Nênhs Cho tsiêz Thanh Minh muôx ntâu kror jông

Chiê bax tsiêz thanh minh, cxuô ziv chuôz zis hêir nênhs Cho tsuv xeir hnuz nhôngs jông, tsi yôngx trâu chuôz xênhv ntơư têx hnuz chêir. Đhâu thâuv xeir tâu hnuz nhôngs, tsuv hu 2 lênhx txir nênhz tsi zos zuk xênhv tuôx uô nênhz heik trâu pox côngz zơưv côngz, têx lâuk tâu tas siv nênhx pâuz. Yênhx chuôz zis cux bax cxuô zav li: Chơưr, keiz, buô, nduôr...chiê txi hu pos zơưs lok đros nox tsiêz. Sâuv hêir nênhs Cho luz thax txi côngv hu pox côngz zơưv côngz lok đros nox đros hâuk, tsuv muôx 2 zav ntơưr, tiv iz zos ntơưr đơưz pir iz zav têx nhiêx chiê sir zôngv, zav ntơưr tiv 2 zos ntơưr đax pir iz zav li têx cuz. Hêir nênhs Cho xar tiêk, têx lâuk, pos zơưs tâu tas siv nênhx ntêr lơưv, kuôk no yênhx cxênhz shông muôx têx tsi hnor kaz, tsi ndo txos têx nhuôs xênhz lênhx xênhzz nzưr taz sik cux tsuv txi hu, tsuv ndo njôngr chor lâuk têx txiêx njis. Viv têx tuz nhuôs tsi pâuz shor chor lâuk co nhoz kror tưs chiê muk cxiv kho lơưr vax lơưr tsêr, viv li tsuv uô nênhz seiz, xa têx shaz ntơưr, zax khâuv chênhz khâuv, nhiêx txiêx muk trâu chor lâuk ntâu đuô chiê lơưr ntiêr tuz maz tuz krê đros lơưr cxiv vax kho tsêr, paz lơưr uô nox uô hâuk hâuk hâur đaz têz. Iz luz kuô nza ntơư tâu nưk muôx nưk têx shaz ntơưr, nhiêx txiêx xa hlơưr trâu. Iz chas têx nhiêx ntơưr li heik sâuv mak iz luz kuô nza muôx iz đeiv ntơưr tâu txiêr txix 3 ntir têk, ntêr nhos iz đok pir li têx nhiêx txiêx, shaz ntơưr trâu chor lâuk gra muk zuôr nênhk, zuôr yêz đros luôs cheix, iz luz kuô nza zuôr tâu iz đeiv ntơư li co thiêz tsuôk tâu txi uô hâur tsêr xưz, tsi kho nza li luôs lưv zav nênhs Cho txơưr đuô. Txos thâuv muôz têx shaz ntơưr hlơưr mak lơưr chor lâuk li heik sâuv zuôr txeik tâu. Txi thanh minh zos txi trâu tas nro têx lênhx tâu tas siv nênhx, chênhr viv li, njêl, chưk zôngv chiê txi ziv zos têx njêl chưk mê mak ziv jông. Zơưv Trịnh Tiến Xuân, nhoz jok Sơn Nga, xã Nga Hoàng, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ heik pâuz nzir:

“Hâur têx tsiêx muôz lok txi ntơư, tsuv muôx ntâu têx chưk, njêl mak ziv jông, iz zav li muôx ntâu zav chiê txi trâu têx lâuk tưz tâu tas siv nênhx cov sđ tus tưs cux puôr lênhx tâu nox tâu hâuk, txeik tâu hur si. Chênhr zos li heik co, chiê txi tâu ntâu mak tsôngv box xeir cxov têx njêl thiêz chưk muôx hâur pak đêx, đrav têx  đêx lox...ntơư lok tsênhr cov hur, muôx têx muôz ciz, muôz hâu, cxiêz....lok trâu trâu sâuv trôngx txi hu lok cux tâu. Đhâu thâuv uô tas têx chei no, chor njêl thiêz chưk co zuôr zos chor tuz nhuôs hâur chuôz zis zav nox”.

Nền nhạc Dao...

