Đing Năm-Nênhs Ê Đê zav trax thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx thâuv heik gâux E-rây

Đing-năm zos nênhs Ê Đê zav trax uô pa chiê yuôz. “Năm” trơưk li Ê Đê lơưr hu zos 6 , “đinh” zos zak. Đing năm muôx 6 zak shôngz lur thiêz ntêr nhiêk txơưr nhiêk, muôz lok kho, par uô iz têk, 2 lênhx trax, iz lênhx muôx 3 ntir trax. Sâuv têx ntir trax co, lơưr jêis, tho têx luz kror chiê yuôz cov tâu đror sôngz, lâuk trơưk li tsưr ziv.  Iz tos têx ntir trax ntơư muôz cxơưs ntov, hok saz tov mak lơưr muôz đhok đhâu iz luz fluôx tâuz kruôr, muôz kuôr chiêz mur lok lo hav trâu cov ntov, tsi điv pa xưk li traz kênhx Hmôngz. Thâuv yuôz lơưr chor ntir têk iz tuk pok iz luz kror yuôz li yuôz kênhx.

Nênhs Ê Đê zav trax co tâu yuôz trơưk li têx tsưr ziv lok sik yuôz trâu lênhx pox niêv heik gâux E-rây. Thiêz zav trax no tâu zôngv trâu hâur têx chei tok kruô, tok têx cưr tix nênhx tsa cxênhz jê ntơưv têx ntênhs hội jông lok sik hâur têx ntênhs txiêk, uô đaz uô kruô. Thâuv suôz trax đror cux zos six hơưv lênhx nênhs yuôz trax heik lol zuk tsưr ziv, siêz xar thâuv co, tsi tas yuôz trơưk têx chei, cui tinhv. Ama Wôn, lênhx txơưx yuôz trax nhoz jok Kmrơng A, xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz, zav trax heik sâuv tâu zôngv ntâu hâur têx ntênhs hội nhiêk txơưr nhiêk tsi siz thôngx, taz sik, zos heik gâux E-rây mak tsi muôx lênhx tưs yuôz zav trax co đros mak tsi jông:

“Thâuv heik gâux E-rây thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx trax đing năm yuôz đros. Tsi muôx trax yuôz đros mak tsi jông. Thâuv ntêx, yuôz trax đing năm pêv têx liêx têz mak txơưr, tsi tâu yuôz hâur tsêr, tsuôk tâu yuôz hâur têx ntênhs txiêk xưz”.

Aê Đức nhoz jok Ako Tam, xã Ea Tu, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắc Lắc heik pâuz, nênhs ÊĐê zav trax no thâuv ntêx khênhr zôngv trâu têx ntênhs txiêk, chuôz zis muôx lênhx nênhs tâu tas siv nênhx. Thâuv muk uô liêx têz, zos yuôz mak ntơư zos lav yuôz têx thâuv muôx cêr qiv li uz li no, tsi jông siêz, tsi yuô shir phaz xưz.

“Txix thâuv ntêx, zav trax heik sâuv tâu yuôz thâuv muk khưr uô liêx têz, thâuv nthuô đrox, đoz đrox, sâu kôngz, hâur ntênhs txiêk puôr lênhx tâu yuôz. Nhiv no mak tsi thôngx li zar đrav ntêx, yuôz kror tưs cux tâu, têz qơưk cux kriê cov tuôr tsês, por hưv chiê zav trax no. Thâuv ntêx mak yuôz hâur tsêr thâuv muôx têx ntênhs txiêk, hok nhiv no nênhs Ê Đê krêz yuôz trax, heik gâux E-rây chuôs tsi hâur niêx hnuz, tưz tsi chêir, tsi txưr lơưv”.

