Taz por trâu têx nhuôv zâuv tâu uô si lov jêv truôx tuk hâur ntu muôx

moz Covid-19

Tsi muk tsêr cơưv, nhoz hâur tsêr chiê cơưv đhâu sâuv mạng Internet txix hnuz xiêz 10/5, lênhx nhuôv tuz Phạm Chính An, nhoz TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cơưv ntơưr lớp 2 cux tâu so sor nzor đuô pir li cxiê shông. An thiêz An tus muôv tâu niêv txir tsês iz kro qơư hâur tsêr uô si, muôx hur si qơư uô luôr luôv, têx chuôz zênhx uô si…. Gơưk 2 nuk muôs tưx tu kror qơư co, cok sâu têx đuôz đei trâu cov jông jav, phênhz qơư nhoz jâuv nhênhv ntơưr, uô si…. Txơưv tiêk qơư no thâuv tưs cux lov jêv, muôx ntâu zav chuôz zênhx uô si, taz sik An cux xar cov muôx têx tâu uô têx hâux lưv saz đrâuv jôngr, tâu muk trâu uz trâu no uô si đros chor fôngx zưs:

“Shông uô ntêx, hâur cheix ntux sor cur tâu cơưv têx jax li: Uô luôv đêx, cơưv sâu cok đuôz, cơưk lul Anh, muk uô si đa đêx hiêr txưr…. Cur xar cov moz đhâu sei sei, tsi muôx moz huôv xênhz chiê tâu muk uô si trâu uz trâu no, chuôs njiz têx fôngx zưs xưz”.

“Moz gênhk tsi tâu đhâu, tưz txos cheix ntux sor” uô tsi tsơưs lênhx uô niêv uô txir cxơưx trâu chor tuz nhuôs. Têx tsưr ziv khênhr uô hâur niêx shông li: Muk ndis seiz têz qơưk uô si, muk shuôs pos zơưs, niêv têik zơưv txir lok sik mul cơưv têx jax zuk nhiêv, xênhz huôx uô si đros cxuô lênhx fôngx zưs đros iz fâuv puôr lênhx uô tsi tâu, thâuv cxuô qơư ju lix, qơư uô si lov jêv, ntus đêx hiêr….ntơưv Quảng Ninh puôr lênhx tsi uô hâux lưv chiê phax tir thêir moz Covid-19. Tsi xar nhoz jê đros chôngz lênhx ntâu tus ntơưv têx ciêz đrôngs, ntâu lênhx uô niêv uô txir cux tsơưs tso têx mê nhuôv muk ndis uô si, uô chor nhuôv đhuôr, zôngx ziv siz zâuv seiz meir, cor xor tôngx…. Tsi tas li ntơư, cux tsênhv muôx iz cxiê lênhx tuz nxeik hluôk, nhuôv zâu siz zâuv muk uô si nhoz chôngz nênhs uô cê lok sik đa đêx uô si ntơưv têx ntus đêx, tsi uô trơưk cui tinhv lok phax tir thêir caz moz. Trơưk li niêv lâuk Hoàng Anh Thu, niêv lâuk muôx 2 tus nhuôv tsênhv cơưv ntơưr cxênhx iz, zov chênhr zos niêv thiêz txir tsuv phênhz six hơưv trâu mê nhuôv li: cơưv ntơưr, uô si li chas cov fiv đros  têx nhuôv, tsưr ziv nhiêv chor nhuôs thiêx tsi yuô đhuôr, tsi zok nriêr têx txux chi, cêr uô si sâuv mạng Internet:

“Chor uô niêv uô txir cux txưr tsi tâu têx nhuôv cor xor tôngx, seiz ti vi têx, viv mê nhuôv thâuv tưs tưz xar zok nriêr têx cêr uô si yiêz, zok nriêr shâuv uô uz uô no. Zuk tsuv đros têx nhuôv seiz, đros nhuôv cơưv cux iz zav li đros nhuôv uô si. Zos zuk tsi muôx six hơưv đros mê nhuôv nhoz yênhx hnuz, muôx têx nriê thiêz choz têx hâux lưv siz hâur tsêr trâu nhuôv shâuv uô”.

Txix hnuz xiêz 08/6, hâur ntu tỉnh tưz tso chei tror uô iz cxiê zav nuv, ju lix lênhk tok kruô hâur thax tsav qơư tuôx uô si, cxuô taz viv ntơưv Quảng Ninh tưz cxiv tsa tsưr ziv uô ntâu zav hâux lưv tsês trâu chor tuz nxeik hluôk, nhuôs zâu hâur cheix so sor txix bax uô têx faz tsưr ziv qênhz shuôs, phax tir thêir moz gênhk. Ntâu thax tsav qơư, tsêr cơưv njuôk xav tsưr tsix têx hâux lưv đoanx đội li: Kriê uô luôv đêx, kriê têx tsưr ziv lok phax tar trâul pôngz đêx, xênhz huôx đhâu câu lạc bộ uô yênhx paz….. Lar heik, Thư viện Quảng Ninh zos iz hâur têx qơư hu zâuv chor nhuôs zâu tuôx ndis uô si seiz thiêz nhênhv têx ntơưr đaz nênhs, ntơưr pov tsir, têx txux chi tsưr ziv uô si đros trâu 50 cxênhz ntâu fâu ntơưr đaz nênhs tsês trâu têx nhuôs zâu. Hâur cheix so sor niêx shông, iz hnuz muôx nhos iz cxênhz lênhx nhuôv zâu đros chor uô niêv uô txir tuôx nhênhv ntơưr thiêz uô si, xênhz huôx. Pos Nguyễn Thị Thủy, Phưv Giám đốc Thư viện tỉnh Quảng Ninh heik pâuz:

