Tuôx trâu jêx jok nênhs Poz Ziz đơưz Tây bắc chiê côngv cêr lov jêv tsiêz xíp xí lok zos tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux

Nền nhạc tính tẩu của người Thai trắng....

Tuôx txos trâu têx jêx jok nênhs Poz iz đơưz nhoz Lai Châu hâur 2, 3 hnuz đhâu, chuôz zis tưs cux shir phaz lul bax tok tsiêz xíp xí lok zos tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux. Têx lênhx pos, lênhx niêv iz lênhs iz hâux lưv uô, sik đros krưr mor nzâuv puôz, hok têx lênhx txir nênhx tsưr tsêr hâur chuôz zis mak lơưr tuô tsênhr ok, bax trôngx jâuz mor thiêz qêz suô, tu têx thax đaz hlơưr shaz txi côngv pos zơưs.

Thâuv ntêx, nênhs Poz Ziz đơưz tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux zos six hơưv chiê txi hu têx đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar tưz por hưv, paz tsôngv px hâur jok muôx luz nênhx tsâu sor, uô kôngz lôngk sâu tâu nju thiêz cux zos six hơưv chiê trâu cxuô ziv chuôz zis uô ntênhs txi hu nhux tưv njux plis. Hâur ntênhs, lênhx txir nênhz muôz njêr trâu nhux tưv nox chiê nhux tưv ndo njôngr cêr tror lok trâu jêx jok, muôz chơưr hlir trâu sâuv tâuz hâu chiê zuôr têx hmôngr jông, thor tsi trâus tsiêx kuk tov, tsi ntos, tsi pôngz trâu têx kror sâuk,  ndê tox tsi tsâus, grêk har tsi nyâus..... Đhâu thâuv txi tas, muôz tuk nhux tưv ntơư tso muk trâu hâur xuz tsuôs, têx qơư muôx jâuz chiê nhux tưv so iz ntuk đhâu sir jos lêix uô têx liêx têz. Đros thiêz têx triêv, txuôk, hlâu mak muôz khơưk tuv tsês trâu iz kro qơư chiê chiv kôngz tov kaz mav muôz tror lok uô đuô. Pos Lò Thị Phái, 85 shông, nênhs Poz Ziz đơưz nhoz phường Đông Phong, TP Lai Châu heik:

“Thâuv ntêx, nênhs Poz Ziz nox tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux mak uô trôngx jâuz mor txi hu pos zơưs, têx lâuk tưz tâu tas siv nênhx thiêz uô ntênhs txi hu nhux tưv njux plis, txi liêx têz. Zar tas cik hur si sđ hâur jok sil đros tuô buô, uô têx jâuz mor txi hu nhux njux plis. Zar hnuz kêix, chuôz zis tưs cux muk txi liêx têz. Têx jâuz mor txi mak muôx ok, mor blâuv, chơưr, shaz ntơưr, caz trâuz trik thiêz têx caz uz no đei sâuv tuk nxông. Ntênhs txi no tâu uô ciês ntơưv hâur cưx đês, kror qơư đêx ntưk lol trâu hâur liêx đros thiêz tsưr ziv, siêz xar cov têx caz hmoz tsi tho nox uô ruôr hiêv têx kôngz”.

Taz sik, têx ntênhs no hâur tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux nhiv no mak tưz tsi uô lơưv. Hnuz 14 luz 7 hli hli ntux tâu tsôngv box nênhs Poz Ziz đơưz seiz xưk li iz hnuz tsiêz nox hơưv tok têx cêr shir phaz, jông siêz đhâu 6 luz hlik sir jos khưr huôv tsar uô nox hâur shông xưz, lênhx tưs muk uô hâux lưv, muk uô nox đêz vax tsêr lok cux lok đros nox, đros côngv cêr lov jêv, têx tuz nhuôs ndo txos têx lâuk, pos zơưs, niêv txir têx nôngz kôngz nông tsa zos chênhr zuk khưr uô tâu, heik lol zuk heir nênhs têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv, chei đaz kruôs thâuv nzor. Trơưk li nênhs Poz Ziz đơưz tsưr ziv,  tul ok zos gra têx hmôngr jông trâu zuk, têx tsi jông mak ntưl thiêz yôngz đros đêx muk.  Chênhr viv li, iz chas ntênhs txi lơưr têx moz gênhs, tsi jông por tsês, hâur tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux co, nênhs Poz Ziz đơưz muôz tul ok txi zos thor cov sđ nox nhoz luôs nxi, tsi muôx moz gênhs.