(nền kèn đing năm)

Đing năm zos nênhs Ê Đê iz zav trax, txux chi jông, taz sik tsênhv trâus pôngz plox, tsi yuô pov muôx lênhx tưs pâuz txos, viv têx lênhx pâuz jêis uô trax thiêz yuôz trax tsênhv iz hnuz tsơưs jux juk. Đros thiêz por hưv tsês chiê têx đruôl tôngx nxêz tôngx mak cxiv kho, uô đuô tsôngv box Tây Nguyên têx ntênhs hội, txux chi vênhx huôv jông zos lok six zuôr trâul txos. Viv đhâu co, zuôr muôz six hơưv trâu nênhs Ê Đê nthuôr uô têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông thâuv nzor, lar heik zos thâuv heik gâux E-rây zuôr muôx suôz trax Đing năm đros./.

                            (TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Iz lênhx sir tas đas jos tsưr ziv khơưk tses chiê têx suôz sênhr cưr cxiêx

Băng “Hát bến vạn tình yêu..”

  Suôz sênhr cưr cxiêx hêik lok cêr gâux cêr đrâus, tâu Mùi Hái, xar tơưv thiêz tâu chôngz lênhx ntâu tus nhiêv mnôngs. Xênhz zus uô nênhx hloz lox nhoz xã Tân Phong, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, txix thâuv tsênhv zâu Mùi Hái tưz zênhx nhiêv thiêz muôx tsưr ziv xar tơưv cxuô jax cưr cxiêx huv đros thax tsav qơư nhoz.

Băng: “Cur chuôz zis muôx cur niêv thiêz txir đros trâu chor niêv lâuk puôr lênhx nhiêv cxuô suôz sênhr cưr cxiêx. Txix thâuv hloz lox mê njik, cur tưz cơưv shâuv, yuôz trax, yuôz kênhx, cơưv shâuv hêik cưr cxiêx…”

Zos hêir nênhs Moix, Mùi Hái tưz tâu tsôngv px poz ziz, poz thơưx, Hmôngz nhiêv mnôngs Mùi Hái têx cưr cxiêx xar tơưv huv đros sđ luz nênhx nox nhoz muk lok hâur niêx hnuz.

Băng: “Xar tơưv têx suôz trax huv đros suôz gâux Hmôngz, tsuv kho cov huv đros; txơưv suôz gâux poz ziz, Moix, Poz Thơưx cux iz zav li ntơư. Pir li suôz trax khoz đros suôz gâux poz ziz huv đros hêir nênhs ntơư li luz nênhx hâur niêx hnuz”.

Hâur 10 ntâu shông đhâu, so tsik uô hâux lưv têz qơưs, Mùi Hái tsuôk tsês six hơưv hnuz nhôngs xar tơưv cxuô jax trax đros trâu cxuô suôz gâux, suôz sênhr hêik cưr cxiêx thiêz xav hâur ntu uô hâux lưv têz qơưs txos trâu nhiv no, zơưv Mùi Hái tưz xar tâi 200 ntâu jax trax đros trâu cxuô suôz gâux, suôz sênhr cưr cxiêx hêik lok huôv tsar cêr uô nênhx, muôx chôngz lênhx ntâu tus nhiêv mnôngs.

Băng: “Cur nhiêv mnôngs cxuô suôz gâux, suôz sênhr cưr cxiêx, zơưv Mùi Hái xar tơưv. Thâuv mnôngs têx suôz trax, suôz gâux, suôz sênhr cưr cxiêx ntơư cux jông hênhr”.

Ntơư zos chor nhiêv mnôngs zơưv Mùi Hái têx suôz trax, suôz gâux, suôz sênhr cưr cxiêx thiêz zơưv Mùi Hái cux tsênhv niêx hnuz tiêk: Tsuv uô li chas cov xar tâu ntâu jax trax đros trâu ntâu jax gâux, cưr cxiêx hêik lok cêr gâux cêr đrâus, huôv tsar cêr uô nênhx thiêz tuôr tsês zuk hêir nênhs têx txux chi, cêr nênhx vênhx huôv jông  cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx tsik chiê pôngz plox./.

                             (Tsu cxêik nhênhv-Thu Thuỳ-TTTB)