Phongz yaox “cxênhx txuôk nhiêx txiêx” hâux lưv zâu- ziz njiêz lox

          Tưz chuôs li iz cêr cor cav hâur niêx hnuz, iz jiês jiês muk car ciêz lol, zơưv Trần Hữu Ngọc 2 niêv txir nhoz jos Hiệp Thịnh, xã Quảng Hiệp, huyện Cư Mgar ho muôz 2,3 cxênhz nhiêx txiêx tso hâur tul buô ar chiê cxênhx txuôs. No zos tul buô tiv 8 zơưv 2 niêv txir zuôr lol tsês nhiêx txiêx cxênhx txuôk hâur 8 shông đhâu. Zơưv chuôz zis uô kôngz lôngk, tsi bluô nux, taz sik đros iz lênhx bộ đội lâuk li chinhz yênhx cxênhx txuôk thiêz sik paz max hâur luz nênhx, iz shông zơưv 2 niêv txir txuôs tâu 400-500 cxênhz đeiv gôngr trâu “ Cuiv viv nênhs pluôs”. Zơưv Ngọc heik:

          “Lơưr Mặt trận xã li vênhv tôngv cxênhx txuôs nhiêx txiêx chiê gôngr paz cxiv tsa tsêr nhoz trâu têx chuôz zis pluôs, muôx luz nênhx txov nhêv cur chuôz zis cux uô lơưr. Txơưv tsi bluô nux taz sik pêz cxaz chuôz gôngr iz phênhv mê chiê đros mặt trận xã paz max têx ziv chuôz zis txov nhêv đuô zuk”.

          Cxôngx phongz yaox cxênhx txuôs, yênhx châuv ziv chuôz zis nhoz xã Quảng Hiệp, huyện Cư Mgar tưz tâu paz txưv chiê cxiv tsêr niêv côngv siêz, kho đuô tsêr nhoz, huôv tsar uô xênhz yar. Tix lâuk Lô Phương Điền, iz hâur têx chuôz zis pluôs nhoz jos Hiệp Tiến nhiv kruôr tâu paz txưv 50 tsov đeiv cxiv tsêr niêv côngv siêz kaz shông 2017 shir phaz heik:

          “Luz nênhx thâuv ntêx lok six txov nhêv, tsêr xơư nas zos tsi uô tsêr hâur cheix lol nas no mak 2 niêv txir tsuv uô tsêr tax lav nhoz xưz txov nhêv hênhr. Nhiv no khov chinhr quyênx tiv phaz, mặt trận tổ quốc xã thiêz cxuô lênhx nênhs paz max cur tưz muôx luz tsêr jông đuô, tso siêz uô kinh têr, tsi tsuv mul uô jos đêz thiêz”.

          Lơưr zơưv Hòa Mạnh Quân, chủ tịch UBMT xã Quảng Hiệp, phongz yaox cxênhx txuôs nhiêx txiêx tâu krêz uô cxôngx shông 2011 hâur canr bộ, đangv viên. Shông xuz thơưx tas nro xã tưz huiz tôngv tâu 30 tsov đeiv ntâu gôngr trâu cuiv “ Viv nênhs pluôs” chiê paz txưv cxiv 1 luz tsêr nhoz trâu iz ziv chuôz zis pluôs. Cxôngx chêx cuk tsênhv tsênhz co, Đảng ủy xã chox kriê MTTQ thiêz têx tsưr tsix lênhx nênhs chêx chôngk yax mông, vênhv tôngv đoàn viên, hội viên têx Hội, Đoàn thể, têx tsêr cơưv ntơưr, chiz coaz, taz viv, tsưr tsix tôn giáo thiêz tsôngv box cxaz chuôz. Khov co, phongz yaox ziv hnuz ziv krêz uô đêz đar hâur côngv thôngx. Txos nhiv no, tas nro xã tưz cxênhx txuôs tâu 600 tsov đeiv ntâu. Cxôngx phênhv cuiv no, cxiv tsa tâu 12 nhoz tsêr niêv côngv siêz, paz txưv 44 gơưv yik uô nôngz trâu nênhs pluôs sir jos hla đhâu phêv liv, ngaz tul luz nênhx:

          “Đhâu hâux lưv yax mông, vênhv tôngv mak tas nro pox nhuôs sâuv thax tsav xã pov tâu chêx cuk phongz yaox lok six jông, cxôngx co lơưr cxaz chuôz lok six chôngz. Shông 2017, pêz vênhv tôngv tâu 270 ntâu chuôz zis cxaz chuôz đros chor nhiêx txiêx cxênhx txuôk tâu zos 240 tsov đeiv, paz 17 chuôz zis hla đhâu cêr pluôs. Txos nhiv no muôx 240 ziv đăng cir cxaz chuôz cxênhx txuôk hâur shông 2018 no”.

