Cuô jâuz hmôngr blôngx yao-Hêir nênhs Ê Đê li zav nox “côngv thôngx”

Suôz đâux đror nxê ntưk, yênhx suôz đâux tuôr trâu hâur têik cxur cxuô tsâu muôs, tuôr đros blôngx yao cov lưx muk. Co zos hêir nênhs Ê Đê li têx zav muôx chênhr thâuv uô zav nox cuô jâuz hmôngr blôngx yao. Niêv tix H Linh Ayun, nhoz jok Cuôr Đăng B, xar Cuôr Đăng, huyện Cư Mgar, tỉnh Đắk Lắk puz pâuz, cuô jâuz blôngx yao zos hêir nênhs Ê Đê li zav nox kaz cxôngx nzor tưz muôx txix ntêr lok, tâu nhiêv nox txos trâu nhiv no. Thâuv tưs hâur chuôz zis lok sik hâur jêx jok muôx ntênhk, nox hâuk, chor gâux muôv vir ndâuk sơưr đơưk ho sik đros uô cê, iz lênhx nênhs uô iz kror, nênhs mak txiêr tsơưz, nênhs cxôngr txir mo mix mok, nênhs trâur tơưl lox chiê bax uô cuô jâuz.

“Cuô jâuz blôngx yao muôx tsiv gri lok six zov chênhr đros thiêz nênhs Ê Đê viv no zos hêir nênhs Ê Đê li zav nox cxôngx nzor txix thâuv ntêx txos nhiv no tsênhv tâu tuôr chiê. Muôx têx jiês nox hâuk lok sik jiês nox thâuv hâur shôngk shông yiêz nox mor hâur chuôz zis, têx jiês uô đaz uô kruô lok cux uô zav nox no”.

Cuô jâuz hmôngr blôngx yao tsik so tâu uô hâur chor lâux câuz caz lox. Zav nox no muôx ntâu zav chiê uô, têx zav muôx đros li grêix nhux đas, paz cxa buô lok sik hnur mok nhux đas, tsoz môn thực, txir pok lưk iêz jiêz kruôr, tâu ntông njuôz, plơưr tsơưz mok, cuô txoz, kok nén. Têx zav no zuôr hlôngr tâu trâu siêz nhiêv, sir zôngv têx zav zênhx muôx khơv lơưr chêix.

Tiv zix, kror tsuv muôx zos cxur thiêz blôngx yao (iz zav blôngx ntông kuk kaz jiz, tsư kaz, muôx njil jông li blôngx pênhz laz). Cxur thâuv tâu tsâu muôs zuôr tâu chiê kruôr đêx, đhâu co tuôr uô cê đros blôngx yao txos thâuv lưx mok iz zav, xưk li hmôngr, tuôr ziv lưx mok mak zav nox no hax zav kaz. Niêv tix H Saly Mlô, nhoz jk Tai, xar krông Jing, huyện M’drăk, tỉnh Đắk Lắk puz pâuz, thâuv ntêx, blôngx yao tsuôk muôx pêv têz, hâur har jôngr  viv li chiê uô zav cuô jâuz no, chor gâux muôv sơưr đoưk tsuv muk đê blôngx txix thâuv sơưr nzor lok sik txix hnuz uô ntêx. Thâuv đê mak xêir chor blôngx tsik yuô lâul, njuôz jông, tsik đê blôngx mok viv uô tâu zav nox zuôr tsik njuôz jông gâux.

“Blôngx yao mak tâu đê hâur har jôngr lok sik pêv têx têz đhâu co lok tsâu cxur cov muôs mav muôz tuôr đros chor blôngx yao co. Muôz lâux câuz tso đêx trâu râuz sâuv kror chuz cov bâu, muôz cxuô zav trâu thiêz muôx hmôngr blôngx yao tưz tuôr lưx tso uôâ shơư trâu. Fênhx six mak chor grêix uô shơư zos grêix buô lok sik grêix nhux đas, li co zav nox cuô jâuz hmôngr blôngx yao hax zav kaz đuô”.

Thâuv uô zav nox cuô hmôngr blôngx yao, nênhs Ê Đê tsik so cik kror grêix thiêz poz cxa uô ntêx cov muôs, đhâu co muôz txir mo mix mok, plơưr tsơưz mok, txir pok lưk iêz kruôr tso trâu hâu cov muôs, đhâu co thiêz txos têx zav li kok đêx, zax zưv. Thâuv cxuô zav tưz tâu uô zuôr siêr thiêz muôz cuô tso txix chor hmôngr blôngx yao trâu hâur lâux câuz thiêz đo cov huv, siv cov huv nox. Đhâu thâuv tưz tso têx cuôz hmôngr trâu mak tsuv trâur tơưl cov zâu thiêz đo tsik so cov tsik cuz hnhiêz, nox tsik kaz.

