Nênhs Ja-rai ntênhs txi hâur đêx

Thâuv tưz đê sâu têx cà phê, lêis blêx tas lok tsês trâu cxaz juk, qir lok têx coz nas krêz shông yiêz zos six hơưv lâul jok Rơ Lah Hum, nhoz jok Ia Gri, xã Chư Đăng Ya, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai hu tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ tuôx cơưv ntơưv sêr Rông bax trâu ntênhs txi hâur đêx. Lâul jok phênhz hâux lưv trâu têx hluôk nênhs txơưx uô nuv hâur jok muk pêv har jôngr txiêr ntông lok bax uô nxông txi hâur đêx, têx lênhx hluôk nênhs muôx jos muôz triêv, txuôk luôx têx đrox, khơưz kho cêr ntơưv têx ntu cêr phiv liv mul lok pêv hâur đêx. Têx lênhx pox niêv hâur jok bax cơưv thiêz pluôx tâuz kruôr chiê ntiv đêx. Đhâu choz zok hâux lưv tas, nhiêk uô nhiêk têx nuv, sik đros paz bax chiê tsưr tsix tsôngv box hâur jok ntênhs txi hâur đêx.

Thâuv tưz bax uô tiêr tâu hur tiz si têx hâux lưv, txos hnuz tsưr tsix ntênhs, cxuô lênhx lâul hluôk, hloz zâu, tuz nxeik hâur jok tsi tâu muôx lênhx tưs tơưv muk saz đrâuv, chiê taz por uô tâu trơưk têx chei chêir. Txos six hơưv, hnuz nhôngs jông thâuv hnuz nhiv kruôr tuôx yưv, lênhx lâul jok Hum đros tsôngv box hâur jok Ia Gri muk yênhx iz hax hax txix hâur jok mul trâu pêv hâur đêx. Tix lâus Ksor Nah, lênhx hluôk bax têx chuôz zênhx uz no trâu ntênhs txi hâur đêx co heik:

“Lâul jok car uô đreiv luôs hâux lưv txi hâur đêx, heik trâu hâu nov pâuz, chor tuz nhuôs hâur jok mak bax têx zuôr trâus txos trâu ntênhs txi co. Hur tiz si têx uz no zos sđ siz chos paz tuôx, muôx iz tuk keiz, iz tuk buô, iz hưx chơưr. Hur si sđ hâur hnuz ntơư tsi muôx lênhx tưs tâu muk saz đrâuv chiê taz por  muôx đêx ntâu thiêz nyiêz hur”.

Hâur đêx jok Ia Gri nhoz pêv iz ntar trôngz Chư Đăng Ya, thax tsav muôx đêx thiêz lax nziês ntưk lol. Ciês ntơưv qơư txi co lênhx lâul jok Hum muôz keiz thiêz buô tuô. Đhâu ntơư, têx hluôk nênhs hâur jok gra muk tsênhr, zuôr tuk keiz thiêz buô co kror siêz lok đros hưx chơưr txi. Têx grêix mak tâu lơưr trâur tơưk cxiêz ciês ntơưv iz saz hâur đêx no. Thâuv co, hluôk nênhs hâur jok hiêz têx nxêix xor thêir hâur đêx, cxok tuk shôngz ndax đruôz đraz kror lax caz xor thêir ntơư chiê qir tsưr tsix txi. Txos six hơưv jông, lâul jok Hum txi li no:

“Têx đaz car đêx car ar, xênhz têz xênhz qơư, xênhz txưs xênhz lâus 4 chês câuv ntux 4 chês câuv têz tuôx đros nox đros hâuk, đros por hưv trâu pêz tsôngv lax px sđ cxênhz puôk shông thâuv tưs tưz muôx đêx zôngv đêx hâuk, uô kôngz lôngk thiêz hnuz no pêz uô ntênhs txi, hu txos nêx jêz txis jêz lâus, ntông txis ntông lâuk, xênhz txưs xênhz lâus lok đros nox đros hâuk chiê paz por hưv trâu tsôngv px sđ hâur jok  nox nhoz tsi muôx moz gênhs, uô nênhx shir phaz lus, têx tuz nhuôs hloz lox đhiê trưz trênhk. Thor paz muôz ntâu đêx thiêz hâur đêx nyiêz trâu pêz tsôngv px”.

