Thị xã Mường Lay taz por txiv ngaz XH trâu tsôngv px

Txos tas hli 10 shông no, chor nênhs cxaz chuôz BHXH, BHYT cux tax tâu zuôr xar 900 lênhx, 670 ntâu lênhx cxaz chuôz BHXH txưv zênhv, chor nênhs zuôr ntơưr BHYT tax tâu 9.100 ntâu lênhx. Têx nhiêx sâu tâu txix BHXH, BHYT, Bảo hiểm tsi muôx hâux lưv uô tâu xar muôx 20 tyv đeiv; tax tâu 80% luôs hâux lưv tso tơưv hâur shông. Têx hâux lưv txơưr đuô li: Côngz, seiz car têx ntâuz ntơưr BHXH, ntơưr BHYT, lênhk đơưk uô têx têx ntâuz ntơưr uz no tâu uô zênhx max trơưk li cui tinhv; uô tâu sei têx  chei BHXH, BHYT trâu lênhx nênhs tâu sơưv, taz por vax huôv, chei trâu tsôngv px hur si hâur ntu kuôk cêv XH viv muôx moz Covid-19. Pos Lương Thị Thoi, nhoz jok Ló, xã Lay Nưa, thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên heik pâuz:

“Phiv liv zos thâuv muôx moz gênhs, muk nhoz tsêr kho moz mak tsuv thêv ntâuz zav nhiêx, taz sik nhiv no muôx ntơưr seiz njuôk shuôs moz lơưv, cux nhoz khênhr, tsi tsuv thêv nhiêx đaz tsi, kror tưs cux tsi tas nhiêx, tsi thêv nhiêx. Bác sỹ cux heik li ntơư, tsuôk thêv nhiêx côngz cxax xưz”.

Trơưk li BHXH thị xã Mường Lay, hâur shông no phiv liv yax tsuv njiz trâul, chênhr zos hâux lưv huôv tsar lênhx nênhs cxaz chuôz BHXH, BHYT. Tsar ndê lênhx nênhs cxaz chuôz BHXH txưv zênhv, BHYT chuôz zis tsi tâu kriz uô đêz đar thiêz tsênhv njiz trâul tsi tsơưs têx phiv liv. Iz chas ntơư zos viv moz Covid-19 uô hiêv txos, cux uô luôs hâux lưv yax kriê, vênhv tôngv sđ zuôr têx ntơưr seiz njuôk shuôs moz li heik sâuv uô tsi yuô tâu trơưk li tsưr ziv xar. Txix têx li heik no, BHXH Thị xã Mường Lay tưz cxơưz tiês têx qơư li: Bưu điện, Ủy ban xã, phường; hội nôngx mênhx, pox niêv.... đros sir jos uô jông têx hâux lưv zok muôz. Txix ntơư tsi tiêk paz tsar ndê têx lênhx px zuôr ntơưr BHXH txưv zênhv, BHYT mak tsênhv paz cxơưz cơ quan BHXH uô luôs hâux lưv yax kriê lok tsênhv BHXH, BHYT ciês ntơưv qơư. Zơưv Đỗ Anh Tuấn, canr bôv BHXH Thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên heik pâuz: Txos nhiv no thị xã Mường Lay zos iz hâur têx qơư muôx chôngz nênhs cxaz chuôz BHXH txưv zênhv đuô hur si hâur tas nro tỉnh, zuôr xar 10% lênhx px cxaz chuôz, tsav ndê 70% pir li sông 2019:

“Hâur ntu muôx moz Covid-19 nhiv kruôr đhâu, pêz tsi uô têx jiês cơưv lox, muôx chôngz nênhs, phênhv ntâu zos hux jos đros lơưr têx qơư li: Bưu điện, hội nôngx mênhx, pox niêv pheiz uô têx paz, iz paz txix 2-3 lênhs muk yênhx chuôz zis px, yax kriê lok hâux lưv BHXH, BHYT. Thâuv ntêx, cxuô lênhx px lơưr cux tsi tâu pâuz, tsi tâu to tâuz lok BHXH zos đaz tsi, xar tiêk BHXH zos iz doanh nghiệp tưs xưz, mak đhâu hâux lưv yax kriê li no, px cux tưz pâuz mênhx, pâuz tsênhz lok tsênhv chei BHXH zos txiv ngaz XH”.

Nhiv no, tsênhv chei txiv ngaz XH, tsênhv tsênhz zos tsênhv chei BHXH, BHYT, bảo hiểm tsi muôx hâux lưv uô tsênhv muôx liv lok six jông trâu tsôngv px Thị xã Mường Lay heik taz, lar heik zos thâuv đhâu ntu yêik txar tsôngv box muk nhoz qơư yiêz zuôr qơư uô tsêr meir tênhv tênhz, tưz tas têz qơưk têx tsênhv chei paz max trâu px. Txix ntơư paz tsôngv px hâur thax tsav txo grêk tsơưs iz phênhv tưs têx phiv liv, nhiêx txiêx, tso siêz seiz njuôk shuôs, nhoz kho moz ntơưv têx tsêr kho moz thâuv muôx moz gênhs.

