Paz tsôngv box pâuz tsênhz lok Hiệp ước xav tinhv qơư đriv têz nhoz VN-Lào thiêz Campuchia shông 2008

Hâur ntu pêz têz qơưk tsênhv trâul trok châuz Pháp tsav txênhz, đriv têz hâur 3 luz têz qơưk Việt Nam-Lào-Campuchia, iz txưv tâu luôs heik tiêk, zos qơư “iz tus keiz kuô 3 luz têz qơưk đros hnor”, tsi tâu muôx cui tinhv hâur iz zav ntâuz ntơưr tưs tsênhz hlo. Nênhs têz qơưk Pháp cux tsi tâu xav tinhv tsênhz mênhx kror đriv têz ntơư thiêz cux tsi tâu cxok fiêx kuôk cêv thax tsav no.

Đhâu thâuv tir ntâuk zênhx trok châuz, 3 luz têz qơưk tưz thôngx ziv đơưk tu đriv têz zos têx đêx ar thâuv ntêx iz txưv muôx lok trơưk li chei ntiêx têz cui tinhv. Têx Hiệp ước lok đriv têz 3 luz têz qơưk siz chos cir ntơưr puôr lênhx zuôr thiêz uô trơưk li têx thâuv ntêx têz qơưk Pháp sâu tsês hâur ntâuz ntơưr shông 1954 thiêz têx hnuz nhôngs jê thâuv shông 1954 ntơư uô qơư khov chiê đơưk tu đêx ar đriv têz nhoz 3 luz têz qơưk.

           -Shông 2007: 3 luz têz qơưk tso tơưv hâux lưv sik đros đơưk tu đêx ar đriv têz nhoz 3 luz têz qơưk no

-Txix hnuz 12-15/6/2007: Chor nênhs nhênhz chơưv lơưr cơưv jiês tiv iz ntơưv TP HCM chiê thôngx ziv têx luôs hâux lưv lok sâuv chei, cui tinhv, ntâuz ntâuz ntơưr thiêz nhiêx txiêx hâur đơưk tu ar đriv têz nhoz 3 luz têz qơưk.

-Txix hnuz 27-31/7/2007: 3 luz têz qơưk sik đros qênhz shuôs tsênhv tsênhz thax tsav co chiê thôngx ziv xav tinhv đriv têz thiêz cxok fiêx kuôk cêv.

-Txix hnuz 29-31/8/2007: Chor nênhs nhênhz chơưv lơưr jiês tiv 2 ntơưv Phnom Penh (Campuchia) chiê thôngx ziv têx tsênhv njiêz phưx vưv trâu luôs hâux lưv cxok fiêx kuôk cêv đriv têz.

-Txix 18/01/2008: Sâu jênhv thiêz uô tiêr hâux lưv cxok fiêx kuôk cêv đriv têz nhoz 3 luz têz qơưk.

-Txix hnuz 18-22/02.2008: Lơưr cơưv jiês tiv 3 ntơưv Viêng Chăn (Lào) chiê thôngx ziv jiês uô kaz lok dưv thaov “Hiệp ước xav tinhv đriv têz 3 luz têz qơưk Việt Nam-Campuchia-Lào”, chiê heik trâu Chính phủ 3 têz qơưk pâuz.

-Hnuz 26/8/2008, Hiệp ước tưz tâu têx lênhx muôx vax huôv hlôngr njêx muôs hâur 3 luz têz qơưk cir ntơưv Hà Nội, qir uô lơưr trâu Việt Nam thiêz têx tos sik đros cir ntâuz ntơưr xav txix hnuz 16/12/2011.

Luôs hâux lưv qir cxok fiêx kuôk cêv đriv têz, tsưr ziv, siêz xar sik đros cxiv tsa, tsưx phưx thiêz seiz car đriv têz cxuô yênhx cêr ntus đriv hux fênhx, hữu nghị, sik hux jos, sik đros huôv tsar tưz tâu Thủ tướng Chính phủ 3 luz têz qơưk thôngx ziv thiêz muôz jông six hơưv chiê 3 luz têz qơưk sik đros xav tinhv 3 têz qơưk Việt Nam-Lào, Việt Nam-Campuchia thiêz Lào-Campuchia li đriv têz.

