Lênhx nênhs Ba Na chos caz tsiz trâu đras liêx

Hnuz tưs cux li ntơư, zơưv Đinh A Chi, nhoz jok Krối, xã Lơ Ku, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai đros têx lênhx nênhs hâur iz paz chos kuôr njuôk lok zos caz tsiz  uô cê ho muk seiz têx caz tsiz chos hâur đras liêx. No zos chor caz tsiz xuz thơưx chos tâu ntâu hâur jok, chos txix shông 2017. Têx caz tsiz tsênhv hloz lox njuôz jông, tưz zuôr tâu txiêr sâu chiv tiv 2. Zơưv A Chi heik pâuz, zơưv gôngr muôx 1.980 xưv phaz ar têz, shông uô ntêx zơưv sâu tâu 50 tsov đeiv, xav mak muôx nhos 60 ntâu tênhr caz tsiz. Shông no, têx caz tsiz jông đuô pir li shông uô ntêx, muôx têx zơưv chuôz zis zuôr sâu tâu ntâu đuô:

“Cur zos lênhx bôv đôiv lâuk, tưz muôx ntâu jiês muk ntâu thax tsav, suôv qơư, pov luôs uô ntâu lơưv, cur xar uô trơưk taz sik xuz thơưx mak lok six phiv liv, viv zuk tsi muôx pênhr, tsi muôx tsưr ziv, tsi muôx nênhs uô. Nhiv no tâu têz qơưk paz mak lol six shir phaz chiê huôv tsar uô nox. Shông uô ntêx tưz uô tâu trơưk tsưr ziv, shông no zuôr uô cov tâu jông đuô. Tsi ntêr mak tsôngv box cux zuôr  hla đhâu yeiz pluôs”.

Zơưv Đinh Bới, lênhx seiz car chor nênhs chos caz tsiz jok Krối heik pâuz, tsôngv box muôx têx chos tâu ntâu caz tsiz zos khov dưv anr txo grêk yeiz pluôs thax tsav Tây Nguyên paz max. Nhiv no tưz muôx 17 chuôz zis đros chos 16 ntâu ha caz tsiz. Sâuv thax tsav ar têz chos ntâu caz tsiz, tưz tâu uô lơưr têx tsưr ziv yiêz txix chos txos trâu txiêr sâu. Khov li co, chiv uô ntêx, xav kror đruôz đraz, thax tsav ar têz chos caz tsiz no sâu tâu 105 tênhr iz ha, ntâu đuô pir li têx caz tsi hâur thax tsav zos 60-70 tênhr iz ha, phênhv sâu tâu cux tsar ndê ntâu đuô. No zuôr zos iz kro jông chiê tsôngv box sđ hâur jok hla đhâu yeiz pluôs truôx:

“Lok six uô tsâus ntâu txos Dưv anr txo grêk yeiz pluôs tưz paz tsôngv box hâur pêz jok chos siv caz tsiz. Thâuv ntêx mak tsôngv box tsi muôx pênhr jos chiê yưv pênhr uô, taz sik nhiv no tsôngv box uô tâu lơưv. Thiêz têx li heik no zos tsôngv box sik thôngx siêz, sik đros uô uô cê, yưv pênhr uô thiêz txiêr sâu zuôr zôngx ziv đuô, tâu ntâu đuô. Tsôngv box têx ar têz caz tsiz cux li lơưr phênhv sâu tâu zuôr ziv hnuz ziv tsar ndê”.

Lơ Ku zos xã txov nhêv yax hâur huyện Kbang, xar muôx 800 chuôz zis tsôngv box, 3.200 lênhx nênhs; tsôngv box heir nênhs tsơưs zos 80% ntâu, phênhv ntâu zos  nênhs Ba Na. Thiêz xã no muôx ntâu liêx têz, zôngx ziv trâu luôs hâux lưv chos cxuô tsoz chos lur hnuz nhôngs. Hâur co, caz tsiz tưz tâu chos hâur xã txix ntâu shông lok no, taz sik uô tsi yuô tâu trơưl tsưr ziv; viv li tsôngv box tsuôk zos lav chos iz kro mê njik xưz, tsi tâu muôx tsưr ziv muôz pênhr chos ntâu.