Zơưv Nguyễn Thanh Tân, Giám đốc BHXH Thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên heik pâuz: Chiê taz por vax huôv, têx chei paz trâu tsôngv px, taz viv tưz hux jos truôx đros têx qơư seiz njuôk shuôs kho moz hâur thax tsav, uô lơưr jông têx cui tinhv yiêz cik txos tsênhv chei BHYT. Iz chas hâux lưv qênhz shuôs, thêv têx nhiêx txiêx BHYT, taz viv thiêz chor qơư seiz njuôk shuôs kho moz cux giao ban tsi so, sik heik kriê têx mông cik txos zuk hâux lưv, zênhx max đơưk uô têx tsi jông muôx yưv hâur six hơưv, hnuz nhôngs uô têx nuv li heik sâuv

“Pêz tưz uô tiêr 80%, hâux lưv huôv tsar BHXH txưv zênhv uô tiêr tâu 85%. Pêz zuôr chêx tsôngk trâu 2 hâux lưv zov chênhr, co zos taz por lok sâuv thêv têx nhiêx BHYT seiz njuôk shuôs kho moz tâu choz, tiv 2 zos uô luôs hâux lưv zok muôz lok huôv tsar lênhx nênhs cxaz chuôz zuôr têx ntơưr sâuv, lả heik zos lênhx nênhs cxaz chuôz BHXH txưv zênhv chiê uô li chas uô cov tiêr tâu têx hâux lưv zok muôz hâur shông no. Hux jos đros tsêr nhiêx hâur côngz xưv sâu doanh nghiệp têx nhiêx gôngr BHXH thiêz BHYT, chiê cov kaz shông txo grêk tsơưs mê njik têx nux grik sâu tsi tâu”./.

(Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Tsik mnôngs trơưk chor nênhs fêv!

Chiê phax, tar tsav txênhz chor nênhs fêv nhiês zuôr muôs lênhx nênhs; uô ntêx tsôngv box sơưr đơưk tsuv moz siêz sir jos, por vêv trâu zuk thiêz têx nênhs cxênhz jê. No zos kror lok six zov chênhr hâur hâux lưv phax, tar, tsik chiê têx nênhs fêv uô ruôr hiêv txos côngv thôngx sđ. Đros co, tsik so moz siêz txos, phax tar chor nênhs tsik pâuz tsênhz qơư nhoz thiêz têx nênhs cxênhz jê muk uô nox đêz tror lok, nziêk đas tiêk zuôr paz nriêr hâux lưv uô lok sik zâuv sik côngv uô nox. Têx kror li paz nriêr hâux lưv uô phênhv sâu tâu siêz hâur têx tsêr mêir, qơư uô jâuz mor nox hâuk, lok sik zuôr txir bluô nux saz đrâuv têz qơưk….

Chiê muôx tâu tsưr ziv phax tar, tsav txênhz tir thêir chor nênhs fêv nziêk đas zuôr muôs lênhx nênhs, tsôngv box sơưr đơưk tsuv đros cơưv cxuô lớp hêik kriê, piêr pâuz lok tsưr ziv zos jêx jok, lok sik têx cơ quan muôx vax huôv tsưr tsix. Iz zav li lênhx pox niêv muôx bê zos Tủa Xênhv Zax nhoz xar Nà Ma, huyện Xín Mần (Hà Giang), tưz pâuz tâu ntâu kror thâuv đros cơưv iz lớp hêik kriê lok phax tar zuôr muôs lênhx nênhs hâur côngv thôngx.

“Tsik njênhs trơưk chor nênhs tsik pâuz qơư nhoz  thiêz chor nênhs muk uô jos, nziêk zuk muk uô hâux lưv tưz paz trâu cur pâuz tiêk zuk tsuv por vêv trâu zuk thiêz zuk chor mê nhuôv thiêz tsênhv paz trâu zuk hêik kriê trâu chor vir ndâuk hâur jok cov tsik njênhs trâu chor nênhs fêv, tsik pâuz tsênhz thiêz têx thâuv zuk qiv ho muôx têx nênhs fêv tuôx hâuz nziêk đas zuk lok sik muk uô kror hâux lưv tưs, zuk cux tsik cxoz mnôngs trơưk thiêx tsik uô ruôr hiêv txos zuk luz nênhx”.

Niêv tix Lục Thị Liên nhoz xar Minh Tân, huyện Vị Xuyên cux puz pâuz tiêk:

“Txơưv li chak zuk cux tsik cxoz muk trâu ntus đriv saz têz qơưk tor uô jos. Viv zuk muk trâu saz tor uô jos, zôngx ziv trâus đas muôs trâu saz đrâuv têz qơưk, zuk zuôr njiz tâu chor nênhs fêv, lơưr zuôr uô puôk tsuôx txos zuk luz nênhx txox siê”.

