Jax sâu thưr 4, hnuz 16/9/2015:

Shux xênhz Ninh Thuận tsênhv tuôx cơưv tsik tâu truôx

 

 

Xã Phước Bình, huyện Bác Ái zos thax tsav tox siêz đêz đuô cxuô xã hâur tỉnh Ninh Thuận. Tsi muôx tsưr ziv huôv tsar uô nox uô hnar, viv li tsôngv box nhoz no luz nênhx njiz tsi tsơưs têx phiv liv. Têx tuz nhuôs thax tsav tox siêz Phước Bình cêr cơưv txux chi cux tsi tâu chuôz zis moz siêz txos qơư.

Đhâu krêz shông cơưv yiêz, qênhx shênhx shux xênhz tso ntơưr tsês tsik tuôx cơưv, zos iz kro uô trâu chor cưk kriê ntơưr cêr cxơưx, viv zuôr uô chas thiêx hu zâuv tâu shux xênhz tror tuôx cơưv ntơưr cxix cxuô. Hâur têx hnuz đhâu, thâuv kriê ntơưr, cưk kriê Nguyễn Thị Trang tưz đros têx lênhx cưk kriê txơưr đuô hâur tsêr cơưv cấp iz Phước Bình A, muk trâu cxuô jok chiê heik chuôz zis, zaz zâuv têx nhuôs shux xênhz tror tuôx cơưv ntơưr. Cưk kriê ntơưr Nguyễn Thị Trang heik:

Băng: “ Zuk muk txos, zuk njiz chor nhuôs, têx nhuôs tsênhv khiêr gâuv thiêz. Chiê trâu têx nhuôs tuôx tsêr cơưv, cơưv ntơưr cxix cxuô, zuk tsuv tsi so muk heik chuôz zis, heik kriê têx nhuôv têx kror jông thiêz muôx liv chiê têx nhuôs pâuz tâu, muk cơưv muôx ntâu cêr lov jêv thiêz jông chiê têx nhuôs moz siêz tuôx cơưv”.

Đhâu sik thav đros shux xênhz niêv thiêz txir, cxuô lênhx cưk kriê hâur tsêr cơưv tưz pâuz tâu qir tiv shux xênhz tso ntơưr tsês, cơưv tsi tiêr ntơưr. Têx shux xênhz tsi muôx trik yo hnar, tsik muôx ntơưr cơưv, tưz tâu tsêr cơưv paz zênhx max. Tâu chor cưk kriê ntơưr ntâu jiês muk seiz shuôs, phênhz tsênhz mênhx cêr cơưv txux chi, niêv lâuk Katơh Thị Chinh, nhoz jok Gia É nhiv kruôr tror tso mê nhuôv muk cơưv ntơưr heik:

Băng: “ Chor cưk kriê ntơưr, iz shôngk tuôx hu zâuv têx tuz nhuôs muk tsêr cơưv chiê cơưv ntơưr. Niêv thiêz txir tưz tsi pâuz ntơưr, zuk tsuv tso têx mê nhuôv muk đros luôs cơưv txơưx cơưv njê. Lơưr heik li ntơư, zuk ho tror tso têx nhuôs muk đros luôs cơưv”.

Khov tsêr cơưv sir jos zaz zâuv, chox kriê shux xênhz tuôx trâu tsêr cơưv chiê cơưv ntơưr thiêz hâur shông cơưv yiêz no tsi yuô muôx shux xênhz tưs tso ntơưr tsês. Yuôr têx lênhx tsi tâu tuôx cơưv, tsêr cơưv tror muk heik chuôz zis, hu zâuv têx nhuôs tuôx cơưv. Cưk kriê Dương Đăng Thục, uô hâux lưv hâur tsêr cơưv cấp iz Phước Bình A, huyện Bác Ái heik pâuz:

Băng: “ Shông uô ntêx mak muôx nhos 20% shux xênhz tsi tuôx cơưv, taz sik txos nhiv no tưz txo grêk tsơưs, tsuôk yuôr 2%. Iz jiês no tsêr cơưv muôx 259 lênhx shux xênhz, tsuôk yuôr 4 lênhx shux xênhz vax tsêr nhoz đêz tsi tâu pov tuôx cơưv xưz”.

Ntơưv Ninh Thuận, têx shông uô ntêx, shux xênhz tso ntơưr tsês phênhv ntâu zos nhoz thax tsav tox siêz đêz đrôngl, thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs, taz sik shông no, shux xênhz nhoz tiêx đras cux muôx ntâu lênhx zôngx ziv tso ntơưr tsês. Nhoz thax tsav huyện Thuận Nam, ntux kruôr gis ntêr, uô têx liêx têz chos tsi tâu kôngz, ntâu lênhx uô niêv uô txir tsuv muk uô nox đêz, tsi moz siêz txos têx nhuôs cêr cơưv txux chi. Iz chas ntơư, thêv ntâu têx nhiêx cơưv cux zos iz phiv liv trâu ntâu ziv chuôz zis.

Muôx têx kror li hêik ntơư, hâur ntu đhâu, ngênhx zoz zux tưz sir jos heik shux xênhz niêv txir, txơưv zuôr txov nhêv bâuv tưs tsuv tso zuk têx mê nhuôs muk tsêr cơưv ntơưr, viv chor nhuôv luz nênhx zar tov kaz. Đros chuôz zis têx sir jos, ntâu lênhx shux xênhz tưz tror tâu tuôx tsêr cơưv chiê cơưv ntơưr. Đổng Thị Thiên Thảo, shux xênhz lớp 5A, tsêr cơưv cấp iz Nho Lâm, xã Phước Nam, huyện Thuận Nam heik:

Băng: “ Cur txir muk uô hâux lưv đêz. Yuôr cur niêv nhoz tsêr muk uô jos đê txir tuôz ziz trâu lơưr têx. Txơưv vax tsêr txov nhêv, taz sik cur niêv thiêz cur txir cux zuôr cxix cxuô têx ntơưr cơưv trâu cur”.