Nhạc cắt

Nênhs Poz Ziz đơưz Lai Châu hnuz tsiêz 14 luz 7 hli hli ntux zos tsuv txi uô thiêz nox thâuv tar su viv li zuk heir nênhs cxuô zav nox, têx nduôr blâuv cux tâu bax krưr txix ciês thâuv tas cik sơưr thiêx uô tâu zênhx. Lênhx txi têx pos zơưs, chor lâuk tâu tas siv nênhx, sơưr jê ntơưv thax đaz, chor nênhs hâur tsêr lok nhoz jê cxix cxuô iz ndis ntơư chiê hơưv ntênhs thor cov têx lâuk, pox zơưv txir txôngz đros paz por hưv trâu têx mê tuz mê nhuôv, chor nênhs hâur chuôz zis uô nox tâu nox tâu hnar, tsi muôx moz gênhs. Zơưv Chu Văn Hạnh, nhoz jok yiêz Bình Luông, thị trấn Tam Đường, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu heik li no:

“Iz chas luz tsiêz đros têz qơưk sđ nox, hâur iz shông nênhs Poz Ziz tsênhv muôx hnuz xiêz 3/3 zos tsiêz thanh minh, hnuz xiêz 5/5 tsiêz Đoan Ngọ, hnuz 14 luz 7 hli hli ntux thiêz tsiêz hnuz xiêz 9 luz 9 hlik hli ntux thiêz. Hâur têx hnuz tsiêz ntơư, chuôz zis tưs cux tuô keiz, ok uô trôngx jâuz mor txi hu pos zơưs, têx niêv thiêz txir, chor hloz tâu tas siv nênhx lok đros nox đros hâuk thiêz uô zuk heir nênhs têx zav jâuz mor nox kaz, hu tsôngv cưr tix nênhx tsa sđ tuôx đros nox, côngv cêr lov jêv, siz phôngv côngz hmôngr....”.

Nền nhạc tính tẩu của người Thái trắng......

Tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux cux zos six hơưv chiê tsôngv box sđ siz hu, zâuv têx cưr tix nênhx tsa cxênhz jê, fôngx zưs tuôx đros nox côngv cêr lov jêv đros chuôz zis thiêz chuôz zis tưs hu zâuv tâu ntâu lênhx cưr tix nênhx tsa tuôx côngv cêr lov jêv mak ziv hmôngr jông. Trôngx jâuz mor hnuz tsiêz no tsi tiêk heik lol têx cêr shir phaz, jông siêz uô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar mak ntơư tsênhv zos lok sâuv chuôz zis cêr nhiêv nênhx nhiêv tsar, nhiêv kruô thiêz. Hâur cêr shir phaz, lov jêv, lênhx tsưr tsêr muôz luz trax tính tẩu lok ntâuk uô suôz đror gôngr jiv, ntâul heik lol chuôz zis cêr jông siêz, uô trâu hnuz tsiêz ziv muôx nzir cêr lov jêv. Thâuv cxuô lênhx sđ tưz nox tsâu, hâuk txâul, lơưr sik đros nthuôr uô têx cêr lov jêv li: heik cưr cxiêx, đhiê pax vuôs lov jêv ntưk. Chiê lênhx tưs, zos tưz muôx jiês tâu đros nênhs Poz Ziz đơưz nox tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux iz jâuk mak ndo njôngr hâur đruôz siêz tsi plox.

