Quảng Ngãi: Ntâu luôs hâux lưv huôv tsar uô nox nhoz tox siêz uô tsi tâu trơưk tsưr ziv

Đhâu thâuv chor luôr zus trâul tuôs tas, xar muôx iz shông lok no, tix lâus Hồ Văn Xoay, nhoz xã Trà Xinh, huyện Tây Trà, tỉnh Quảng Ngãi cux tsênhv chiê qơư tu zus luôr nưk nhoz nưk li ntơư, tsi kho hlo. Hâur shôngk shông uô ntêx, tix lâus Xoay tâu hâu nov ntơưv qơư muôz 10 tuk nôngz luôr trâu chuôz zis pluôs tu zus chiê huôv tsar kinh tế. Tsuôk đhâu 3 hlik, chor luôr heik sâuv tưz tuôs tas hur si, tsi pâuz shor zos tiv li chas. Tix lâus Hồ Văn Xoay heik pâuz tiêk: Chuôz zis chor luôr muôx 40 ntâu tuk zos têz qơưk muôz puz trâu têx chuôz zis pluôs puôr lênhx trâul tuôs hur si. Xav hur si nhiêx txiêx tas 50 ntâu tsov đeiv:

“Tsưr ziv tu zus luôr tsik zôngx ziv uô tâu. Viv tsôngv box nhoz no tsi tâu muôx txux chi tsưr ziv tu zus zav tsiêx co. Heik cxuô, tsôngv box cux uô trơưk đreiv li canr bôv tsưr ziv kriê, taz sik nhoz no tsi jông zus zav tsiêx ntơư”-Tix lâus Hồ Văn Xoay heik pâuz.

          Thâuv ntơư, 20 ntâu chuôz zis pluôs nhoz xã Sơn Liên, huyện Sơn Tây shir phaz lul thâuv tâu Ban seiz car dưv anr txo grêk yeiz pluôs thax tsav Tây Nguyên muôz nôngz nhux Zêbu tu zus. Xav kror đruôz đraz iz tuk nôngz nhux muôx grik xar 25 tsov đeiv. Đhâu zuôr xar 2 shông tu zus, iz cxiê tuk nhux tưz trâul tuôs, iz cxiê mak trâus moz, iz hnuz zuôs jux juk, tsi thôngx li thâuv nhiv kruôr chaz lok zus. Qir tiv dưv anr no uô tsi tâu trơưk tsưr ziv zos viv nhoz thax tsav qươ co tsi nziv zus zav nhux co thiêz tsi muôx jâuz tâux trâu nox. Tu zus tsiêx tsi trơưl têk, ntơưv qơư ho xav txos “muôz chor nhux no” muôs. Uô li ntơư têx nhiêx yênhx puô tsov đeiv txix dưv anr tu zus nhux Zêbu ho trâus muôz por tsês khôngz.

Tix lâus Đinh Văn Thiên nhoz jok Nước Vương, xã Sơn Liên, huyện Sơn Tây-zos iz hâur têx chuôz zis lênhk nhav tu zus nhux Zêbu heik pâuz, chuôz zis zus nhux Zêbu zuôr xar 2 shông lok no taz sik nhux tsi hloz, tsi vav:

“Đros thiêz chor nhux co, tsi muôx jâuz tâux trâu nox, têx jâuz tâux nhoz no, zav nhux co nox tsi tâu, viv nưk tsi sưv. Trơưk li cur mak cur nhiêv zus chor nhux đax đuô, zav nôngz nhux no zus phiv liv hênhr”.-Tix lâus Thiên heik.

Six hơưv đhâu, yênhx cxênhz tỷ đeiv nhiêx yưx trâu têx dưv anr lok nôngz tsoz chos, tsiêx tu zus chiê fuô uô ntâu tsưr ziv huôv tsar uô nox nhoz tox siêz Quảng Ngãi phênhv ntâu zos uô tsi tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar. Iz chas ntơư, yênhx puô tỷ đeiv yưv uô têx côngz trênhx cxiv tsa chiê txo grêk yeiz pluôs, taz sik nhiv no ntâu côngz trênhx tưz puôk tsuôx, tsi jông tas. Yênhx puô côngz trênhx côngz đêx hur trâu tsôngv box txix tsaz yênhx txo grêk yeiz pluôs muôz lok sir zôngv tsi tâu tâu ntêr cux tưz puôk tsuôx tas. Trơưk li thôngz sâu, hâur hur si zuôr xar 500 côngz trênhx côngz đêx hur  xênhz huôx tâu yưv pênhr uô ntu 2011 txos 2016, hur si tas muôx nhos 350 ntâu tỷ đeiv hâur thax tsav tỉnh Quảng Ngãi mak muôx zuôr xar 150 côngz trênhx tsi jông, 135 côngz trênhx uô tsi yuô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar. Têx côngz trênhx tsi jông co muôx txos iz đraz tâu yưv uô txix têx pênhr nhiêx tsês trâu txo grêk yeiz pluôs.