Niêv tix H Loan Byă, nhoz jok Cuôr Đăng B, xar Cuôr Đăng, huyện Cư Mgar, tỉnh Đắk Lắk puz pâuz, txơưv tiêk hêir nênhs Ê Đê luz nênhx nhiv no ziv hnuz ziv hlôngr yiêz, taz sik hâur yênhx jiês xênhz huôx côngv thôngx, nênhs Ê Đê sik đros nox uô cê têx zav nox co. Tiv zix zos chor gâux muôv vir ndâuk, no chênhr zos jiês chiê ntâu cxênhx nênhs sik đros thav pêv, sik phêiz kênh têx tsưr ziv chiê uô chor zav nox kaz hâur côngv thôngx.

“No zos iz zav nhiêv nox hâur chuôz zis, tiv zix zos chor tuz nhuôs muk đêz tsêr ntêr hnuz li muk cơưv ntơưr lok sik muk uô hâux lưv thâuv tưs lok txos tsêr, no zos zav nox uô trâu sơưr đơưk nhiêv thiêz xar txos tiv zix. Đros thiêz cur zos iz lênhx nênhs hluôk mak cur xar cơưv uô cov tâu zav nox no tưz tsik zos uô trâu zuk nox xưz mak tsênhv kriê trâu chor fôngx zưs, sơưr đơưk pâuz uô thiêz tuôr chiê, nox têx zav nox no”.

Cux xưk li txir pok lưk iêz, zan cuô jâuz hmôngr zos zav nox cxôngx nzor, zos hêir nênhs Ê Đê li zav nox kaz. Pir li cuô cuô jâuz txir pưk lưk iêz mak cuô jâuz hmôngr blôngx yao tâu uô jông đuô thâuv bax cxuô zav. Hâur têx jiês ntênhk, pluôs nox zov chênhr mak zav nox no tâu tsưr tsêr uô chiê puz trâu tsôngv kruôr nox.

Hâur pluôs nox, zav cuô jâuz hmôngr blôngx yao tsik so tâu nox đros mor, đros hêir nênhr Ê Đê têx zav nox cxôngx nzor txơưr đuô xưk li txir pơk lưk iêz tuôr cuô txoz, txir tâuz ntông tuôr đros njâuv đax, blôngx kok ntông cik, chuz đros mor blâuv…Tso đros ntâu zav nox, ntiv cuô jâuz hmôngr blôngx yao tau sơưr đơưk nhiêv đuô tiv njiêz jông gâux thiêz tsư kaz. Thâuv nox tâu mak zuôr hnor txir pok lưk muôx njil iêz, muôx njil njiv, têx grêix tâu hâu muôs thiêz blôngx yao li kror tsư kaz. Viv li mak ziv nox cuô jzzu hmôngr blôngx yao ziv nox ntâu mor, hax zav nhiêv nox thiêz đhâu co mak ndo njôngr txos./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)

Pax lâus zos thax tsav qơư jông jav chiê tsôngv kruô tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs txos Điện Biên

Hnuz xiêz 7/5/1954, zos hnuz ntâuk chiv tsôngv px thiêz tuz lênhv pêz têz qơưs  VN tir ntâuk zênhx tros châuz pháp. Thiêz ntơư cux zos luz chêix cxuô tsoz ntông pax lâus tơưs nja iêz trâu têx tox trôngz câuv har sâuv thax tsav faz Bắc-Điện Biên, chuôs li sâu jênhv tsôngv px thiêz tuz lênhv têx tsưr ziv đas jos tir ntâuk zênhx tros châuz pháp hâur ntu co. Thiêz txix ntơư txos trâu nhiv no, hâur niêx shông thâuv txos trâu luz chêix cxuô tsoz pax lâus tơưs nja iêz, zos ndax trâu ntu tir ntâuk zênhx tros châuz pháp hâur ntu ntơư thiêz hâu nov tỉnh Điện Biên cux tror tsưr tsix ntênhk hội hêik txos têx pax lâus tơưs jông jav, cux chênhr zos cxươz cxiz tsôngv px thiêz tuz lênhv truôx siêz bo, sir tas đas jos tsưr ziv tir ntâuk zênhx tros châuz pháp nhoz Điện Biên hâur ntu đrav ntêx. Zơưv Nguyễn Hữu Chấp, kuz tuz lênhv lâuk tâu đros tir ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên Phủ hâur ntu đrav ntêx tror ndo txos hêik pâuz:

  “Thâuv muk ntâuk tros châuz trâu Him Lam, zos ndax trâu luz chêix pax lâus tơưs nja iêz, jông jav trâu têx tox trôngz câuv har thiêz tov kaz ntơư thiêx tik bê tiêk: Chêix pax lâus tơưs nja iêz, zos chêix tir ntâuk zênhx tros châuz pháp  Điện Biên Phủ. Hâur ntu tir ntâuk tros châuz ntơư, pêz cux tsik pâuz zos pax lâus, taz sik tov kaz co tâu tsôngv px kriê thiêx pâuz zos pax lâus”

Têx jiês cux chênhr zos li hêik ntơư, thâuv hêik txos Điện Biên zos hêik txos tir ntâuk zênhx tros châuz pháp Điện Biên Phủ thiêz hêik txos pax lâus tơưs jông jav. Txix têx muôx li hêik ntơư, cxuô lênhx hâu nov tỉnh Điện Biên đhâu hâur cxuô ntu, cux uô truôx cxuô luôs hâux lưv huôv tsar du lix tir ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên txuôk đros pax lâus tơưs jông jav thiêz tsôngv px cxuô hêir nênhs sâuv thax tsav têx cêr vênhx huôv jông. Pos Nguyễn Minh Hiền, iz lênhx kruô nhoz Hà Nội tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs txos Điện Biên hêik pâuz:

  “Cur zos thơưx jiês tuôx sêiz shuôk txos Điện Biên, cur sêiz pov têx pax lâus tơưs jông jav thiêz cxuô lênhx sđ nhoz ntơưv no cux shir phaz lul đros trâu tsôngv kruô sđ, tsik muôx thax tsav qơư tưs jông jav li thax tav qơư Điện Biên”.

Shông 2004, zos shông du lix têz qơưs, muôx bê hêik lok Điện Biên luz chêix pax lâus tơưs thiêz chuôz piz txix shông 2014, zos ndax trâu chiv nhênhv 60 shông ntâuk zênhx tros châuz Điện Biên phủ lịch sử thiêz tỉnh Điện Biên tưz kriz uô ntênhk hội pax lâus jiês xuz thơưx. Txix ntơư txos trâu nhiv no, ntênhk hội pax lâus tưz tâu tsưr tsix iz shông iz jiês, paz phênhv trâu luôs hâux lưv huôv tsar truôx cxuô hêir nênhs hâur thax tsav tỉnh Điện Biên têx txux chi, vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox thiêz hêik kriê zav pax lâus jông jav nhoz faz Bắc trâu tsôngv kruô  sđ pâuz txos. Zơưv Đoàn Văn Chì, Phưv Giám đốc sở vênhx huôv du lix tỉnh Điện Biên hêik pâuz:

  “Đhâu cxuô jiês tsưr tsix ntênhk hội pax lâus tưz paz phênhv cxươz cxiz muôx chôngz lênhx kruô tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs txos Điện Biên ziv hnuz ziv chôngz thiêz xav txix shông 2014 txos trâu nhiv no tax tâu 20-25%; paz phênhv cxươz cxiz huôv tsar truôx lok kinh tế xã hội hâur thax tsav tỉnh”

Pax lâus zos iz zav pax tsuôk muôx nhoz cxuô tỉnh faz Bắc pêz têz qơưs thiêz nhiv no, tỉnhĐiện Biên tưz huôv tsar du lix đros 8 tỉnh faz Bắc, chiê tsôngv kruô tuôx sêiz shuôk txos Điện Biên thiêz ndêiv muk sêiz shuôk iz cxiê tỉnh tây Bắc hâur thax tsav. Txix ntơư, tưz cxơưz cxiz trâu luôs hâux lưv huôv tsar truôx lok du lix hâur thax tsav thiêz tỉnh Điện Biên cux tsênhv zuôr chos nzir tsoz chos ntông pax lâus trâu hâur thax tsav đrôngl Điện Biên phủ thiêz iz cxiê huyện txơưr hâur thax tsav tỉnh cov ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx kruô tuôx ndis ntux sêiz shuôk têz qơưs txos tỉnh Điện Biên./.

                                              (Tsu cxêik nhênhv-Vũ Lợi-TTTB)