Luôs hâux lưv chos ntâu caz tsiz hâur xã jiês xuz thơưx tâu fuô  txix shông 2017, thâuv muôx dưv anr txo grêk yeiz pluôs thax tsav Tây Nguyên paz max. Txos trâu nhiv no, tưz muôx 100 chuôz zis nhoz 5 jok hâur thax tsav xã tâu dưv anr paz, chos tâu zuôr xar 100 ha caz tsiz. Viv tâu yưv pênhr uô thiêz uô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar. Zơưv Hồ Nam Dương, Chủ tịch Ủy ban xã Lơ Ku, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai heik pâuz, tsưr ziv huôv tsar uô li heik sâuv muôx tsôngv box cêr sik côngv têk, siz thôngx siêz uô thiêz hux jos truôx đros tsêr meir zuôr zos xã tsưr ziv uô muk hâur ntu zuôr txos:

“Caz tsiz mak tsôngv box tưz chos tâu ntêr lok. Taz sik, txix thâuv muôx dưv anr txo grêk yeiz pluôs, xã qir fuô uô tsưr ziv huôv tsar chos ntâu têx caz tsiz. Hâur têx shông zuôr txos no, pêz tsênhv zuôr kriz đar uô txix dưv anr txo grêk yeiz pluôs uô tâu ntơư chiê fuô kriê tsôngv px hâur thax tsav huôv tsar chos cov  muôx phênhv sâu tâu ntâu nhiêx txiêx”.

          Tsưr ziv huôv tsar uô nox li heik sâuv tso pov, uô trơưk faz tsưr ziv co zuôr uô tâu truôx thiêz zôngx ziv đuô chiê kriz uô đar hâur thax tsav chiê sđ cơưv shâuv, uô trơưk, paz tsôngv px nhoz têx xã txov nhêv no hla đhâu yeiz pluôs truôx./.

(VOVTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Thax tsav qơư chos txir thênhx caz uô bluô nux nhoz Khe Bút

          Kuôk nor yênhx châuv shông, chuôz zis niêv lâuk Nguyễn Thị Chung nhoz jos Khe Bút, xã Minh An, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái tưz chox txir thênhx caz lok chos siv sâuv zuôr xar 1 hecta ar tox trôngz. Qir thơưx tsuôk zos nôngz txir thênhx caz tiv phaz. Khov gruôs thiêz tsoz phưz jông viv li txir thênhx caz tso lok phênhv sâu ngaz tul đuô têx tsoz chos txơưr. Jux jus chuôz zis truôx siêz yưv pênhr krêz đar mênhv chêx chos thiêz cơưv shâuv chênhz zênhv chos, tsoz phưz têx nôngz txir thênhx caz yiêz muôx yar lengx siêz, huv đros lênhx nênhs sir zôngv.

          Nhiv no, niêv lâuk Chung chuôz zis muôx 4 hecta ntâu txir thênhx caz cxuô zav, fênhx pheiz iz shông chuôz zis sâu tâu muôx nhos 70 tênhr txir, phênhv sâu tâu 500-600 tsov đeiv:

          “Tsoz txir thênhx caz tso lok phênhv sâu jông đuô, côngz tsoz phưz mak tsi khưr li chos yuôx zêx, viv li chuôz zis yưv pênhr chos cxaz. Iz cxiê ziv chuôz zis hội viên cux tưz hlôngr mênhv chêx chos yuôx zêx lok sik mênhv chêx chos poz cưk chiê chos txir thênhx caz”.