Trơưk li Hiệp ước xav tinhv đriv têz 3 luz têz qơưk Việt Nam-Lào thiêz Campuchia, tỉnh saz Việt Nam nhoz jê đriv têz zos Kon Tum, saz lào zos A-ta-pư thiêz saz Campuchia zos tỉnh Ra-ta- Na-Ki-ri. Ntơưv Việt Nam, tus ndêx cxok kuôk cêv đriv têz 3 luz têz qơưk zos Zênhx Pênhz phax trôngx đriv ntiêx têz Bờ Y, hâur xã Bờ Y, huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum buôk tik seiz car.

Ndêx cxok kuôk cêv đriv têz 3 luz têz qơưk Việt Nam, Lào, Campuchia (cêr yuôv Đông Dương) tâu krêz côngz cxiv puôz lok hnuz 29/11/2007, uô tiêr lok hnuz 18/01/2008 thiêz tâu cir ntơưv Hiệp ước xav tinhv đriv têz 3 luz têz qơưk Việt Nam, Campuchia, Lào, zos iz kro uô trâu 3 têz qơưk Đông Dương muôx cêr hux fênhx, sik thôngx siêz, sik paz. Trơưk li thiếu tá Phạm Tiến Dũng, chính trị viên Zênhx pênhz phax trôngx đriv ntiêx têz Bờ Y heik:

“Tus ndêx cxok kuôk cêv đriv têz no tsi thôngx li têx ndêx txơưr đuô, co zos cxiv puôz siêz 2 thiêr. Muôz têx poz jêz khor truôx lok puôz uô, thiêz iz kro tsi thôngx li lưv tus ndêx, no zos cok uô 3 luz côngz mênhx pir trâu 3 luz têz qơưk, hok sâuv hâu ndêx cxiv puôz khênhx zos heik lol 3 luz têz qơưk li vax huôv siz luôs hâur thax tsav đriv têz, sik paz, sik thôngx siêz. Co zos heik lol Chính phủ, tsôngv pêx xênhv 3 luz têz qơưk li tsưr ziv xar, sir jos sik đros cxiv tsa, tsưx phưv jông cêr fôngx zưs, truôx tuk thax tsav ntus đriv”.

Côngz trênhx ndêx cxok kuôk cêv đriv têz 3 luz têz qơưk tưz tâu uô tiêr trơưk li tsưr ziv tso tơưv khor truôx, jông, zôngx ziv jênhv pâuz thiêz zôngx ziv trâu uô hâux lưv seiz car, tsưx phưv đriv têz, no cux zos iz qơư ju lix jông trâu tsôngv pêx xênhv 3 luz têz qơưk thiêz tsôngv kruô sâuv ntiêx têz tuôx ndis seiz uô si. Trơưk li thiếu tá Phạm Tiến Dũng, Chính trị viên Zênhx pênhz phax trôngx đriv ntiêx têz Bờ Y, tỉnh Kon Tum:

“Tus ndêx cxok kuôk cêv đriv têz no nhoz siêz muôx 1.086 thiêr, cxiv puôz siêz 2 thiêr xav txix hâur tơư txos sâuv hâu thiêz hnhar muôx nhos iz tênhr, cxiv puôz chor poz jêz khor truôx. Tus ndêx no sâu tsiv uô 2007. Txix thâuv uô tiêr tâu tus ndêx co thiêz đhâu thâuv muôx cêr muk lol qênhz shuôs đriv têz txos trâu tus ndêx ntơư mak no tưz yênhx qơư ntâu tus chôngz lênhx kruô lơưr nhiêv tuôx ndis shuôs uô si txos”.