Tsiêz hnuz 14 luz 7 hli hli ntux tâu tsưr tsix trơưk li yênhx chuôz zis, muôx kênh thax tsav, suôv qơư mak uô trơưk chuôz xênhv thiêz cux seiz chuôz zis muôx lok sik pluôs mak nox tsiêz lox lok sik mê nhiêk txơưr nhiêk, no zos iz txux chi vênhx huôv jông tâu nênhs Poz Ziz đơưz Tây Bắc uô đreiv txix tiêv no đhâu tiêv tov./.

(Thúy Ngoạn-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Ndis shuôk têx jêx jok Lào Cai

Nền nhạc Mông…

Tâu pâuz txos zos Sa Pa li luz xar txov nhêv tiv zix, taz sik nhiv no cêr muk lok trâu hâur chor jêx jok Tả Van tưz tâu uô txix bê tông hur jông, đros muôx hêir nênhs Giáy, Tày, Hmôngz li têx tsêr cxôngx nzor nhoz plox pliês hâur têx vax txir khơưz, txir đuôx. Muôx tâu hlôngr yiêz no zos khov huôv tsar du lịch côngv thôngx homestay. Nhiv no, xã muôx 60 ziv chuôz zis uô du lịch homestay phưx vưv trâu tsôngv kruô tuôx nhoz so, nox hâuk ciês ntơưv qơư.

Niêv tix Nông Thị Vang, hêir nênhs Giáy nhoz jok Tả Van Giáy 1 puz pâuz: zos xưk li têx shông uô ntêx, pox nhuôs tsuôk chiv c hir pâuz tok kruô tuôx nsis shuôk, mak nhiv no ntâu chuôz zis tưz yưv pênhr uô ntâu đuô lok sik muôz tsêr ntiêr chiê muôx nzir phênhv sâu siêz đuô:

“Cur muôz tsêr ntiêr thiêz nênhs ntiêr nhoz đrav Hà Nội chiê uô Du lịch côngv thôngx iz hli sâu tâu 4 triệu đêiv. Cur mak uô ciês hâux lưv ntơưv no iz hli tâu nzir 4 triệu đêiv thiêz”.

Tsưr ziv du lịch côngv thôngx zos muôz tsôngv box cxuô mênhx cxưx tsơưs nênhs li têx cêr nênhx vênhx huôv uô kror tsênhv njiêz chiê huôv tsar du lịch tưz muôx txix ntêr lok, taz sik tâu uô jông thiêz cêv kuôk jông xưk li nhiv no. tsôngv kruô du lịch tuôx ntơưv no nhoz so, xênhz huôx đros tsôngv box, nriêr pâuz têx vênhx huôv, phongx cxưx, tsôngv box li cêr uô nênhx xênhz huôx. Pêx xênhv Lào Cai li yênhx puô homestay nhiv no tưz tâu cxêik tso, hêik txos hâur têx ntâuz ntơưr, pov chir hêik kriê lok du lịch nto bê. Niêv tix Nguyễn Thị Thanh Mai, lênhx kruô tuôx txix Hà Nội hêik:

“Nhoz Hà Nội tuôx ntơưv no mak pêz lok six nhiêv, tâu nriêr pâuz luz nênhx thiêz nox nhoz đros tsôngv box ntơưv no. Tiv zix zos cur chor mê nhuôv tưz pâuz nzir lok tsôngv box Hmôngz nhoz no luz nênhx, têx zav nox thiêz tsôngv yo, têx zav hâux lưv uô cxôngx nzor li uô ntâuz trâur lâus, ntâuk hlâu. Têx no mak lok six jông”.