Hêir nênhs Cho nhoz huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu bax tsiêz thanh minh txix ciês thâuv têx hnuz hâur hli 3 hli ntux, cxuô chuôz zis, ziv tưs cux bax cxiv kho chor lâuk tâu tas siv nênhx têx kuô nza. Chor txir nênhx nênhs Cho cxơưx zok nriêr têx ntơưr txi chor lâuk, ntơưr liêz njuôz txiêr uô têx qix, txos hnuz muk kho chor lâuk kuô nza, têx tuz nhuôs muôz khi, reik trâu ntơưv têx chês ntông, njik shôngz mê cxok trâu sâuv kuô nza. Chor pox niêv nênhs Cho, lơưr chuz chơưr, uô mor, tuôr nduôr blâuv. Thâuv cxuô chuôz zis tưz xeir tâu hnuz nhôngs jông muk kho chor lâuk têx kuô nza mak lơưr khênhr xeir trâu têx hnuz nhôngs hâur hli 3 hli ntux xiêz co  tax txos trâu hnuz 22 hli ntux, lơưr muk kho nza gra đros têx hlâu, fênhx, triêv, txuôk...chiê kho đuô chor lâuk têx kuô nza cov yiêz, jông hur si. Lơưr cxok têx njik shôngz, njik ntông mê đei qix trâu luz kuô nza thiêz tsi tâu xeir têx chês shônhz, chês ntông zôngx ziv chiêx tâuk cxok trâu, đhâu no lênhx tsưr tsêr muôz têx shaz ntơưr, jâuz mor, nduôr lok trâu iz zav têx bax têx shôngz ntông tuôx đros chor lâuk tas siv nênhx co cxiv vax kho tsêr hâur hnuz tsiêz. Đhâu thâuv muk kho kuô nza tas lok, lơưr ndax lok trâu zuk tsêr thiêz tsi tâu muk lưv luz tsêr txơưr đuô, lơưr vav thiêz chiê siêz tiêk, đhâu no têx lâuk, pos zơưs zuôr paz por hưv trâu chuôz zis cov uô tâu nox tâu hnar, tsi muôx moz gênhs, tu tsiêx lok pur guôx, uô kôngz lôngk lol pur cxaz. Trơưk li nênhs Cho têx chei mak lênhx nxeik cux tâu txi zuk niêv zuk thiêz txir zus zuk taz sik tsuôk txi hâur lênhx nxeik ntu nênhx xưz, tas tul nxeik mak txi lơưv, hok lênhx tuz mak zos lênhx zuôr lok txi hu têx lâuk thiêz tuôr chei đaz kuôs muk tas li. Chênhr zos li co thâuv txos tsiêz thanh minh txơưv lênhx tưs zuôr muk uz muk no, uô nox đêz trâu thax tsav tưs, taz sik txos luz 3 hlik hli ntux niêx shông, lơưr cux tsês six hơưv, hnuz nhôngs lok đros chuôz zis nox tsiêz, kho têx lâuk têx kuô nza. Tix lâus Chẻo Liều Pao, nhoz xã Phăng Xô Lin, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu heik pâuz:

“Txos luz 3 hlik hli ntux zos nênhs Cho luz six  nox tsiêz thanh minh.  Hâur têx hnuz no zos chor hnuz lov jêv, muôx cêr shir phaz, cxuô lênhx hâur chuôz zis puôr lênhx lok cxix cxuô đros chuôz zis nox tsiêz, txi côngv têx lâuk, pos zơưs tâu tas siv nênhx, ndo txos chor lâuk têx côngz đas jos, txiêx njis. Thanh minh zos iz txux chi vênhx huôv jông mak têx tuz nhuôs thâuv tưs tưz zuôr tsuv tuôr tsês jông tsi chiê pôngz plox”.

Nền nhạc Dao...

Trơưk li nênhs Cho nhoz huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng chei đaz kruô, cêr nênhx thâuv ntêx, txix thâuv nzor nzor lok tiv lơưr zos chor nênhs muk đêz yax viv li thâuv lênhx txir tâu tas siv nênhx lơưr lok ndar tsi chuôs chiê uô đaz uô kruô lênhx txir, viv li pox niêv nênhs Cho iz siv nênhx iz siv nênhx tsuv ntông fuôv đơưz zos li heik ntơư. Chênhr viv li, nênhs Cho nhoz tỉnh Cao Bằng ntông fuôv li no lơưr tsi kho têx lâuk kuô nza xưk li iz cxiê nênhs Cho txơưr đuô hâur hnuz tsiêz thanh minh. Trơưk li tiến sĩ Bàn Tuấn Năng, canr bôv học viện Chính trị Quốc gia HCM: Thâuv bax zuôr qir uô iz chiv kôngz yiêz, nênhs Cho ntông fuôv đơưz zuôr tuôx txi hu têx lâuk, pos zơưs thor lơưr đros paz por hưv cov chuôz zis khưr uô tâu kôngz lôngk ntâu, cxuô lênhx sđ hâur chuôz zis nhoz khax kha, tsi muôx moz gênhs:

“Chênhr viv zos ntông fuôv hơưv lênhx txir li heik sâuv tax tas iz siv, thiêz lok ndar tsi tâu thâuv uô đaz uô kruô trâu lênhx txir, chor nênhs Cho no thiêx tsi kho têx lâuk kuô nza mak tsuôk txi hu lok đros nox đros hâuk hâur tsiêz luz 3 hlik hli ntux ntơưv tsêr xưz.  Hâur chei txi no puôr lênhx muôx têx mor blâuv, nduôr blâuv zos têx zav lênhx tiz nênhs sâuv zax xa trâu chor lâuk, pos zơưs tâu tas siv nênhx ntơư nox. Tsiêz thanh minh thâuv luz 3 hlik hli ntux tsênhv zos iz chei, txux chi cêr nênhx jông  chiê sđ zuôr qir bax uô iz chiv kôngz hâur shông yiêz, sâu tâu nju đhâu nox tsiêz tas”./.

