Yax mông, piêr kriê tsênhv chei, têz qơưk têx chei lok pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs hâur thax tsav tsôngv box

heir nênhs tsơưs

Iz hâur têx tsênhv njiêz tâu ntâu lênhx nênhs moz siêz txos chênhr zos luôs hâux lưv zoz zux; hâur co, kriê ntơưr trâu pox niêv heir nênhs tsơưs zos hâux lưv uô ntêx hlo. Đros chor nênhs no, têx tsaz yênhx kriê ntơưr zos iz kro zuôr trâul txos, uô đros trâu huôv tsar uô nox uô hnar, cê cơưv ntơưr chiê cxơưz cxiz chor pox niêv vir ndâuk sik đros cơưv. Viv trơưk li Ủy ban mênhx cxưx lok zos dân tộc sôr laov shông 2015, chor pox niêv, txir nênhx heir nênhs tsơưs pâuz nhênhv, pâuz sâu ntơưr txix 15 shông tror zar sâuv txơưr lok six ntâu: Tsuôk zos muôx 73% pox niêv heir nênhs tsơưs pâuz ntơưr pir li 85% ntâu lênhx txir nênhx heir nênhs tsơưs.

Trơưk li pos Trương Thị Thu Thủy, Tsar Ban chuôz zis-XH (T.Ư Hội Liên hiệp pox niêv VN), pox niêv, txir nênhx vax huôv siz luôs zos hur tiz si cxuô lênhx sđ li hâux lưv, hâur co, chênhr têx lênhx txir nênhx hâur lês uô hâux lưv têz qơưk cxuô cấp  tsuv pâuz tsênhz, pâuz thôngz lok tsôngv box heir nênhs tsơưs têx tsưr ziv, siêz xar lok pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs. Uô tâu li ntơư, hâux lưv yax kriê têx tsênhv chei têz qơưk lol pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs thiêx uô tâu truôx:

“Tsuv gra siêz txux chi tsưr ziv jênhv pâuz lok pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs trâu chor canr bôv hâur cxix luôs chính trị, uô trâu lơưr pâuz mênhx pâuz tsênhz lok têx hâux lưv co, tsi zos tiêk pox niêv txir nênhx muôx vax huôv siz luôs zos tsov cưv trâu chor pox niêv, mak zos tsuv uô trâu chor pox niêv thiêz txir nênhx pov tsênhz, pâuz thôngz lok sâuv txir nênhx pox niêv sđ puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs iz zav thiêx uô tâu truôx luôs hâux lưv co xưz. Tsuôk zos lơưr, chor lâuk jok, tsar jok, đros trâu têx lênhx txir nênhx hâur côngv thôngx heir nênhs tsơưs pâuz tsênhz lok pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs li uô tâu têx li heik sâuv trơưk tsưr ziv xar. Chênhr viv li, hâux lưv cxơưz cxiz pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs tsuv zos buôk ti hâur côngv thôngx thiêz muôx chor txir nênhx đros moz siêz uô hur si”.

          Chei pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs shôngv 2006 cui tinhv tsênhz mênhx têx li heik co zos tso tsês têx li: Tsi shênhx chor pox niêv, nhuôv nxeik; heik seiz tsi tâuk têx pox niêv li uz li no....., muôz six hơưv jông trâu sđ puôr lênhx muôx vax huôv, muôx chei iz zav hâur huôv tsar kinh tế-XH cux li huôv tsar lênhx nênhs lês uô têx hâux lưv têz qơưk, hâux lưv uz no. Ndar txos pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs tsênhv tsênhz thiêz yênhx lix, cxiv kho cêr sik paz nhoz têx pox niêv txir nênhx hâur cxuô luôs hâux lưv, luz nênhx XH thiêz chuôz zis.

Chênhr zos li ntơư, luôs hâux lưv sir jos yax mông, piêr kriê têz qơưk têx chei lok pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs, siz zuôr thiêz chuôz zis, phax tar ntâuk tsiv zos hâux lưv chênhr nhiv no. Taz sik, chiê chei têz qơưk pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs ntơư uô tâu jông đuô txos trâu tsôngv box heir nênhs tsơưs, cxuô taz viv tsuv hlôngr yiêz tsưr ziv yax mông, piêr kriê txix ntâu faz tsưr ziv li: Thôngz đhâu têx jiês cơưv, sâuv loa nta suôz ntơưv qơư nhoz, ntơưr pov tsir, têx jiês sik tưr thik nriêr pâuz lok chei têz qơưk.... Txix co, uô hlôngr yiêz côngv thôngx heir nênhs tsơưs tsưr ziv jênhv pâuz thiêz siêz xar lok pox niêv txir nênhx muôx vax huôv, chei siz luôs, paz lơưr khav tinhv tâu zuk hâur luz nênhx XH.

