Nênhs Cơ Tu ntênhs txi côngv jôngr

Tưz lok six ntêr lơưv, tsôngv box heir nênhs Cơ Tu nhoz huyện tox siêz Tây Giang, tỉnh Quảng Nam thiêx tâu tuôx đros côngv ntênhs hội zov chênhr yax hâur shông yiêz- Ntênhs krêz shông yiêz uô tsâus txos têx jôngr ntông. Txix thâuv tas cik sơưr nzor, ntâu lênhx lâul jok, tsar jok thiêz chôngz lênhx tsôngv box nênhs Cơ Tu nhoz cxuô jêx jok đêz jê hâur thax tsav tox siêz huyện Tây Giang tưz siz zâuv lok trâu jok Ntông Chiêz nhoz xã A Xan dưv ntênhs txi côngv. Đhâu ntênhs txi côngv jôngr tâu tsưr tsix ntơưv har ntông Chiêz, cxuô lênhx sđ shir phaz lul đros uô lov jêv đhiê pax vuôs thor cov iz shông yiêz uô nox uô hâuk trơưl têk, uô kôngz lôngk sâu tâu nju. Lâuk jok A Lăng Đàn, nhoz A Rớt, xã A Nông hnar iz luz yo muôz têx tơưr ntông uô heik: Nênhs Cơ Tu thâuv ntêx thiêz nhiv no uô nênhx khov lok trâu têx jôngr ntông, txix pluôk nox txos đeiv hnar puôr lênhx zos têx shôngz ntông. Luz yo, luz trik hnar cux zos txix têx tơưr ntông. Hnuz no, cur lâuk hnar luz yo no chiê tuôr tsês nênhs Cơ Tu têx tsôngk trik yo thâuv ntêx, heik trâu cxênhx hluôk nhiv no cov thâuv tưs cux ndo txos jôngr ntông txiêx njis. Chiê muôx tâu iz luz yo tơưr ntông li no hnar, lâuk tsuv muk hâur har jôngr zok lơưl têx tơưr ntông, gra lok tsông, lok tuôr, muôz jiêz kruôr, nyi uô têx pluôx mê, hiêz yênhx luz yo hnar, uô li no uô iz ciêz thiêx tâu.

Lâuk jok A Lăng Đàn heik pâuz, nênhs Cơ Tu ntênhs txi côngv jôngr ntông lok zos ntênhs uô tsâuk txos jôngr ntông li heik sâuv muôx thâuv nzor lok. Uô ntêx thâuv zuôr qir uô têx kôngz hâur shông yiêz, hâur têx chuôz zis, jêx jok puôr lênhx tsưr tsix uô ntênhs txi côngv jôngr ntông. Trôngx jâuz mor muôx chơưr, keiz, njêl, mor blâuv, têx txir ntông......chiê txi đaz hâur tox hâur pêk, car đêx car ar. Tuk yis zos zav tsiêx thâuv tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur ntênhs txi co. Têx shông thâuv ntu têz qơưk tsi tâu tiêx tuk, ntênhs txi jôngr ntông trâus nduô tsês thiêz jux juk trâus pôngz  plox, tsi yuô muôx lênhx tưs pâuz txos. Nhiv no, huyện tsưr tsix cxiv kho, uô đuô ntênhs hội no, lâuk jok A Lăng Đàn thiêz tsôngv box Cơ Tu lok six shir phaz hênhr:

“Txi côngv jôngr ntông, thâuv nzor tưz zênhx muôx lơưv. Têx lâuk đrav ntêx cux tuô tưv txi têx đaz xênhz têz xênhz qơưk, car đêx car ar, đaz har jôngr paz por hưv trâu lênhx tiz nênhs uô nênhx nhoz cov muôx nox muôx tsês, uô kôngz sâu tâu nju, nhoz cxênhz puôk shông tsi muôx moz gênhs....., sđ siz chos uô nênhx thôngx siêz, sik đros por hưv têx ntông chiêz”.