(Chẻo Thu-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Gra Việt Nam têx vênhx huôv jông txos trâu cxuô luz têz qơưs

Ntơưv têz qơưs Lok Tsuôk muôx iz luz jos Việt đros trâu têx đuôz  ntông lôngx sưv, kror đêx, têx vênhx huôv Việt nam huôv tsar truôx tâu muôx 100 ntâu shông lok. Ntơư zos jos Xiêng Vang nhoz hâur thax tsav huyện Noong Bók, tỉnh ntus đriv Khăm Muộn, puôz ntus đriv Thái Lan. Txơưv muk đhâu ntâu phiv liv hâur lịch sử, tsôngv px hâur thax tsav no cux tsênhv tuôr tâu truôx lo luk hêik, cêr uô nênhx, cxuô vênhx huôv VN đros trơưr hâur luz nênhx. Trơưk li zơưv Đặng Văn Hồng, 90 shông, zos iz lênhx nênhs VN, thâuv tưs cux sir jos muk đhâu têx cêr txov nhêv. Chênhr zos siêz truôx đros trâu cêr côngv siêz thiêz đros paz tsôngv px nhoz luz jos no muôx luz nênhx tsâu sor thiêz huôv tsar VN têx vênhx huôv jông muôx đros đrêiv luz nênhx hâur iz puôk ntâu shông đhâu.

Băng: “Hêik txos tsoz ntông lôngx sưv, kror đêx, vênhx huôv Việt nam, zos ndo txos jêx jos thiêz txơưv muk trâu thax tsav qơư tưs cux tror lok trâu zuk vax tsêr, jêx jos. Zos iz lênhx nênhs hâur jos tâu tas siv nênhx, hur si tsôngv px sđ hâur thax tsav tuôx đros sik côngv paz. Iz kro thiêz zos muôx cêr côngv siêz jông đros hêir nênhs Lok Tsuôk”

Lênhx nênhs VN muk đêz zuk têz qơưs, thax tsav qơư nhoz, iz chas huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông nhoz trơưr siêz tsik plox thiêz têx vênhx huôv jông ntơư cux muôx chôngz lênhx ntâu tus pâuz txos: Pir li Trần Tuấn Anh, zos iz lênhx pâuz ntâuk trax, hu VN têx suôz gâux, tsênhv huôv tsar cêr uô nênhx nhoz têz qơưs Mỹ. Iz kro uô trâu Tuấn An shir phaz thiêz chongz lênhx ntâu tus pâuz txos zos hâur jiês tưr ntâuk trax tâu hov 1 thiêz hov 2 hâur cxuô jiês tưr ntâuk trax têz qơưs thiêz Tuấn Anh tâu xêir tsov muk ntâuk trax trâu ntâu luz têz qơưs sâuv ntiêx têz.

Băng: “Txơưv muk ntâuk trax hêik gâux trâu luz têz qơưs tưs, Tuấn An cux ntâuk trax 1-2 jax VN thiêz ntâuk têx jax trax muôx njiêz luk hêik txos zuk têz zuk qơư thiêz lơưr nhiêv mnôngs VN cxuô jax gâux”

Zos iz lênhx nênhs VN, cux xar chiê tsôngv kruô oz chas têz qơưs pâuz txos, li chas zos vênhx huôv VN, txux chi VN thiêz ntơư cux zos sir tas đas jos tsưr ziv uô ntơưv cxuô lênhx nênhs VN muk đêz vax tsêr, đêz zuk têz qơưs, huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx vênhx huôv, txux chi jông tsik chiê pôngz plox. Cưk kriê Thái Kim Lan, thâuv tưs muk hâur tsêr lớp kriê cơưv trax, cux hnar VN têx tsôngk trik yo ntêr.

Băng: “Hâur ntu kriê cơưv trax, cxuô lênhx shuv xênhz sđ cux jông siêz trâu cur, viv thâuv cur muk kriê ntơưr co, cur zênhx hnar njôngr zuk hêir nênhs VN têx tsôngk trik yo, ntiêx ntêr thiêz ntơư cux zos zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông”

Iz kruôr uô sđ jông siêz yax zos, cưk xơưk trik yo, Minh Hạnh, tưz muôz VN têx pax ntâuz chox lok hêik kriê trâu ntơưv Liên Hiệp Quốc Giơ ne vơ thiêz ntâu luz têz qơưs txơưr đuô sâuv ntiêx têz.

Bang: “Cur cux muôz tsik tas 54 hêir nênhs VN têx pax ntâuz, tsôngk trik yo; cur tsuôk muôz iz cxiê zav chox lok hêik kriê trâu tsôngv kruô sâuv ntiêx têz pâuz txos”

Nhạc…đến hết…

Chênhr zos li hêik ntơư, txơưv muk txos trâu têz qơưs tưs, chor hluôk nhiv no, tsênhv niêx hnuz sir jos muk cov đhâu têx phiv liv, khơưk tsês chiê zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx tsik chiê pôngz plox./.

                                               (Tsu cxêik nhênhv-VOV1)