Tsi zos lav hêik, tsưr ziv uô zos ngênhx zoz zux ntơưv qơư tsênhv zok nriêr cxuô faz tsưr ziv paz lok têx chuôz zênhx, ntơưr cơưv trâu nhuôs shux xênhz nhoz thax tsav kruôr gis chiê tâu đros luôs cơưv ntâuz cơưv ntơưr. Zơưv Nguyễn Quang, Phưv tsar phòng zoz zux-thox cxov huyện Thuận Nam heik:

Băng: “ Hâur six hơưv no, phongz zoz zux thiêz thox cxov huyện Thuận Nam tsênhv heik cxuô ngênhx, cxuô cấp siz chos paz ntơưr cơưv, ntơưr sâu, chưx mêv, yêz câur trâu shux xênhz, txo grêk tsơưs têx nhiêx khiêz cơưv ntơưr trâu têx ziv chuôz zis pluôs, chuôz zis txov nhêv chor tuz nhuôs…. Đhâu ntơư, pêz chiê siêz vav njôngr, shông cơưv no, têx shux xênhz zuôr tuôx cơưv cxix cxuô đuô pir li têx shông uô ntêx”.

Shông cơưv no, tỉnh Ninh Thuận muôx zuôr xar 132 cxênhz lênhx shux xênhz nhoz  hâur cxuô luz tsêr cơưv. Tuôr truôx, uô jông luôs hâux lưv hu zâuv têx shux xênhz tuôx trâu tsêr cơưv ntơưr, ngênhx zoz zux Ninh Thuận sir jos cov txo grêk tsơưs têx shux xênhz tso ntơưr tsês./.

                       (TTT-Riê Lâux cxeik- nhênhv)

 

 

 

 

 

Phênhv “Đas jos thiêz siv nênhx” hnuz 16/9/2015

Tsưr ziv phax moz tsik txâuk nyar

 

 

Muôx ntâu qir tiv uô muôx tsik txâuk nyar: Tsik txâuk nyar tiv têx trâus saz, tu lênhs nyar lok nyar ntâu. Muôx tsik txâuk nyar cux zos tiv luz chêr uô nyar tsik txâuk, viv muôx tsik txâuk sắt; cxuô zav vitamin, tiv zix zos axít folic thiêz vitamin B12 lok sik tiv têx zav moz li: Trưx phax, HIV/AIDS, trâus moz trâuv…Taz sik, hâur côngv thôngx muôx tsik txâuk nyar tiv nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor zus luz chêr, tiv zix zos tsik txâuk axít folic, vitamin B12.

kho tsik txâuk nyar: zuôr khov trâu qir tiv uô muôx yưv. Pox niêv mak tsik so trâus njiz tsik txâuk nyar đuô txir nênhx, tiv zix zos chor pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr, zos kror tsik so trâus njiz hâur tsoz phưz đas jos xênhz zus thiêz tsênhv tâu tsov cưv txos tiv zix. Đros co, iz cxiê pox niêv nyêi tsav tros maz; viv li nox hâuk tsik cxix cxuô cux zos qir tiv uô muôx tsik txâuk nyar.

Têx muôx yưv: Muôx tsik txâuk nyar uô trâu luz chêr muôx tsik txâuk pa thiêz tsik muôx jos li: Plơưr, hlưz hâu uô trâu chor nênhs co gênhk, tsik muôx jos, tsâuk muôs, đax njês, têk tơư tsâus lênhs, uô tsik tâu pa thâuv sir jos uô hâux lưv hnhar. Chor pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr, muôx tsik txâuk nyar zuôr uô trâu tus mê nhuôs xeenhz zus tsik txưv hli, mê nhuôs zus tâu tsik hnhar cir, mê nhuôs zuôr trâus uô moz luz chêr lok sik trâus tuôs, zôngx ziv lok nyar ntâu, trâus moz vôngk ntu xênhz zus, tsik muôx cuô mik thâuv zus tâu mê nhuôs…Zos tsik chơưv kho zênhx max, qênhx shênhx tsik txâuk nyar ntâu thiêz truz ntêr zuôr muôx yưv têx phiv liv li: Gênhk uô tsik tâuk hâux lưv, uô trâu plơưr đhiê chênhr lok sik đhiê tsik huv….

Chiê phax tar tsik txâuk nyar: Cxuô lênhx sđ tsuv nox hâuk cov txâukcxuô zav jâuz mor grêix, nox têx zav nox muôx ntâu sắt thiêz axít folic xưk li: Grêix njêl, kê, cuô mik, cxuô zav tâuv, Jâuz muống, jâuz ntông, jâuz hmaz kok liêz, jâuz cxur ntux…; cxuô zav jâuz, grêix hêik ntơư, zôngx ziv paz cxaz nzir vitamin B12 trâu luz chêr. Nox chor txir ntông muôx ntâu vitamin C cux paz trâu luz chêr muôx đas jos thiêz cxaz nzir sắt. Nox hâuk cov huv đros chiê cxaz nzir yuôx sắt đros axít folic hâur yênhx hnuz; nox yuôx sắt thâuv zuôr nox pluôk hmo lok sik nox yuôx sắt uô ntêx thâuv zuôr muk pư; tsik hâuk đros yuôx zêx lok sik cuô mik./.

                           (Hồng Việt-Ly cxêik-nhênhv)