Đros têx phiv liv lok txiêz nanv zuôr muôs lênhx nênhs, txix shông 2016 txos nhiv no, chor lưx lươngv muôx vax huôv sâuv thax tsav tỉnh Hà Giang tưz tsưr tsix yax kriê phax, tar chor nênhs fêv zuôr, muôs lênhx nênhs txos ciês têx jêx jok tâu muôx 126 jiês, zaz zâuv xar muôx 17.000 lênhx nênhs tuôx mnôngs. Cxuô cấp muôz muôx 1.000 ntâu ntâuz ntơưr muôx tsênhv njiêz yax kriê phax, tar zuôr muôs lênhx nênhs trâu ciês chor ziv chuôz zis. Thôngx cxix, moz siêz txos yax kriê hâur chor tsêr cơưv ntơưr, paz trâu shux xênhz muôx txux chi, moz siêz txos chiê phax tar chor nênhs fêv. Pos Trần Thị Yến Nga, Phưv chủ tịch Hôiv LHPN tỉnh Hà Giang puz pâuz:

“Têx shông nhiv kruôr đhâu, qênhx shênhx zuôr muôs lênhx nênhs cux uô hiêv txos pox niêv thiêz nhuôs zâu sâuv thax tsav tỉnh Hà Giang muôx yưv ntâu phiv liv. Chênhr viv qênhx shênhx co muôx tas nro nhoz chor huyện ntus đriv, chor xar ntus đriv, hôiv Pox niêv tỉnh tưz tsưr tsix ntâu tsaz yênhx lok yax mông chiê gra siêz jênhv pâuz trâu pox niêv, nhuôs zâu thiêz pêx xênhv pâuz  chiê phax tar nanv zuôr muôs lênhx nênhs sâuv thax tsav. Đhâu ntâu jiês yax kriê, tsôngv pox niêv thiêz nhuôs zâu  cux pâuz tâu têx tsưr ziv chiê phax tar”.

Ntơưv tỉnh Nghệ An, chính quyền cxuô cấp hêik pêx xênhv tsuv pâuz tsênhz, tsik mnôngs trơưk chor nênhs txơưr tsik pâuz tsênhz qơư nhoz têx nziêk đas, muôz nhiêx txiêx paz trâu zuk, tiv zix zos chor nênhs nhiv kruôr pâuz. Nriêr pâuz tsênhz mênhx lok thax tsav qơư mak zuk zuôr muk txos thiêz chor nênhs zuk pâuz thiêz đros zuk muk jông li chak. Uô ntêx thâuv zuôr muk, tsuv nus sơưr đơưk cov pâuz tsênhz thiêz hêik trâu chor nênhs hâur chuôz zis, nênhs cxênhz jê pâuz zuk muk trâu kror tưs, đros lênhx tưs muk uô ntêx thâuv zuôr muk trâu têx qơư đêz. Thiếu tá Nguyễn Thanh Hải, Phòng Cảnh sát Hình sự, Công an tỉnh Nghệ An puz pâuz:

“No zos chor nênhs fêv nhoz gâuv xưz, tsik zôngx ziv nriêr pov tâu. Zos chor nênhs fêv ntâu jiês zaz zâuv, nziêk đas, lok sik đas tiêk uô gâux đrâus siz hluz txix sik thav ciês lok sik đhâu mạng xar hôiv. Taz si, đhâu tsav txênhz cux njiz ntâu phiv liv, tsik zôngx ziv zok nriêr pâuz tâu têx xor mông”

Thiếu tá Nguyễn Thanh Hải cux puz pâuz nzir, txix têx luk hêik jông, chor nenhs fêv nziêk đas sơưr đơưk uô txix tsik siz sưv txos trâu siz pâuz thiêz siz sưv jông, đas nziêk tiêk siz nhiêv, siz hluz, uô gâux đrâus. Đros co, tsênhv đas zuôr paz nriêr têx hâux lưv uô jông, phênhv sâu tâu nhiêx txiêx siêz. Viv li, công an tỉnh Nghệ An, đros sir jos tsav txênhz tir tar, sir jos uô hâux lưv yax kriê ntơưv têx qơưk zov chênhr, paz trâu pêx xênhv jênhv pâuz ntâu đuô txos chor nênhs fêv li têx tsưr ziv nziêk đas. Txix shông 2019 txos nhiv no, Công an tỉnh Nghệ An sik côngv đros chor lưx lươngv muôx vax huôv tsav txênhz, ruôr tâu 17 txuz nziêk đas, zuôr muôs lênhx nênhs; chơưv paz tâu ntâu lênhx nênhs cik txos chor txuz zuôr muôs lênhx nênhs:

“Tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs luz nênhx yuôr ntâu tsov nhêv, pâuz lok chêi têz qơưk tsênhv tsơưs, hâux lưv yax kriê tsik tâu uô jông, tsôngv box txux chi tsênhv kik, phênhv ntâu chor nênhs trâus nziêk đas zos pêx xênhv, tsôngv box nhoz tox siêz”./.

(Văn Hải-Lik Thox cxêik nhênhv)