          Zơưv Bùi Thanh Bình, Bí thư Đảng ủy xã Quảng Hiệp puz pâuz, zos xã tox siêz, tsôngv box luz nênhx lok six txov nhêv taz sik khov sir jos yax mông, vênhv tôngv viv li phongz yaox cxênhx txuôs tưz phuôx huiz chêx cuk jông. Chiê cxiv tsa phongz yaox ziv hnuz ziv jông, xã cxiv tsa tsưr ziv krêz uô huv đros tiv phaz li têx muôx ntơưv qơư. Đrâuv paz txưv cxiv tsa tsêr niêv côngv siêz, têx chuôz zis txov nhêv lok ar uô xênhz yar tsênhv tâu paz txưv yik chiê tu zus, đros co, têx tsưr tsix đoanx thêv yax six vênhv tôngv, heik kriê tsưr ziv tsoz phưz chiê têx chuôz zis huôv tsar tu zus. Phongz yaox cxênhx txuôk nhiêx txiêx tsi taz chox lol ziz njiêz zaoz zux mak tsênhv zos hâux lưv uô tsênhz mênhx, côngv thôngx li txơưx jênhv đros nênhs pluôs, gôngr côngv lol tiv phaz li huôv tsar:

          “Chêx cuk zos yênhx shông pêz paz txưv tsênhz mênhx trâu chuôz zis tưs, uô hâux lưv tul tsi mak uô tsênhz mênhx chiê tâu tsôngv box sâu jênhv, seiz car pêz chêx cuk hâux lưv uô. Cxôngx co phongz yaox tưr thik tsi taz paz nênhs pluôs mak tsênhv gôngr phênhv cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz thiêz sir jos yênhx xã nôngx cxênhz yiêz uô ntêx chiê têx xã txơưr uô lơưr”.

          Đhâu 7 shông ntâu phuôx tôngv, phongz yaox cxênhx txuôs nhiêx txiêx paz chuôz zis pluôs nhoz xã Quảng Hiệp, huyện Cư Mgar, tỉnh Đak Lak tưz tsênhz tsênhz krêz uô đêz đar txos cxuô lênhx nênhs tsôngv box. Phongz yaox tưz gôngr phênhv cxiv tsa siêz xar cxênhx txuôs hâur côngv thôngx thiêz chuôz tsar chinhz yênhx sik paz, côngv tês uô phongz yaox cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz hâur tiv phaz./.

                   (TTTN- Txâur Vax cxeik nhênhv)

IZ CXIÊ ZAV MOZ TSIK SO NJIZ TRÂUS HÂUR CHÊIX NTUX SOR THIÊZ TSƯR ZIV PHAX TAR

1. Moz lênhs plơưr:

Yar ntux cuz sor tsik muôx liv trâu plơưr. Plơưr tsuv uô hâux lưv ntâu thiêz sêi đuô uô trâu plơưr đhiê chênhr thiêz sâur nyar ndê siêz. Nyar nhênhv đuô tiv muôx tsik txâuk đêx thiêz uô muôx yưv tsik txâuk pa, lôngx tsik ndo kaz, nyar khor lok sik uô lênhx nênhs trâus tuôs.

Tsưr ziv phax tar: Chor nênhs trâus moz plơưr mak tsuv zôngv yuôx cov cxix cxuô lơưr bác sỹ hêik kriê, tsik so gra yuôx đros đrêiv zuk. Tsik uô hâux lưv ntâu thâuv yar ntux cuz sor, ntông câuk mov thâuv tơưv đrâuv yar ntux cuz, nox tsơưs têx zav nox muôx ntâu trox thiêz hâuk ntâu đêx. Uô jông sêiz thâuv đa đêx txiêk, tiv zix zos chor nênhs njiz trâus nzênh lênhs, têx lênhs nyar cxar, khor.