Pos Nhuyễn Thị Hà, Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh thiêz XH heik pâuz, pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs tâu seiz zos iz kro zov chênhr chiê ntâuk grê iz XH, iz têz qơưk huôv tsar, ntơư cê zos tsưr ziv trâu huôv tsar, cê gra siêz pox niêv txux chi, pênhr xưv, đas jos paz cxơưz têz qơưk huôv tsar, vav mênhx:

“Côngz xưv pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs ntơưv VN xuz thơưx tưz uô hlôngr yiêz tâu cxuô cấp hâu nov thiêz canr bôv, công chức, viên chức, tsôngv px tsưr ziv jênhv pâuz, paz gra siêz tsôngv pox niêv pưs txux, qơư sơưr hâur chuôz zis thiêz XH. Iz cxiê cêr huôv tsar, hlôngr yiêz siêz xar ntơư tưz chox VN muôx qơư sơưr siêz đuô fiv đros luôs 2 chas têz qơưk thiêz tâu côngv thôngx ntiêx têz ntâuk grê jông lok têx sir jos hâur uô lơưr pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs. Taz sik, têx hâux lưv uô li heik no ntơưv VN tsênhv njiz trâul ntâu phiv liv. Tsênhv tsênhz, hur si txir nênhx thiêz pox niêv puôr lênhx njiz trâul têx li heik sâuv, taz pox niêv thiêz chor nhuôv nxeik zâu cux zos têx lênhx trâul xiêk ntâu đuô”.

  Đảng, têz qơư tưz tso tơưv ntâu tsênhv chei trâu thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs đros trâu uô lơưr Chei têz qơưk pox niêv txir nênhx vax huôv siz luôs, tưz gra lok têx muôx liv jông thiêz hâu cêr yiêz trâu têx pox niêv heir nênhs tsơưs. Lơưr tâu muk cơưv ntâuz ntơưr, tưz pâuz lok ntâu zav, krêz tsưr ziv, siêz xar, sik cơưv shâuv, sik tưr đros luôs lưv tus huôv tsar uô nox, gra siêz côngz bê, qơư sơưr, hlôngr yiêz lok sâuv têx cêr siz zuôr, cxiv tsa chuôz zis li: Tsi zuôv têx tuz nxeik siz zuôr tsi trơưk chei...... Txix co, tưz muôx iz cxiê lênhx tuz nxeik heir nênhs tsơưs muk zuôr luôs lưv heir nênhs txơưr đuô, cxiv tsa luz nênhx truôx tuk, tsâu sor./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Chênhz zênhv tsoz phưz tsoz chos chiv ntux tsâus

  Chiv ntux tsâus khênhr uô cxôngx đraz hli 9 zênhz lix thiêz uô suôx câuv trâu kaz hli 12, zos têx luz hlik khênhr muôx ntux no, kruôr, tsi yuô yar ntux; muôx ntâu hnuz tsi pov yar ntux uô trâu tsoz chos hloz tsik yuô jông. Tiv zix, ar tsêz chos chiv tsâux zos têx ar đhâu chiv cheix chos blêx, sâu txos tưs ndơưk ar tsêz chos txos co, têx tsơưr muôx hâur ar puôr lênhx tsi yuôr, thôngx cxix yuôr têx chas, hâur pâus blêx trâus lưx, uô ar kâuz thiêz zênhr shar txos tsoz chos li huôv tsar.

          * Têx tsơưr zuôr trâus tsoz phưz tsoz chos chiv ntux tsâus:

          Têx tsơưr zuôr trâus chiê tsoz phưz tsoz chos: Đạm, lân, kali (NPK). Poz cưk thiêz têx zav jâuz zuôr trâus zuôv ntâu qir đạm đuô têx zav tsoz chos li kok zax zưv, kok liêz, tâuv, lôngx xôngz. Têx tsơưr li lân thiêz kali tsoz chos chiv ntux tsâus zuôr trâus ntâu, tiv zix zos têx tsoz chos li poz cưk, kok zax zưv, kok liêz, hor txoz...Têx tsơưr li môngr jêz siz, magie, silic, lưu huỳnh zos têx tsơưr zuôr trâus đros tsoz chos chiv ntux tsâus.

          Môngr jêz siz muôx txux zôngv uô ar tsi kâuz, tuô têx caz hmoz, cungz canxi trâu tsoz chos chiê paz chas tsoz chos xâuk tâu jông têx tsơưr pưr. Zos tsi muôx môngr jêz siz, blôngx trâus đax thiêz uô zênhr shar txos tsoz chos li huôv tsar. Tsơưr magie thiêz lưu huỳnh muôx pưs txux coaz tsôngv trâu tsoz chos huôv tsar njuôz jông đhâu ntâu hnuz tsi muôx yar ntux. Tsơưr silic zuôr trâus chiê car thiêz blôngx huôv tsar đros têx tsoz chos li poz cưk, kok zax zưv, tâuv pâur thiêz sâuv têx jâuz, txir ntông...

          * Tsưr ziv tsoz phưz:

          - Tsoz tâuv pâur, lôngx xôngz: Chos lôngx xôngz thiêz tâuv pâur sâuv ar, zôngv qir NPK đros qir guôx mfông lơưr yênhx hax thiêz vôngz ar tas mav tsêz nôngz trâu sâuv.

          - Đros tâuv pâur chos sâuv ar liêx muôx ntâu tsưr ziv uô taz sik zôngx ziv tiv zix zos: hleik blêx tas tsês hâur pâus blêx siêz muôx iz đok, kuôk iz hax ho tsêz nôngz sâuv iz hax lơưr têx hâur pâus blêx, lok sik tsêz ciês sâuv liêx thâuv ar tsênhv nông, đhâu co zôngv 15-18 cir NPK zuôv.

          - Tsoz jâuz (jâuz poz, su hào, súp lơ) zuôv qir NPK uô ntêx thâuv chos zuz./.

(Tòng Anh- Txâur Vax cxeik nhênhv)