Txi suôx câuv li heik sâuv tas, lâul jok zôngv iz tuk pak mê tso trâu hâur luz kror tos trax chiêr đêx chiê yuv cov đêx ntưl tâuk. Thâuv lâul jok txi ntơư, mak têx hluôk nênhs hâur jok cux tror cxiêz buô thiêz keiz. Đhâu txi tas, lâul jok Hum zôngv luz pluôx tâuz kruôr chus iz pluôx tâuz đêx. Đhâu co, iz lênhx tuz hluôk hâur jok txeik luz pluôx tâuz co thiêz jêk trâu huz chơưr. Thâuv chơưr pur, lâul jok zos lênhx nênhs xuz thơưx hlo hâuk uô ntêx. Thâuv lâul jok tưz hâuk iz pak đhâu, têx lênhx txơưr đuô hâur jok thiêx tâu hâuk. Niêv lâuk Yanar, canr bôv phongx vênhx huôv thôngz xor xa mông, ủy ban huyện Chư Păh heik pâuz:

“Grêix nhôngk, lơưr muôz tsês trâu Yang. Grêix siêr mak tsôngv box sđ hâur jok sik đros nox uô cê ntơưv iz saz hâur đêx txix thâuv tas cik tax txos zar tsâuk ntux. Txi hâur đêx mak tsi muôx đruôl tôngx cxêz tôngx thiêz đhiê pax vuôs”.

Uô ntêx thâuv zuôr lok tsêr, têx lênhx pox niêv tuôx côngv ntênhs txi hâur đêx co gra pluôx tâuz kruôr zuk tưz bax tov tsêr tuôx chiê chus đêx êr muk tsêr zôngv. Lênhx tưs cux shir phaz, jông siêz, viv lơưr njênhs tiêk, ntênhs txi no tưz uô tsâus tal, txix nhiv no txos tas shông, hâur đêx zuôr muôx ntâu đêx thiêz nyiêz hur, lênhx tưs cux tsi muôx moz gênhs, nox nhoz shir phaz lus.

Zơưv Nguyễn Quang Tuệ, tsar phongx seiz car Di sản vênhx huôv, Sở vênhx huôv-Thể thao thiêz ju lix tỉnh Gia Lai heik pâuz:

“Đros trâu tsêr Rông, nênhs Ja Rai hâur đêx zos lok six zov chênhr, iz shông lơưr tsuv txi iz jâuk. Lơưr txi đaz hâur đêx, uô tsâus luz hâur đêx co tưz muôx đêx nyiêz hur trâu lơưr zôngv, xênhz huôx. Nhiv no ntâu chuôz zis tưz muôx kror đêx, đêx têz qơưk uô tuôx, taz sik nênhs Ja Rai cux tsênhv muk êr đêx lok tsêr. Chor đêx ntơư zos đêx cxơưr, thax tsav tưs tsênhv muôx hâur đêx cxơưr mak tsênhv tsưr tsix uô ntênhs txi  co. Hâur jok tsi muôx qơư tưs uô hâur đêx mak lơưr cux tsi tsưr tsix txi. Hâur tsôngv box luz nênhx mak cux tsênhv xar lok têx hâur đêx li heik sâuv”.

Hêir nênhs Ja Rai ntênhs txi hâur đêx tsi tiêk heik lol sâuv cêr nênhx jông “hâuk đêx tsuv ndo njôngr txos hâur đêx”, mak tsênhv zos heik lok côngv thôngx, têx jêx jok Ja Rai li cêr sik thôngx siêz thiêz./.

(TTTN-Riê Lâux cxeik, nhênhv)