2. Trâus  mur plêr, zôngr tov

Zôngr tov, mur plêr zuôr uô trâu grêix o, moz vôngk, liêz, uô poz, trâus tưx (ntuôr, uô cuz uô no, moz poz cxa), moz tâuz hâu, cuz siêz, têx jâuv mak tsênhv uô trâu sâur nyar txo grêk kik, uô tsik tâuk pa thiêz lôngx tsik ndo kaz.

Tsưr ziv chơưv kho: tsuv chơưv kho ciês kror qơư tov hâur iz six hơưv xuz thơưx thâuv nhiv kruôr trâus tov, plêr. Xuz thơưx mak tsuv muôz chor tưx co txix qơư trâus tov por tsês, gruk cov tas chor tưx txix qơư trâus tov, plêr, khi hluô trâu zar pêv tox qơư caz tov, mur plêr tsik chiê tưx ndê muk, hâuk yuôx tir tar moz vôngk.

3. Moz ka thiêz poz ka chax đaz

Nox kem lok zos đêx lơưs, hâuk đêx txiêk lok sik đa đêx txiêk zos têx qir tiv uô muôx yưv moz.

Tsưr ziv phax tar thiêz chơưv kho: Hâuk đêx sor muôx ntâu kiềm (đêx khoáng, yuôx zêx njuôz), uô cov chax đaz sor. Hok zos trâus moz ka mak tsuv hâuk yuôx viv zav moz no lok six phiv liv trâu plơưr thiêz trâuv.

4. Moz suôz liêz:

Moz suôz liêz zos zav moz siz cik, zuôr zos yênhx moz lox tiv caz moz dengue uô cik moz. Moz siz cik tiv zôngr tov tâu nênhs trâus moz đhâu co cik trâu nênhs tsik moz đhâu qơư zôngr tov. Têx kror chiê jênhv pâuz moz suôz liêz zos cuz siêz txix 39-40 tưv, truz ntêr txix 2-7 hnuz, lax grêk cuz, sơưr poz liêz, uô poz yênhx thax. Moz hnhar đuô mak nênhs moz zuôr lok nyar njưs, lok nyar hâur pâuk hniêr, ntuôr tâu nyar, moz plaz, sâur nyar grêk, zos tsik tâu chơưv paz ndar six hơưv mak zuôr trâus tuôs. Moz suôz liêz txos nhiv no tsik tâu muôx yuôx vắc xin phax moz thiêz tsik tâu muôx yuôx chiê chơưv kho, tsưr ziv phax moz jông tiv zix thiêz uô ntâu zos tuô zôngr, tuôx vêiv thiêz phax tar tsik chiê trâus zôngr tov./.

Phax tar moz suôz liêz:

Cơưv cov ntov tas nro cxuô zav trâu đêx tsik chiê zôngr muk ntês kê.

Yênhx ciêz tuô vêiv tsik so txix tso nyêl trâu hâur têx chuôz zênhx trâu đêx lox. Hlôngr thiêz nzuôr tsik so têx zav chuôz zênhx trâu đêx zâu, muôz chor chuôz zênhx tsik trâu đêx khưz cov kruôr, hlôngr đêx hâur têx têik trâu pax, muôz njêr, trox yêz, hóa chất tuô têx vêiv trâu têx têiv đêx txơưz têx chês trôngx lok sik têx qơư đêx tâur.

Yênhx ciêz muôz cxuô zav tsik jông por tsês, khưz têx zav têik, kror đêx chiv chir muôx tsik chiê zôngr ntês kê li têx têik, hưx, cxêik hưx, tơưr txir, cxêik huz, los yêz, car shôngz…Pư hâur vix tsav, hnar trik yo ntêr tsik chiê trâus zôngr tov. Sik côngv jông đros nganhx y têr hâur chor jiês tsuôs yuôx phax tar caz moz. Thâuv trâus moz mak tuôx ciês trâu têx qơư njuôk kho moz chiê tâu njuôk shuôk thiêz chơưv kho. Tsik chiv chir chơưv kho ntơưv tsêr./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)