          Tsi taz uô bluô nux trâu chuôz zis, niêv lâuk NGuyễn Thị Chung tsênhv pheiz kênh chênhz zênhv chos thiêz tsoz phưz txir thênhx caz trâu têx ziv chuôz zis nhoz buôk co. Niêv lâuk mul yênhx ziv chuôz zis chiê seiz ar têz, paz xav tênhv seiz pok huv chiê chos txiê thênhx caz, heik kriê tsưr ziv khơưz kror chos, zuôv qir thiêz tsoz phưz li chas cov txir thênhx caz huôv tsar jông, tsi trâus caz hmoz uô hiêv. Cxôngx niêv lâuk Chung li heik kriê, tas nro jos Khe Bút muôx 105 ziv chuôz zis mak muôx txos 70 ntâu ziv chos txir thênhx caz. Zơưv Phùng Sinh Khoa, Tsar jos Khe Bút heik:

          “Iz cxiê ziv chuôz zis cux muôx car taz sik tsi txơưx chos cux muôx, chuôz zis niêv lâuk Chung mak muôx lok six ntâu gôngr côngv hâur jos vênhv tôngv pox nhuôs, paz kriê pox nhuôs chos thiêz tsoz phưz txir thênhx caz nhoz hâur jos lok six jông”.

          Đros thiêz cấp ủy, chinhr quyênx thiêz pox niêv hâur xã li siêz njênhs njôngr, đhâu iz six hơưv uô côgnz xưv pox niêv nhoz jos, niêv lâuk Chung tâu bo xeir uô Chủ tịch Hội pox niêv xã Minh An. Têx jiês mul tiv phaz, niêv lâuk Chung tưz heik hội viên truôx siêz yưv pênhr huôv tsar chos txir thênhx caz, tiv zix zos uô lơưr tsưr ziv yiêz chiê tso lok xiv huv txir thênhx caz hur lơưr ploz tsênhr VietGap. Niêv lâuk Hà Thị Hiền, Chi hội tsar chi hội pox niêv jos Khe Bút heik:

          “Cux cơưv shâuv tâu ntâu cxôngx niêv lâuk Chung, kinh têr cxôngx chos txir thênhx caz muôx chêx cuk, ntâu lênhx pox niêv hâur chi hội hla đhâu cêr pluôs. Cur cux heik đros pox niêv tiêk chor ar nhoz zuk tiv phaz huv chiê chos txir thênhx caz viv li tsuv sir jos tsoz phưz chiê huôv tsar tax chêx cuk siêz, cxôngx co pox niêv cux thor lok xênhz huôx hâur chi hội chôngz đuô chiê cơưv shâuv”.

          Zơưv Phùng Sinh Phúc, Bí thư Đảng ủy xã Minh An puz pâuz: Nhiv no chor ziv chuôz zis chi hội pox niêv xã muôx phênhv sâu siêz đuô 500 tsov đeiv iz shông cxôngx chos txir thênhx caz ndê txos zuôr xar 20 ziv:

          “Chuôz zis đ/c Chung zos chuôz zis uô ntêx nyuôk hâur xã, cux zos trâur nuv jông chiê pox niêv hâur xã tuôx cơưv shâuv uô lơưr. Pêz xã cux krêz uô đêz dar, chiê têx tsưr tsix txơưr seiz shuôk chox zuk li hội chiê tuôx cơưv shâuv”.

          Cxôngx têx vax chos txir thênhx caz mê, xã Minh An nhiv no muôx txos 233 hecta ar chos txir thênhx caz, iz chiv sâu tâu 1 cxênhz 500 ntâu tênhr txir, sâu lok muôx nhos 20 tỷ đeiv. Hâur yênhx côngz jông co muôx niêv lâuk Nguyễn Thị Chung li têx gôngr côngv tsi mê chiê huôv tsar chos txir thênhx caz nhoz tiv phaz./.

(Tuấn Xuân- Txâur Vax cxeik nhênhv)