Shông 2005, tỉnh Lào Cai muôx oz tsưr ziv Du lịch côngv thôngx, ntơưv xar Bản Hồ thiêz Sản Sả Hồ zos tsưr tsix Bánh Mì ntiêx têz paz cxiv uô. Lơưr co pêx xênhv tiv phaz tâu paz, kriê tsưr ziv sik thav đros têx kruô thiêz uô zav nox, nriêr pâuz, sir zôngv têx tsiv gri vênhx ntơưv tiv phaz chiê phưx vưv trâu du lịch. Txos nhiv no tsưr ziv du lịch côngv thôngx noz tưz tâu kriz uô đêz đar txos ntơưr xar txơưr đuô nhoz Sa Pa, Bắc Hà, Bát Xát, Văn Bàn, Bảo Yên. Ciês Sa Pa muôx 200 ntâu ziv chuôz zisuô zav dịch vụ du lịch no. Phênhv sâu tsơưs tiv zix cux tâu txix 30-50 triệu đêiv iz shông, ntâu ziv chuôz zis tâu muôx 100-150 triệu đêiv.

Đrâuv têx qơư du lịch jêx jok zênhx muôx txix ntêr lok nhoz Sa Pa li: Bản Hồ, Cát Cát, Tả Van, Tả Phình, chor huyện tox siêz Bắc Hà, Bát Xát, Mường Khương cux muôx nzir chor qơư du lịch yiêz li: Tản Vản Chư, Bản Phố, Mường Hum, La Pán Tẩn…tâu tsôngv kruô hâur thiêz đrâuv têz qơưk tuôx ndis shuôk chôngz. Tix lâus Ly Seo Dũng, hêir nênhs Hmôngz nhoz jok phố 2, xar Bản Phố, huyện Bắc Hà puz pâuz:

“Cur tưz tâu cơưv đhâu ntâu chênhz zênhv lok uô du lịch ntơưv tsêr viv li tưz kriz uô thiêz pov cux paz huôv tsar tâu kinh têr trâu chuôz zis”.

Zơưv Nguyễn Đình Dũng, Phưv giám đốc Sở vênhx huôv, thể thao thiêz du lịch tỉnh Lào Cai puz pâuz: Zav du lịch côngv thôngx tưz tsik zos paz muôx liv lok kinh têr, xar hôiv trâu côngv thôngx têx jêx jok mak tsênhv paz trâu tuôr chiê têx vênhx huôv ntơưv tiv phaz, por vêv tênhv qơư chiv xênhz đrox tsuôs, tênhv qơư xar hôiv ntơưv tiv phaz. No tâu sêiz zos du lịch Lào Cai li iz tsưr ziv uô yiêz hâur ndar txos huôv tsar du lịch truôx đrênhk thiêz cxiv tsa jêx jok yiêz, viv nhoz kror tưs du lịch côngv thôngx huôv tsar mak nhoz co pêx xênhv sir jos por vêv ngaz tuk thiêz huôv star uô xênhz yar đros trâu por vêv tênhv qơư iz ndis đuô. Pêx xênhv luznênhx cxuô zav tâu gra siêz đuô:

“Du lịch côngv thôngx huôv tsar ntơưv Lào Cai lok six ntâu. Thôngz đhâu co paz trâu hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz. Xưk li luôs hâux lưv lok phênhv sâu trâu chuôz zis pluôs, uô xênhz yar. Du lịch huôv tsar mak muôx kruô tuôx ndis shuôk thiêz đros co zos têx hax huv pox nhuôs uô tâu mak cux muôs tâu. Đuô li têx luôs hâux lưv txơưr đuô li viễn thông thiêz chor qơư du lịch xar zaz zâuv tâu tsôngv kruô mak muỗ xluôs hâux lưv uô cov tâu jông tênhv qơư”.

Nền nhạc Mông…

Tsik tâu muk txos trâu têx jêx jok mak cux hêik tsik tâu txos Lào Cai. Têx jêx jok nhoz plox pliês têx ntar trôngz, chor hax huv du lịch jêx jok, qơư muôx côngv thôngx mênhx cxưx uô nênhx nhoz zos qơư txâuk njênhs njôngr thiêz jông jav trâu tsôngv kruô hâur thiêz đrâuv têz qơưk tuôx ndis shuôk, uô si./.

(Thanh Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)