Trơưk li thôngz sâu, txix shông 2011 txos 2017, hur si têx pênhr txo grêk yeiz pluôs tsês trâu tỉnh Quảng Ngãi ndê txos  6.700 ntâu tỷ đeiv. Iz chas ntơư, yênhx puô côngz trênhx, dưv anr, tsaz yênhx paz uô nox uô hâuk....tâu uô. Taz sik, têx chuôz zis pluôs nhoz tox siêz tỉnh  Quảng Ngãi cux tsênhv yuôr ntâu. Txos kaz shông 2017, têx chuôz zis pluôs thiêz zuôr xar pluôs tsav 22% ntâu hâur hur si têx chuôz zis tsôngv box hâur tas nro tỉnh. Hâur co, 25.300 ntâu chuôz zis pluôs, tsav 42%  nhoz thax tsav tox siêz mak muôx xar 23 cxênhz chuôz zis pluôs zos heir nênhs tsơưs, tsav iz đraz ntâu hur si têx chuôz zis pluôs hâur tỉnh. Muôx têx, ntơưv iz cxiê xã, đhâu ntâu shông uô hâux lưv txo grêk yeiz pluôs, têx ziv chuôz zis pluôs cux tsav 80% ntâu. Têx li heik co tso pov, chor nhiêx yưx yênhx cxênhz tỷ đeiv trâu yeiz pluôs nhoz tox siêz tỉnh Quảng Ngãi uô tsi tâu tâu. Zơưv Nguyễn Thế Nhân, Phưv Tsar ban Mênhx cxưx tỉnh Quảng Ngãi heik, gra siêz têx tsưr ziv huôv tsar uô nox nhoz tox siêz, tsuv nzor tso tsês têx hâux lưv uô tsi chêx tsôngk, tsi muôx qơư trâu hâur têx chei chiê tsôngv box tsênhv tsênhv hla đhâu yeiz pluôs txix huôv tsar uô têx trâur nuv uô nox.

“Uô ntêx muôz têx nôngz tsiêx cxu mak tsuv xeir têx lênhx nênhs pâuz tu pâuz zus, nhiêv zus têx tsiêx co. Zos six lav tâuk lav muôz li heik sâuv mak zuôr uô tsi tâu trơưl têk. Têx zuz nôngz kôngz lok cux li ntơư, tsuv xeir têx chuôz zis muôx liêx têz đar, xar chos ntông nox txir, lơưr xar chos chiê uô lax luôv, zuôr muôs têx txir”.-Zơưv Nguyễn Thế Nhân heik li no.

Zơưv Phạm Trường Thọ, Phưv Chủ tịch Ủy ban tỉnh Quảng Ngãi heik: Ntâu tsưr ziv huôv tsar uô nox nhoz tox siêz uô tsi tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar zos viv lav tâuk lav yưv pênhr uô, têx lênhx nênhs tâu paz ntơư zos chuôz zis pluôs tsi muôx tsi six hơưv, pênhr xưv huôv tsar uô thiêx uô tuôr xuôv têx nhiêx txiêx li heik sâuv:

“Tỉnh chox kriê trâu têx huyện tox siêz, tsuv ntâuk grê, qênhz shuôs đuô hur si zuk têx luôs hâux lưv fuô uô hâur têx shông uô ntêx ntơư. Tsênhv njiêz, hâux lưv tưs pov uô tsi yuô tâu mak khưx phưx, kho li chas cov uô tâu thiêx tsi uô tuôr xuôv têz qơưk têx nhiêx txiêx paz trâu tox siêz”.- Phưv Chủ tịch ủy ban tỉnh Quảng Ngãi Phạm Trường Thọ khav tinhv li ntơư.

Chiê tox siêz lơưr chuôs tiêx đras, mak tsuv yưv pênhr paz trâu thax tsav no. Taz  sik, hâur têx chei, cui tinhv yưv pênhr uô tsuv tiz jông nhênhz chơưv, max mav uô, tsuv zuôr têx zav tsoz chos, tsiêx tu zus nziv trâu suôv qơư, thax tsav thiêz zos têx zuz nôngz kôngz, tsiêx tu zus mak tsôngv box sưv uô, pâuz tu chiê uô tâu trơưl têk, trơưk tsưr ziv./.

