TXIR KHƠƯZ ĐUZ MUÔS TÂU GRÊ

Tix lâik Lào Văn Công chuôz zis nhoz xã Chiềng Đen, thành phố Sơn La chos txir khơưz cxôngx shông 1994. Qir thơưx chuôz zis tsuôk chos txir khơưz shơư hâur têx tsoz cà phê...jênhv pov txir khơưz đuz chos ntơưv no txi txir lox thiêz kaz, ho tsi pôngz ntâu côngz tsoz phưz mak chox lol chêx cuk kinh têr siêz, chuôz zis tưz truôx siêz yưv pênhr chos cxênhz yênhx cxênhz tsoz. Txos nhiv no, chuôz zis muôx 2hecta txir khơưz đuz chos shơư cà phê...tsi xav têx pênhr tưz yưv, iz shôngk chuôz zis sâu lol tâu yênhx puôk tsov đeiv. Tix lâuk Lào Văn Công puz pâuz:

          “ Cur muôx 2 hecta ar chos txir khơưz shơư cà phê, chos txir khơưz mak zôngx ziv, txir khơưz zos chuôz zis li tsoz chos tsênhv. Iz shôngk sâu tâu 30 txos 40 tsov đeiv”.

          Xã Chiềng Đen muôx 14 jêx jos mak puôr lênhx chos txir khơưz đuz đros mênhv chêx zos 500 hecta ntâu, hâur co 300 hecta ntâu tsênhv txos six hơưv sâu, tso lol yar lengx fênhx pheiz zuôr xar 10 tênhr iz hecta. Qiv hơưv thiêz ar têz nhoz no chos txir khơưz lok six kaz, txi txir lox, tâu tsôngv box sir zôngv lok six nhiêv txos.

          Tiv jiês no njiv hâur shôngk shông uô tsoz txir khơưz đuz ntơưv xã shông no tso lol yar lengx tsi siêz, txu grês 2,3 jiês pir đros thiêz niêx shông, taz sik ho muôs tâu grê. Shông no, txir khơưz đuz muôs ntơưv vax tâu 15 txos 20 cxênhz đeiv iz cir, chuôz ndê 8 txos 10 cxênhz đeiv iz cir pir đros thiêz niêx shông, paz nênhs chos txir khơưz txơưv tiês tsi tâu chiv cheix jông, taz sik jông siêz viv phênhv sâu ngaz tul. Tix lâuk Cà Văn Anh, nhoz xã Chiềng Đen shir phaz heik:

          “ Niêx shông txi txir ntâu đuô, shông no tâu tsơưs đuô taz sik muôs tâu grê viv li lok six jông siêz. Đhâu chiv no cur chuôz zis zuôr tror chos txir khơưz cov jông đuô thiêz”.

          Xav tênhv tsoz txir khơưz đuz zos iz hâur têx tsoz chos tsênhv hâur xã, zơưv Cà Văn Danh, Chủ tịch UB xã Chiềng Đen, Thành phố Sơn La puz pâuz: Shông no txơưv tiêk txir khơưz tsi tâu cheix, taz sik xã tror yax mông, vênhv tôngv pox nhuôs chos cxaz mênhv chêx txir khơưz sâuv têx ar nxaz.

          “ UB xã tưz heik tsênhz mênhx tiêk tsi chiê pox nhuôs hlôngr tsưr ziv tsêz chos, vênhv tôngv tsôngv box sâuv thax tsav xã tror chos txir khơưz đuz, thôngx cxix tror huôv tsar chos cxaz sâuv ar nxaz, shông tov kaz shông đuô shông tov ntêx”.

          Txơưv tiêk đros qênhx shênhx “ tâu chiv cheix mak pôngz grê- tsi tâu cheix mak ho muôs tâu grê” thâuv tưs cux zos pox nhuôs nôngx mênhx li cêr cxơưx. Cheix txir khơưz đuz shông no tsi sâu tâu chiv cheix li niêx shông, taz sik ho muôs tâu grê. Kror co paz tsôngv box chos txir khơưz đuz xã Chiềng Đen tror tso siêz huôv tsar kinh têr, ngaz tul luz nênhx./.

                                             (Hoàng Long- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Phênhv: NÔNGX MÊNHX ZUÔR TSUV PÂUZ

                    Luk Hmôngz (số 9)

                    Hnuz nta suôz:    hli   shông 2017

Nhạc chuyên mục “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz”

Tsôngv pox nhuôs hmor yuô. Ciêz nhiv kruôr đhâu, pêz tưz piêr kriê trâu sơưr đơưk mnôngs tsưr ziv chos tâu nxư. Hnuz no, pêz hêik kriê sơưr đơưk mnôngs tsưr ziv muôz tâux uô zav nox trâu nhux đas txix tsưr ziv vâuv kâuz.