“Pêz njuôk xav phuôx tôngv tsaz yênhx xa têx traz ntơưr trâu chor cưk yuôx, bác sĩ uô luôs hâux lưv seiz njuôk shuôs, phax tar moz Covid-19, qir txix hnuz 15/6 txos 15/7. Hâur six hơưv zuôr txos, pêz cux zuôr tror hlôngr yiêz, xar tơưv têx tsưr ziv jông, sir jos uô jông đuô hâux lưv phưx vưv chor tuz nxeik nhuôs zâu, hu zâuv chôngz lênhx ntâu tus nhuôv tuôx ndis uô si seiz thiêz nhênhv têx ntơưr, sik đros cxiv tsa vênhx huôv nhênhv ntơưr hâur côngv thôngx”.

Iz chas ntơư, têx lênhx uô niêv txir cux muôx têx xeir hâux lưv, têx zav uô si fiv đros chor nhuôs, cux iz zav li xeir têx lớp cơưv đhâu sâuv mạng XH li: Cơưv luk Anh, cơưv txux chi tsưr ziv uô nênhx jông….chiê nhuôv muôx têx cê uô si lov jêv, cê cơưv shâuv nzir têx cêr uô nênhx, txux chi yiêz, paz trâu têx hnuz so sor muôx tâu cêr uô si lov jêv, truôx tuk thiêz jông./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz thâuv moz Covid-19 tsênhv huôv xênhz tsuv nox hâuk li chas?

          Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz khênhr trâus 2 zav moz li: siz mêx siêz, moz plơưr, tso jis thax, moz siêz njưk, moz poz kêx cxa....Viv li, zos nênhs muôx hnuz nhôngs siêz trâus moz Covid-19 zuôr uô trâu têx moz gênhs no ziv hnhar đuô, tsik zôngx ziv kho tâu jông moz, zôngx ziv uô tuôs lênhx nênhs.

          Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz tsuv muôx tsưr ziv nox hâuk hâur niêx hnuz tuôv zênhv txâuk zoz qơưx: tsơưr pưr, vitamin thiêz tsơưr khoáng chiê taz por trâu huôx tôngv hâur niêx hnuz, luz chêr muôx đas jos tir tar moz. Iz pluôs nox tsuv muôx 10 zav nox cungz cxix cxuô tsơưr pưr trâu luz chêr thôngx cxix tsuv taz por txâuk 4 zav nox li đrav kaz:

          Cungz tsơưr đạm: muôx greix, njês, têx zav shuôz njês nhoz niêv đêx hiêr, kê, cuô mis, têx zav tâuv thiêz zav nox uô cxôngx tâuv. Hâur niêx hnuz tsuv nox tsơưs tiv zix 2 zav nox hâur têx zav nox heik sâuv. Hâur iz ciêz tsuv hlôngr tsi so zav nox heik sâuv cov tsơưs tiv zix tsuv nox 3 pluôs njês. Hâuk cxaz cuô mis uô kâuz têx zav nox muôx probiotic chiê chuôz cxaz đas jos trâu luz chêr.

          Nox têx zav trox, têx zav nôngz muôx trox li (tâuv, điều, hạnh nhân...) Tsuv nox trox tâu uô cxôngx têx zav tâuv, trox njês, nox tsơưs trox tâu uô cxôngx tsiêx cxu.

          Nox mor, cuz thaz, nduôr mix, poz cưk, kok liêz....no zos têx zav nox chuôz cxaz đas jos trâu luz chêr.

          Cungz cxaz vitamin, tsơưr khoáng, nox têx zav jâuz, txir ntông. Tsuv xeir têx jâuz, txir ntông trơưk chiv cheix, tsi nox jâuz, txir ntông tâu uô kruôr lok sik tâu tsês chiê ntêr viv tsi yuôr vitamin. Nox hâuk cxix cxuô têx zav jâuz, txir ntông, sik hlôngr hâur yênhx ciêz.

Têx tsuv tsov cưv:

Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz tsuv jav tsi nox têx zav nox tsi tâu uô siêr li: kê tsi tâu uô siêr, greix njês nhôngs, nyar chiêx. Nox tsơưs têx zav nox muôx ntâu axit béo li: greix cxiêz greix chi, têx zav nox thênh; têx zav nox tsiv uô công nghiệp, mix tôm....tsi hâuk chơưr, bia, hâuk zênhz nzeik.

          Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz khênhr hâuk tsơưs đêx viv nyei điv jis ntâu, lax pư tsâus jos. Đêx paz jông trâu plaz hnhur , paz tso têx kiês nênhs hâur luz chêr tơưv muk, tsuv hâuk txâuk đêx hâur niêx hnuz, hâuk 1,2 txos 1,8 lir đêx iz hnuz. Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz cux tsuv nox so huv đros, pư txâuk six hơưv.

          Tsuv uô jông tsưr ziv nox hâuk taz por cungz cxix cxuô têx tsơưr pưr thiêz tuôr truôx tsưr ziv nhoz uô nênhx jông viv nênhs muôx hnuz nhôngs siêz li đas jos thauav moz covid-19 tsênhv huôv xênhz txơưr txar li nhiv no./.

(Đức Anh-Txâur Vax cxeik nhênhv)