Jax thưr 4, hnuz 18/11/2015

Tsar jok tox siêz Sơn La-zos têx lênhx uô ntêx nyuôs hâur sik thôngx siêz jêx jok

Zơưv Quàng Văn Dương nhoz jok Phiêng Hoi, xã Hua Trai, huyện Mường La, tỉnh  Sơn La tâu tsôngv box sơưr đơưk hâur jok njênhs njôngr, nhiêv trâus, seiz zơưv zos lênhx txir ndâux txir luk, uô ntêx nyuôs hâur phôngz yaox cxuz cêr yeiz pluôs. Txix shông 1999, zơưv zos lênhx uô ntêx hlo hâur  lênhk car seiz, por hưv har jôngr, vênhv tôngv ntâu lênhx tsôngv box hâur jok, hâur xã đros uô. Txix ntơư, tsi yuô pov muôx têx txuz uô hlơưr tơưk txeik ccuz jôngr, ntor luôx jôngr uô liêx têz, nav têx ar har jôngr uô qơư nhoz. Xar njôngr cov muôx luz nênhx xưk luôs, thâuv ntơưv zuk qơư nhoz lox đar, muôx ntâu ar têz, zơưv ho sir jos muk kêr txeik têx pênhr nhiêx lok huôv tsar tu zus nhux tưv, yis thiêz keiz buô. Muôx canr bôv cxiz kôngz tsưr ziv kriê, thiêz zơưv sir jos zok nriêr, cơưv shâuv têx txux chi, tsưr ziv huôv tsar uô nox  chiê uô lơưr hâur luz nênhx viv li zơưv chuôz zis paz nhux tưv, yis thiêz buô niêx shông tu tâu trơưk têk, huôv vav ntâu, cê paz lêix têz, cê muôx têx tsiêx cxu muôs trâu niêv ciêz, luz nênhx iz hnuz tsar ndê jux juk. Uô bluô nux trâu zuk chuôz zis, zơưv Dương cux vênhv tôngv, kriê tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk hâur jok đros cơưv shâuv, uô trơưk, ntâu ziv chuôz zis txix ntơư tưz hla đhâu yeiz pluôs. Tix lâus Cà Văn Hương, iz lênhx tsôngv box nhoz hâur jok heik:

“ Tsôngv box hâur jok seiz pov zơưv Dương uô lơưr têx tsưr ziv yiêz hâur huôv tsar uô nox tưz uô tâu trơưk tsưr ziv, siêz xar viv li thâuv zơưv Dương tuôx heik kriê, hu zâuv sơưr đơưk sik đros uô lơưr tsưr ziv no, lênhx tưs cux moz siêz cơưv shâuv, uô trơưk. Chênhr li ntơư, tsôngv box luz nênhx iz hnuz tsar ndê jux juk”.

Cux ntơưv Hua Trai, tsar jok Phiêng Phé Quàng Văn Loan, tưz vênhv tôngv tsôngv box sơưr đơưk hâur jok gôngr 500 xưv phaz ar, yênhx cxênhz hnuz côngz, yênhx puô yiv đruôz poz jêz, xuôz jêz chiê uô txox cêr txix xã lok trâu hâur jok, khưx phưx qênhx shênhx cêr bluô muk lok tsi tâu hâur cheix ntux nas. Zơưv cux sir jos heik kriê tsôngv box sơưr đơưk sik đros tuôr truôx txiv ngaz, vêv xênhz jêx jok cov hur si, tsi tso têx tsiêx cxu kuk, viv li jok ntâu shông tuôr truôx tâu luz jông côngz jok vênhx huôv, tsi muôx nênhs fêv, têx lênhx uô cxâuv chei têz qơưs. Zơưv Quàng Văn Loan heik:

“ Thâuv ntêx tsi muôx cêr lok six phiv liv cơưk, thâuv ntux nas mak bluô, muk lok tsi tâu. Txix thâuv muôx cêr luôv poz jêz li no, tsôngv box sơưr đơưk hâur jok muk lok tâu zôngx ziv, thiêz tsôngv box jông huôv tsar uô nox”.

Huyện Mường la nhiv no muôx zuôr xar 600 lênhx lâuk jok, tsar jok. Hâur têx shông đhâu, chor lâuk jok, tsar jok tsênhv tsênhv zos têx lênhx uô ntêx nyuôs hâur cxuô luôs hâux lưv. Lar heik zos hâur hâux lưv yeik txar tsôngv box muk nhoz qơư yiêz chiê zuôr qơư uô tsêr meir tênhv tênhz Sơn La, tas nro huyện muôx 3.500 ntâu chuôz zis tsuv yeik txar muk nhoz trâu 44 qơư yiêz hâur thiêz saz đrâuv huyện. Iz chas ntơư, tsênhv yuôr 236 ziv chuôz zis nhoz hâur qơư uô dưv anr tsêr meir tênhv tênhz Nậm chiến tsuv tâu yeik txar. Nhiv no, tsôngv box luz nênhx tưz jux juk truôx tuk, uô tâu luôs hâux lưv no tưz zos muôx têx lênhx lâuk jok, tsar jok, txir ndâux txir luk hâur têx chuôz xênhv li têx tsưr ziv, đas jos sir jos paz. Hâur têx phôngz yaox “ tas nro tsôngv box sơưr đơưk siz chos tsưx phưv têz qơưs”, “ tuôr truôx txiv ngaz nhoz thax tsav qơư nhoz”, chor lâuk jok, tsar jok txix zuk têx txux chi, tsưr ziv tưz sir jos vênhv tôngv, choz kriê tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk chênhr phax, tsi njênhs, tsi uô trơưk têx nênhs fêv hâuz nziêk. Txix ntơư, txo grêk tsơưs qênhx shênhx khiêr têz qơưs, uô têx nuv tsi trơưk chei…. Tror sir jos uô jông pưs txux lâuk jok, tsar jok, lênhx txir ndâux txir luk, zơưv Phan Tiến Diện, Phưv Chủ tịch UBND huyện Mường La heik pâuz:

“ Pêz zuôr jux juk gra siêz txux chi tsưr ziv trâu têx lênhx lâuk jok, tsar jok, txir ndâux txir luk hâur uô lơưr  Đảng, têz qơưs têx chei kriê. Pêz cux moz siêz txos uô jông Đảng, têz qơưs têx chei jông tsês trâu tsôngv box heir nênhs tsơưs, hâur ntơư muôx chei tsês trâu têx lênhxlâuk jok, tsar jok. Tror chuôz tsar tiês hâux lưv kriê cxaz txux chi, tsưr ziv yuôr trâus trâu chor lâuk jok, tsar jok chiê uô qơư khov yax kriê txos trâu tsôngv box sơưr đơưk to tâuz, pâuz tsênhz”.

Huyện Mường La zos iz hâur 5 huyện pluôs hâur tỉnh Sơn La. Chiê sir jos txos tas shông 2020, tas nro huyện txo grêk tâu têx ziv chuôz zis pluôs yuôr 6%; 50%  têx xã uô tâu luôs hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz, iz chas hâu nov ntơưv qơư têx faz tsưr ziv uô tsênhv tsênhz, tsuv muôx tas nro tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk têx sir jos đros paz, hâur ntơư muôx têx lênhx lâuk jok, tsar jok, txir ndâux txir luk nhoz thax tsav tox siêz no li pưs txux./.

                                      (Bích Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

 Phênhv “Đas jos thiêz siv nênhx uô kôngz” hnuz 18/11/2015

Nôngs gruôz li txux zôngv kho moz

Nox li chak zos txâuk?

Grêix nôngs gruôz mak lok six jông chiê paz đas jos taz sik tsik tsuv nox ntâu hênhr. Jông đuô mak iz ciêz tsuôk nox txix 1-2 tuk, tsuv hlôngr pluôs nox chiê kaz lok nox đuô.

Chor nênhs nhênhz chơưv tsơưr pưr shưz hêik., gruôz muôx ntâu plâuz mok viv li thâuv đoz plâuz tas mak tsuv muôz flor đhâu kror chuz cov hur plâuz, grêix cux tsư kaz đuô.

Chiê grêix nôngs kaz mak tsik tsuv nzuôr ntâu đêx. Đuô thiêz, zos tsik xar cov nongs tsư nhôngk mak tsuv muôz siêz por tsês uô ntêx thâuv zuôr uô nox.

Muôz trâu chor nênhs xênhz nhuôs hâur chêr thiêz nhuôs zâu nox: Gruôz zos iz zav nox kaz thiêz muôx tsơưr pưr, tiv zix zos chiê trâu chor nênhs xênhz nhuôs hâur chêr thiêz nhuôs zâu nox. Xêir gruôz chiê uô cuô đik mak tsuv xêir chor gruôz mok cov grêix kaz thiêz muôs. Thâuv uô cuô đik, zos muôx mak muôz tâuv njuôz lok sik nôngz sen hâu đros cov cuô đik kaz đuô.

Kho moz tso jik thax: Muôz iz tuk gruôz đơưz; 60 gr kỷ tử; 60 gr kok ; 40gr ngọc trúc. Gruôz tâu uô cov hur, muôz têx plaz hnhur por tsês, muôz ndo đros têx zav hêik co. thâuv siêr, muôz trâu nênhs moz nox thiêz hâuk cuô. Iz hnuz nox iz jiês thâuv yêiz plaz. 2 hnuz nox iz jiês , iz jiês moz mak nox 5 tuk.

Kho moz lok hưk ntâu: Muoz iz tuk gruôz; 25 gr kỷ tử; 20 gr hoàng kỳ. Gruôz tâu uô cov hur, muoz plaz hnhur por tsês, muôz yuôx trâu hâur gruôx ndo cov siêr. Thâuv siêr, muôz chor yuôx por tsês nox grêix nôngs, hâuk cuô. Iz hnuz nox iz jiês, nox hâur 2 hnuz. Đhâu co tsês 3 hnuz ho tror nox 2 hnuz. Nox li co zuôr paz muôx chêr cur jông.

Cxaz nzir đas jos trâu nênhs moz nhiv kruôr jông moz: Muôz iz tuk mê nhuôs gruôz; 100 gr cxur blâuv; 50 gr cxur txuô, njêr, hưx txoz, đok, kriêr. Uô gruôz cov hur, muôz plaz hnhur por tsês. Muôz iz kror đêx trâu hâur lâux câuz, hâu tax thâuv cuô đik siêr muôs, muôz lok nox thâuv sor. Tsuv nox trâu thâuv sơưr nzor./.

                                          (Thanh Thủy-Ly cxêik -nhênhv)