơưv têx njêx muôs thiêz cik sei thôngz trâu iz chêr, đhâu ntơư moz grêk trâu têx têk, tơư uô ntêx thâuv chor poz co zuôr zax. Chor poz moz no moz txix 1-5 hnuz, taz sik khênhr njiz trâus đuô hur si zos 3 hnuz. Đhâu thâuv têx poz zax, jông tas mak têx njêx muôs, iz chêr tsi uô poz cxaz.

-Moz tơưv têx luz poz hlưr đêx liêz tiv moz kruô piêk uô: Xuz thơưx zos moz ntơưv poz njês, đhâu ntơư cik trâu têx njêx muôs, grêk trâu hâur siêz, têx plaz, thôngz plơưk iz chêr. Thâuv têx poz heik co zax, jông jux juk cux tsi pov muôx ciêr cxaz ntơưv têx tơưr grêix. Taz sik zav moz poz hlưr đêx kruô piêk no, thâuv jông lok kror grêix moz poz ntơư zuôr pov mê njik đuz txis nhoz têx tơưr grêix, thâuv jông hur, luz kror cxaz co cux zax tsi tas, uô têx tênhr mê njik đuz trâu thax grêix ntơư. Iz chas li heik sâuv, têx nhuôs trâus moz kruô piêk tsênhv muôx têx moz li: lok njưs, hnôngk, moz kror muôs đros thiêz.

Têx muôx yưv thâuv moz kruô piêk thiêz moz têx poz hlưr đêx:

-Moz têx poz hlưr đêx zos nưk muôx nưk iz zav caz uô huôv moz, zav moz no tsi riêz nênhs. Têx nhuôs trâus moz zav poz no zos tâu tu jông thiêz tso nox nhoz huv đros mak đhâu 5-7 hnuz moz zuôr chiv chir jông jux juk, tsi uô hiêv li chas trâu lênhx nhuôs.

-Têx pox niêv xênhz tuz ci hâur chêr trâus moz têx poz hlưr đêx , lar heik zos hâur 3 luz hlik xuz thơưx thâuv nhiv kruôr xênhz mê nhuôv hâur chêr, zuôr uô tsi jông txos tuk nhuôv hâur niêv chêr li: Xênhz zus tâu lok, mê nhuôv muôx têx trâus las njês, kâux kror muôs, lok sik iz saz kror muôs lox iz saz mê, tâuz hâu mê, moz hlưz hâu, tsi yuô khênhr hloz, trâus moz siêz…..

- Moz têx poz hlưr đêx tiv caz moz kruô piêk uô huôv moz, zuôr uô muôx zav moz riêz nênhs trâu nhuôs zos tuk nhuôs tsuv moz ntơư tsi tâu qênhz pov moz nzor thiêz kho zênhx max….Phênhv ntâu têx lênhx nhuôs trâus tuôs tiv moz kruô piêk puôr lênhx zos trâus moz hnhar.

Tsưr ziv phax tir thêir moz:

-Tsưr ziv phax tir thêir moz poz hlưr đêx: Cxax yuôx vắc xin phax  tar 3 zav moz rubella, kruô piêk, moz kos kaz poz njês tâu uô lơưr tsưr ziv: Côngz tiv iz cax thâuv nhuôs iz shôngk, côngz tiv 2 cxax thâuv nhuôs muôx 4 txos 6 shông. Chor pox niêv tsênhv nhoz hnuz nhôngs xênhz zus nhuôs mak cxax iz côngz ( pox niêv tsuôk tâu xênhz nhuôs hâur chêr đhâu thâuv tưz cxax yuôx vắc xin tâu 3 luz hlik).

-Tsưr ziv phax moz kruô piêk: Cxax yuôx vắc xin moz kruô piêk trâu têx nhuôs thâuv txưv 9 luz hlik. Thiêz cxax côngz tiv 2 thâuv mê nhuôv muôx 18 luz hlik lok zos iz shôngk ntâu chiê taz por cxax txâuk yuôx phax moz, paz nhuôs muôx đas jos tir thêir têx caz moz kruô piêk./.

( Hồng Việt-Riê Lâux cxeik, nhênhv)