Tsưr ziv muôz tâux cxư vâuv kâuz uô zav nox trâu nhux đas

(Hlôngr suôz)

Tâux thâuv chos tâu hâur chêix ntux sor, txix 45 txos 60 hnuz. Thâuv tâux tưz muôx txix 6 txos 7 zak. Thâuv txiêr hlêik tâu lok, tâux tsênhv nhôngk, tsuv muôz jiêz cov njưk jos. Đhâu co, muôz tâux tsuôr cov lur, muôx 1-2 zas ntir têl. Chiê muôz tâux vâuv cov kâuz, tsuv muôz nzir njêr, hmôngr kok ntông, xuô blêx, men si-lô-gát. 100 cir tâux, tsuv zôngv muôx 4 txos 5 las njêr.

Chiê tâux kâuz jông, pox nhuôs zôngv hmôngr kok ntông nzir trâu txix 3-5%. Lok sik zôngv xuô blêx, cux txix 3-5% hâur ntu vâuv kâuz. Đros ntơư cux muôz men so-lô-gát, zuôr saz đrâuv têz qơưk lok, zôngv vâuv kâuz jâuz tâux. Zav men Si-lô-gát no, pox nhuôs zuôr tâu ntơưv chor tsênhv qơư tu zus tsiêx chox lok sir zôngv.

Nhạc ngắn

Khov lơưr chor nhux đas thiêz six hơưv sir zôngv zav nox tsês chiê trâu nhux đas, pêz zôngv cxuô zav chiê vâuv kâuz uô jâuz nox trâu nhux cov huv đros. Iz tuk nhux muôx 400 cir, tsuv nox tas 20 txos 25 cir jâuz hâur hnuz. Viv li, pox nhuôs tsuv njuôk xav chor nhux thiêz zav jâuz tâux muôx chiê vâuv kâuz cov huv đros. Pox nhuôs zuôr zôngv hnaz tax, lok sik khơưz kror thiêz puôk kror xi măng chiê vâuv kâuz. Têx hnaz tax chiê vâuv jâuz tâux tsik cxoz uô to thiêz ntuôs, thâuv vâuv ntơư jâuz thiêx tsik điv pa.

Đuô li, pox nhuôs cux zuôr khơưz tâu kror ar chiê vâuv kâuz jâuz tâux. Thâuv khơưz kror, pox nhuôs tsov cưv, qơư khơưz kror tsuv siêz kruôr, tsik chiê đêx nas ntuz. Kror lox lok zâu, khov lơưr chor jâuz tâux pox nhuôs zuôr tsês chiê trâu nhux tưv nox. Taz sik iz yiv kror xưv phaz xưv mênhv mak pox nhuôs vâuv tâu 700-800 cir tâux nhôngk. Tsưr ziv vâuv kâuz li đrav kaz: muôz iz chor tâux tuôz muôx iz đraz đok mak mfông iz chor njêr, xuô blêx trâu. Iz jiês tso tâux trâu mak tsuv muôz tsux cov ntov jông, đhâu co mfông njêr thiêz xuô blêx, lơưr co tror muôz tâux trâu uô li kuz.

Zos tiêk pox nhuôs zuôr tâu Men Si-lô-gát zos iz hâur chor zav men uô txix công nghệ jông yax nhiv no chiê vâuv kâuz zav nox trâu tu zus tsiêx, pox nhuôs zuôr zôngv tâu 0,5 cir men-Si-lô-gát no vâuv đros iz tấn jâuz tâux njuôz. Pox nhuôs cux zuôr zôngv  nzir tâu mê njil xuô blêx thiêz hmôngr kok ntông shơư đros. Uô ntêx pêz muôz chor Men Si-lô-gát tor đok shơư đros hnaz xuô blêx lok zos hmôngr kok, đhâu co zôngv chor hmôngr tưz tor men no mfông siz luôs trâu sâuv chor tâux. Muôz iz chor tâux mak mfông iz chor njêr, iz chor men si-lô-gát. Đhâu co, pox nhuôs ho zôngv tơư tsuv tâux iz jiês cov ntov. Ziv tsuv ntov jông mak qênhx shênhx vâuv kâuz hax zav jông. Đhâu co muôz luz hnaz khi cov ntov truôx.

Fênhx six mak vâuv muôx 30 hnuz, pox nhuôs zuôr zôngv tâu zav nox no trâu nhux nox. Zos muôz kriz, zos pov saz sâuv ndâux muôx iz chor hmôngr đơưk li tuôx pưv, tâux muôx njil đax, hniê hnor tsư kaz, kâuz tsư kaz taz sik tsik kâuz hênhr, co zos kaz tiv zix. Zav nox vâuv kâuz tsês chiê tâu ntêr.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz zos Đaix TNVN côngv đros tsênhv qơư cxơưz cxiz uô kôngz têz qơưk uô./.

(Lik Thox cxêik nhênhv)