Jok ntông chiêz di sản nhoz hâur iz vuôs har ntơưv jok Rầng 1, xã Axan, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, iz ndis zos têx ntông chiêz lâuk thiêz lox muôx cxênhz shông, 2 cxênhz ntâu tsoz tâu côngk nhav zos ntông di sản. Thax tsav har jôngr lâuk co nhoz tox siêz đros thiêz 450 ntâu ha tâu tsôngv box sđ khênhr hu zos têz qơư ntông chiêz. No zos têx jôngr ntông lâuk  jông yax tsênhv yuôr nhoz thax tsav Đông Nam châu Á. Muôx tâu har jôngr lâuk jông li no, tsôngv box Cơ Tu nhoz 2 xã A Xan thiêz Tr’hy tsuv por hưv lok six truôx jông.  Nênhs Cơ Tu seiz jôngr xưk li vax tsêr, têx shôngz ntông xưk li zuk mê tuz mê nhuôv-Por hưv jôngr xưk li por hưv zuk qơư nhoz, tu têx ntông li tu mê nhuôv”. Thâuv tưs zuôr txiêr lok sik zuôr iz zav đaz tsi hâur jôngr, lơưr tsuv thor têx đaz car đêx car ar, hâur tox hâur pêk tas thiêx tâu txiêr. Txơưv lênhx tưs txiêr iz tuk ntông lox lok sik mê puôr lênhx tsuv heik, tsuv thor, cơưv jêx jok thiêz tsuv uô ntênhs txi thiêx tâu txiêr gra lok. Tix lâus Pơ Loong Plênh, nênhs Cơ Tu nhoz xã Lăng pâuz tsênhz lok zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv sâuv heik pâuz, jôngr ntông chiêz nhoz Tây Giang muôx reik đros nênhs Cơ Tu txu chi vênhx huôv. Thâuv ntêx uz pox côngz zơưv côngz, chor lâuk pov tsoz ntông tưs jông mak lơưr phir thiêz txi tsoz ntông co. Pơ Loong Plênh heik, zos ntor ntông trâus têx đaz car đêx car ar cxov tâu, lênhx nênhs co zuôr trâus moz, trâus jok bluô, viv li ntâu har jôngr tưz tâu por hưv tsês chiê jông tax txos niêx hnuz nhiv no.

“Lênhx tưs xar uô tsêr mak nus lênhx lâul jok, ntor li chas thiêx tsi uô hiêv txos têx ntông mê, jux juk yênhx txux chi vênhx huôv por hưv jôngr. Ntor, luôx jôngr uô liêx têz mak tsi muôx lênhx tưs ntor thiêz cor txos têx har jôngr lâuk, jôngr hâur đêx, jôngr txưr hlo”.

Zơưv Bh’riu Liếc, Bí thư huyện ủy Tây Giang, tỉnh Quảng Nam thâuv tưs tưz xar njôngr thiêz zok nriêr cxuô faz tsưr ziv chiê khưx phưx, por hưv tsês chiê zuk heir nênhs têx ntênhs hội jông thâuv nzor. Trơưk li zơưv Bh’riu Liếc, lơưr nênhs Cơ Tu phôngz cxưx thâuv ntêx, zos hâur shôngk shông yiêz tsi tâu krêz uô ntênhs txi côngv jôngr mak tsôngv box sđ tsi tâu zuôr muôs têx xiv huv uz no trâu saz đrâuv, lok sik uô chiv kôngz yiêz, hur tiz si tsuv thor têx lâuk, đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar, hâur tox hâur pêk, đaz jôngr tas thiêx tâu uô têx nuv li heik sâuv. Têx li heik co tsôngv box Cơ Tu tưz uô đreiv txix thâuv ntêx txos nhiv no, iz siv nênhx đros đreiv jôngr ntông. Zơưv Bh’riu Liếc heik, hâux lưv tsưr tsix kho đuô, por hưv tsês ntênhs hội txi côngv jôngr ntông zos chiê tuôr tsês heir nênhs Cơ Tu txux chi vênhx huôv:

“Pov tsôngv box shir phaz thiêz jông siêz tror đros côngv uô ntênhs hội vênhx huôv thâuv ntêx. Pêz zuôr tror đros tsôngv box thav, lar heik zos têx lâuk jok, niêx shông tsi tiêk tsưr tsix uô ntơưv têx jôngr ntông chiêz txưr no mak uô nhoz trâu cxuô thax tsav qơư txơưr đuô, jux juk chiê nênhs Cơ Tu ntênhs txi côngv jôngr  yênhx faz Tây Quảng Nam txux chi vênhx huôv jông, iz chas ntơư hu zâuv têx lênhx nênhs yưv pênhr tuôx uô ju lix”./.

(TTMT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Linh Nga Niê Kđam: zos iz lênhx huôv tsar truôx cxuô hêir nênhs Tây Nguyên têx cêr nênhx vênhx huôv jông

          Nus: Linh Nga Niê Kđăm, têx luôs hâux lưv uô tâu hâur shông đhâu, zav hâux lưv tưs cox uô tâu txâuk siêz đuô?

          Têz: Hâur shông đhâu, luôs hâux lưv zok nriêr cxuô hêir nênhs nhoz Tây Nguyên têx cêr nênhx vênhx huôv jông, cux zos iz kro uô trâu cur jông siêz. Têx luôs hâux lưv tso tươv, cux tâu cxuô cơ quan côngk nhav thiêz uô tâu truôx. Pir li têx hax huv muôz trâu oz niêv txir đhiê pax vuôs cux tâu sđ kruôk txos. Nhênhz chươv uô tiêr hêir nênhs Rơ Mâm nhoz kon Tum têx cêr nênhx vênhx huôv jông. Oz niêv txir đros nhênhz chươv lok hêir nênhs ÊĐê nhoz Đắc Lắc; hêir nênhs Chăm nhoz Ninh Thuận têx txux chi; hêir nênhs Nung têx ntênhk hội nhoz huyện Cư mga.

          Nus: Uô li têx luôs hâux lưv nhênhz chươv cxuô hêir nênhs Tây Nguyên têx txux chi, cêr nênhx vênhx huôv jông, cux tâu hội vênhx huôv VN côngk nhav thiêz kruôk txos. Cox ho hêik kriê mê njik lok têx luôs hâux lưv ntươ trâu sđ pâuz zov?

          Têz: Têx txux chi đhiê pax vuôs ntươ zos ưz oz niêv txir zok nriêr nhênhz chươv đhâu hâur 30 shông đhâu nhoz thax tsav Tây Nguyên. Cur tus txir zos  cưk đhiê pax vuôs thiêz đhiê tâu jông đuô thiêz têx cêr nênhx vênhx huôv jông cik txos đhiê pax vuôs, thâuv tưs cur tus txir cux uô tâu jông thiêz ntươ zos têx luôs hâux lưv, ưz oz niêv txir nhiêv đuô hur tiz si thiêz ntươ cux zos iz côngz trênhx, tâu hội vênhx huôv VN kruôk txos.

          Nus: Cox ho hêik kriê mê njik lok têx luôs hâux lưv zuôr uô hâur shông yiêz no zos li chas?

          Têz: Kror uô trâu cur xar tsik thôngz, chênhr zos cxuô hêir nênhs tsươs nhoz thax tsav Tây Nguyên têx txux chi, cêr nênhx vênhx huôv jông ntươ, chuôs li cur tưz uô ntâu, taz sik muôx têx zav ho uô tsik tâu trươk li tsưr ziv siêz xar. Chêx ntux yiêz txos, zos chêix muôx cxuô ntênhk hội nhoz trâu cxuô qươ hâur têz qươs VN. Cur tsuôk xar tiêk: zuk tsênhv muôx đas jos thiêz cux tsênhv zuôr đros zok nriêr tâu ntâu zav txux chi, cêr nênhs vênhx huôv jông cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx tsik chiê pôngz plox.

                             Uô cox tsâus ntâu.

                                                                               (Tsu cxêik nhênhv)