Đriv têz Đông Dương heik sâuv tsi tiêk muôx pưs txux zov chênhr lok txiv ngaz côx phax, ntơưv suôv qơư no thâuv ntu tir ntâuk trol châuz Mỹ, tsênhv zos qơư 2 txox cêr Đông thiêz Tây Trường Sơn tuôx siz yuôv thiêz. Trung tá Nguyễn Thành Tâm, Zênhx Pênhz phax trôngx đriv ntiêx têz Bờ Y, bôv đôiv Pênhz phax Kon Tum heik pâuz:

“Nhoz thax tsav no muôx iz kro jông zos tus ndêx cxok kuôk cêv đriv têz 3 luz têz qơưk Việt Nam, Lào, Campuchia thiêz tâu luôs lưv tus lơưr khênhr heik, kror qơư no iz tus lâu keiz kuô 3 luz têz qơưk đros hnor. Tiv 2, co zos qơư uô kaz, xâuk đriv têz 2 têz qơưk Việt Nam-Lào thiêz cux zos qơư Việt Nam-Campuchia qir muôx cêr đriv têz siz buôk chiêv, iz kro jông lok sâuv txiv ngaz côx phax thiêz khênhr tsưr tsix têx jiês siz chuôs njiz nhoz 3 luz têz qơưk Việt Nam-Lào-Campuchia, thâuv 2 têz qơưk lol sik 3 luz têz qơưk tuôx uô hâux lưv qênhz yuôx, shuôs đriv têz mak hur si 3 luz têz qơưk puôr lênhx tuôx no thiêz đhâu co li fuô uô têx luôs hâux lưv uz no 3 luz têz qơưk zuôr trâul qênhz yuôx, qênhz shuôs muk lol đhâu ntux đriv”.

Thax tsav đriv têz 3 luz têz qơưk muôx 2 txox cêr lox Đông Tây thiêz Trường Sơn tuôx siz yuôv no tưz tsênhv tsênhv hlôngr yiêz, muôx cêr tsâu sor, sik thôngx siêz, sik paz, sik đros tsưx phưv truôx thax tsav ntus đriv, siz tưr uô nox uô hnar cov tov kaz thax tsav đriv têz no ziv hnuz ziv huôv tsar truôx jông, yênhx thax tsav kinh tế cxơưz paz Việt Nam-Lào-Campuchia./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Tsưr ziv txo grêk qênhx shênhx siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê

Siz zuôr nzor zos thâuv muôx iz lênhx zos tuk txir lok sik tuk pox niêv lok sik tas nro oz lênhx puôr lênhx tsik tâu txưv  shông siz zuôr trơưk cêr chêi têz qơưk li cui tênhv (txir nênhx txưv 20 shông, pox niêv txưv 18 shông tror sâu). Nriêr pâuz lok siz zuôr nzor hâur thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs zos 12 triệu ntâu lênhx nênhs, bâuv li 14% dân sôr têz qơưk. Đros co, siz zuôr cxênhz jê tâu xav tiêk zos siz zuôr nhoz lênhx txir nênhx thiêz lênhx pox niêv hâur chor cưr tix, nênhx tsa sik cxênhz jê tsik tâu cêv kuôk đhâu pêz tiêv nênhs.

Hnuz 14/4/2015, Thủ tướng Chính phủ tso tơưv cuêz tênhv sôr 498/QĐ-TTg tso tơưv Đề án “Txo grêk qênhx shênhx siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê hâur thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs ntu 2015-2025” (Đề án 498). Đhâu 5 shông kriz uô Đề án (txix 2015-2020), qênhx shênhx siz zuôr nzor hâur thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu txo grêk tsơưs jux juk. Zơưv Vi Mỹ Sơn, Phưv Ban Mênhx cxưx tỉnh Nghệ An puz pâuz:

“Cuêz tênhv 498 tâu tas nro cxiv luôs Chính trị lok six sir jos uô, tiv zix zos ntơưv Nghệ An kriz uô txix shông 2016 txos nhiv no uô tâu jông tiv zix zos pêx xênhv tưz pâuz tâu ntâu đuô, paz trâu tsơưr lươngv dân sôr jông đuô. No zos iz kror sir jos lox, Ban Mênhx cxưx tưz yax kriê ntơưv 4 huyện ntus đriv, kruôz kriê ntâu jiês đros muôx 4000 lênhx nênhs nhoz chor thax tsav muôx nênhs siz zuôr nzor chôngz, vav tiêk ntu zuôr txos tsưr ziv tso tơưv zos shông 2025 sir jos cov tsik muôx siz zuôr cxênhz jê thiêz txo grêk tsơưs tiv zix siz zuôr nzor”.