(TTMT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phênhv đêx hur thiêz vêv xênhz tênhx qơư

Têx zav moz lok kror muôs, sâuv tơưr greix, moz qơư mos: phênhv ntâu têx zav moz lok kror muôs, moz sâuv tơưr greix thiêz moz qơư mos puôr lênhx siz cik cxôngx nênhs moz trâu lênhx nênhs txơưr. Viv li chiê phax tar têx zav moz no tsuv muôx đêx hur chiê zôngv niêx hnuz, thôngx cxix uô vêv xênhz luz chêr jông, nzuôr chêr thiêz nxuô khâuz ndơưk tsuv zôngv yuôx phongx thiêz đêx hur, iz lênhx nhiês tsuv zôngv nhiês iz txux fuôv nzuôr muôs. Tsi zôngv uô cê trik yor đros nênhs moz thiêz tsi hnar tris yo tsi tâu kruôr.

          Hâux lưv cungz cxix cxuô đêx hur thiêz taz por chiê nox hâuk, xênhz huôx, uô zav nox muôx ziz njiêz lok six coaz tsôngv đros côngv thôngx li đas jos. Hlôngr yiêz hâux lưv cungz đêx, vêv xênhz tênhx qơư thiêz coar lik têx hâur đêx jông zuôr cxơưz tiês huôx tsar kinh têr têz qơưk thiêz gôngr phênhv lok hâux lưv txu yeiz cxuôv pluôs. Thâuv tâu zôngv đêx hur cxuô lênhx nênhs tsi pôngz ntâu six hơưv thiêz đas jos mul cưr gra đêx. Hâur đêx hur cux tsi tsuv pôngz ntâu nhiêx txiêx mul seiz njuôs thiêz kho moz tiv zôngv đêx tsi hur, muôx đas jos jông đuô chiê uô kinh têr. Tiv zix đros thiêz mê nhuôs zôngx ziv trâus têx zav moz cik đhâu sir zôngv đêx, thâuv zôngv đêx hur zuôr paz mê nhuôs muôx đas jos jông đuô viv li cơưv ntơưr jông đuô, luz nênhx tov kaz no zuôr jông đuô.

          Hâur 5 shông đhâu, đros Tsaz yênhx têz qơưk li qơư tsov txos lok đêx hur thiêz vêv xênhz tênhx qơư nôngx cxênhz li paz txưv, tsaz yênhx cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz, têx tsưr tsix phi chinhr phuv paz txưv đros UB tỉnh li tsov cưv chox kriê; hâur tas nro tsôngv box nhoz nôngx cxênhz zos 1 tsov 009 cxênhz 764 lênhx, tsôngv box tâu zôngv đêx xênhz huôx huv vêv xênhz muôx nhos 828 cxênhz lênhx, bâuv 82%. Hâur UB tỉnh Sơn La li cuiz tênhv số: 3414/QĐ-UBND hnuz 31/12/2015 lok hâux lưv thôngz đhâu dự anr seiz car, hlôngr yiêz, cxaz nzir njuôs xav cungz đêx thiêz vêv xênhz tênhx qơư nôngx cxênhz tỉnh SƠn La ntu 2015-2020 thiêz ndar txos shông 2025 tưz tso tơưv tsưr ziv cungz đêx hur phưx vưv trâu xênhz huôx nôngx cxênhz li no:

          Txos tas shông 2020: sir jos 95% tsôngv box nôngx cxênhz tâu zôngv đêx xênhz huôx huv vêv xênhz, hâur co muôx 65% chor ziv chuôz zis nôngx cxênhz tâu cungz đêx hur.

          Txos tas shông 2025: sir jos 100% tsôngv box nôngx cxênhz tâu zôngv đêx xênhz huôx huv vêv xênhz, hâur co 80% chor ziv chuôz zis nôngx cxênhz tâu cungz đêx hur.

          Chiê tax tâu qơư tsov txos lok cungz đêx hur phưx vưv trâu xênhz huôx nôngx cxênhz cxôngx nhiv no txos shông 2025, đrâuv hâux lưv cxơưz tiês côgnz xưv yax mông lok njuôs xav txos têx cxênhx nênhs tsôngv box, tiv zix zos têx ziv chuôz zis nôngx mênhx mak tsuv tso tơưv têx tsưr ziv huv đros lok pênhr, thox cxov lênhx nênhs, cux xưk li têx tsưr ziv lok tsênhv chei thiêz công nghệ. Đrâuv co Tsênhv qơư đêx hur thiêz vêv xênhz tênhx qơư nôngx cxênhz tỉnh cux tưz cxiv tsa tsưr ziv khiêz phêv tsôngv box yax mông lok đêx hur li pưs txux, têx liv zix muôx tâu thâuv tsôngv box cxaz chuôz zôngv đêx cxôngx côngz tsinhx cungz đêx chêx chôngk tưz thiêz tsênhv qir krêz uô chiê muôz siêz tsơưr lươngv luz nênhx thiêz đas jos trâu tsôngv box./.

( Tuyết Lan- Txâur Vax cxeik nhênhv)