Chiê uô tâu Đề án 498 li tsưr ziv zos “Sir jos txos shông 2025 zuôr tir tar, txo grêk tsơưs tâu qênhx shênhx siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê hâur thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs” Nhiv no cxuô cấp, cxuô nganhx, thax tsav qơư tsênhv sir jos kriz uô ntâu tsưr ziv, li: tror chuôz cxaz uô chor cơ quan sêiz car têz qơưk li chox kriê, tsưr ziv lok côngz xưv mênhx cxưx cxuô cấp. Nhênhz chơưv cxix cxuô thiêz tsênhz mênhx đuô lok qênhx shênhx, qir tiv siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê nhoz yênhx côngv thôngx, yênhx chor mênhx cxưx, yênhx thax tsav qơư (uô bản đồ thiêz ntâuk gri), chiê paz muôx tâu têx tsưr ziv kriz uô cov huv đros. Tsuv sir jos uô vax huôv siz bâus nhoz pox niêv txir nênhs, taz por trâu pox niêv cxaz chuôz lênhx tov, cux xưk li cxaz chuôz trâu ntu cuêz tênhv hâur ziv chuôz zis thiêz hâur côngv thôngx.

Đros co, tso tsês luôs hâux lưv lok txo grêk siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê hâur chor luôs hâux lưv sik tưr nhoz thax tsav qơư chiê txar jav tâu uô cov muôx, hêik tsik zos li ntêx kror tsênhz lok qênhx shênhx siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê muôx sâuv thax tsav. Cơ quan uô têx cêr chêi sir jos truy tố, hêv iz cxiê lênhx nênhs cxoz txưv hâuz nziêk, kruôz zuôv siz zuôr đros chor nênhs tsik tâu txưv hnuz nhôngs trơưk Bôv chêi Hình sự shông 2015 li cui tênhv. Chuôz cxaz uô côngz xưv kruôz kriê, qênhz yuôx, ntâuk gri, sâu chênhz zênhv hâur kriz uô Đề án, phuôx huiz têx sir jos, xar tơưv nhoz cxuô thax tsav qơư, kriz uô têx hâux lưv hâur Đề án 498 cov tâu truôx jông.

Tiv zix, sưr ziv uô zos sir jos uô côngz xưv yax kriê lok qir tiv, têx phiv liv muôx yưv tiv siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê hâur tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs. Kruôz kriê txux chi tsuv pâuz thâuv uô ntêx zuôr siz zuôr, hâur co tsuv kruôz kriê jông txox têx txux chi lok đas jos xênhz zus. Hâur côngz xưv yax kriê, chor tsưr tsix hôiv, đoàn thêv, nênhs muôx suôz bê, tsar jok, lâul jok li pưk txux lok six zov chênhr, lơưr tix lâus Thạch Văn Chỉnh, Tsar jok 3 Thuồng, xar Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái:

“Têx shông jê lok no pox nhuôs hâur jok cux uô lok six jông lơưr Chêi siz zuôr nzor, Ban Mặt trận jok cux hêik 6 gơưv tsik siz zuôr nzor, zos pêz pov muôx chor nênhs tưs xar siz zuôr nzor mak pêz cux muk yax kriê hêik lơưr pâuz lok têx phiv liv muôx yưv, đhâu co pox nhuôs cux pâuz tâu thiêz uô jô uô trơưk”.

Đrâuv nganhx dân số li sir jos, lok six khov txos cxuô cấp chính quyền thiêz chor đoanx thêv ntơưv thax tsav qơư sir jos đros paz uô, sik côngv truôx jông đros chor nganhx cik txos tsưr tsix yax kriê lok Chêi siz zuôr thiêz chuôz zis. Cxiv tsa Đề án, Dự án “Yax kriê gra siêz jênhv pâuz chiê txo grêk tsơưs siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê hâur tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs”. Thôngx cxix, côngz xưv yax mông tsuv tâu uô huv đros trâu qênhx shênhx tsênhv tsênhz, chuôz cxaz hlôngr yiêz tsênhv njiêz, tsưr ziv yax kriê cov zôngx ziv pâuz tâu thiêz uô trơưk./.

(VOV4-Lik Thox cxêik nhênhv)