Tsôngv pêx xênhv Sơn La shir phaz krêz đar liêx têz chos caz tsiz

Chiv caz tsiz shông uô ntêx, thax tsav sâu zuôr  tsuôk yuôr 7.600 ntâu ha. Tsêr máy jov tas 5 cxênhz tênhr caz tsiz iz hnuz; njuôk xav tsêr meir tsuv zuôr nhos 600 cxênhz tênhr caz tsiz, bâuv li 9.200 ntâu ha têz caz tsiz.

Chiv shông no, Công ty tsêr máy uô thax njêr Sơn La tưz fuô uô ntâu tsênhv chei paz max tsôngv pêx xênhv li: Tsar ndê gri sâu zuôr têx caz tsiz txix 850 cxênhz iz tênhr ndê 880 cxênhz đeiv; cxơưz tiês luôs hâux lưv cxiz pêx xênhv uô, uô trơưk têx tsưr ziv yiêz hâur chos, tu têx caz tsiz; muôz qir fmông; huôv tsar têx zuz caz tsiz yiêz txiêr sâu tâu nju, muôs tâu gri, yưv pênhr paz max tas nro thax tsav chos têx caz tsiz tsi zuôr pâux nzir; paz max trâu tsôngv pêx xênhv lok sâuv nhiêx ntiêr ar; paz zuz nôngz caz tsiz; paz uô cêr muk lol zôngx ziv trâu thax têz caz tsiz, xav hur si tas muôx zuôr xar 34 tyv đeiv. Txos nhiv no, Công ty tưz cir hux thôngx nhav sâu zuôr 10 cxênhz ntâu chuôz zis pêx xênhv li têx caz tsiz, njuôk xav tax nhos 600 cxênhz tênhr. Zơưv Nguyễn Văn Tài, Giám đốc tsêr meir tsiv uô thax, Công ty thax njêr Sơn La heik pâuz:

“Công ty tưz krêz đar têx liêx têz chos caz tsiz, muôx tsaz yênhx yưv pênhr, cxiz tsôngv pêx xênhv chos thiêz tu. Iz chuôz zis pêx xênhv chos yiêz tâu paz nhiêx lêix têz, uô ar chos txix 3-8 tsov đeiv; paz nhiêx zuôr caz tsiz chos. Co zos têx chei paz tsênhv tsênhz chiê cxiz tsôngv pêx xênhv moz siêz chos đreiv thiêz tu têx caz tsiz cov hloz lox jông, txiêr sâu tâu nju, đros đreiv Công ty huôv tsar truôx”.

Chiềng Lương zos iz hâur têx xã muôx liêx têz chos ntâu caz tsiz đuô hur si hâur huyện Mai Sơn. Txix ntâu shông lok no, caz tsiz tưz yênhx tsoz chos  chênhr hâur thax tsav qơư, paz ntâu chuôz zis hla đhâu yeiz pluôs. Zơưv Cầm Văn Thỏa, Chủ tịch Ủy ban xã Chiềng Lương heik:

“Tsi muôx pênhr tsêr meir muôz pênhr nhiêx, cxuô zav uz no zos tsêr meir cxơưx thiêz thâuv txiêr sâu muôs lok tsêr meir zuôr.  Tsêr meir muôx cêr sik hux jos jông đros tsôngv pêx xênhv, heik ciês tus gri caz tsiz trâu pêx xênhv thâuv hâur shôngk shông. Txix  thâuv muôx caz tsiz, pêz pov tsôngv box muôx phênhv sâu tâu, luz nênhx  iz hnuz hlôngr yiêz jux juk thiêz xã cux xav tinhv caz tsiz zos tsoz chos cxuz cêr yeiz pluôs hâur thax tsav qơư”.

          Lênhx nênhs chos caz tsiz nhoz Sơn La heik pâuz, yưv pênhr chos caz tsiz tsi yuô khưr hênhr, thâuv qir chos txos trâu thâuv txiêr sâu thiêz  tso qir puô, qir cxiz, nthuô luôx 2 jiês đrox thiêz phax tuô têx caz hmoz, tsik chiê caz hmoz uô ruôr hiêv txos têx caz tsiz. Hâur ntu phiv liv tiv muôx moz Covid-19 huôv xênhz, taz sik tsôngv pêx xênhv cux tso siêz krêz đar têx liêx chos caz tsiz thâuv tâu Công ty tsêr máy uô thax njêr Sơn La paz max zuz nôngz, qir zuôv, yuôx tsuôs tuô lov caz hmoz txos thâuv txiêr sâu li thêv nhiêx. Zơưv Cầm Văn Nén, nhoz jok Ý Lường, xã Chiềng Lương, huyện Mai Sơn heik pâuz:

“Cur chuôz zis chos caz tsiz tâu ntâu shông lok no lơưv, chuôz zis tưz krêz đar liêx têz chos tâu 2 ha ntâu, xav mak cux muôx phênhv sâu tâu truôx, yưx tas têx nhiêx txiêx li: Thêv qir zuôv, thêv nôngz caz tsiz, ntiêr nênhs txiêr….cux tâu txix 45-50 tsov đeiv iz ha”.

Shông uô ntêx zơưv Lò Văn Phường nhoz jok Hua Tát, xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn chuôz zis đros ntâu ziv chuôz zis hâur jok tâu Công ty tsêr máy uô thax njêr Sơn La tso muk uô si ndis seiz shuôk, cơưv shâuv luôs lưv lênhx lưv tus chos caz tsiz nhoz tỉnh Phú Yên li tsưr ziv chos thiêz tu têx caz tsiz. Đhâu thâuv tror lok, tsôngv box tưz uô trơưk têx tsưr ziv yiêz co, ntơư zos chos caz tsiz hâur kror, khơưz chiê chos. Zơưv Phường heik pâuz, kror jông hâur chos trơưk tsưr ziv zos zôngx ziv tu, ndis shuôs têx caz tsiz tsi trâul vâu, lor; chor qir zuôv trâu têx caz tsiz lok cux tsi trâul đêx nas cuôr yôngz thiêz txiêr sâu cux tâu nju đuô pir li cxiê shông, xav kror đruôz đraz tax 100 tênhr iz ha:

“Cur chuôz zis muôx 2 ha têz caz tsiz. Shông no muôx moz Covid-19 huôv xênhz phiv liv, taz sik chuôz zis tsi trâul cxơưx trâu têx caz tsiz viv tưz muôx Công ty lênhk nhav sâu zuôr”.

Hâur chiv caz tsiz yiêz, Công ty tsêr máy uô thax njêr Sơn La tsênhv sox seiz njôngr gri têx thax njêr hâur thiêz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk chiê muôx têx tsưr ziv cxiv kho li chas cov huv đros gri sâu zuôr têx caz tsiz tâu trơưk tsưr ziv cov muôx liv trâu tsôngv pêx xênhv, chiê sơưr đơưk uô nox ndê têk, tso siêz huôv tsar uô truôx thiêz krêz đar têx liêx têz chos têx caz tsiz./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Phax tar mê nhuôs nox tsik txâuk jâuz mor, grêix thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs tsênhv yuôr ntâu txov nhêv

          Niêv lâuk H’Son Lao nhoz xã Ea Wer, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk zuôr txir tưz tâu 12 shông thiêz xênhz zus tâu 4 tul mê nhuôs. Chuôz zis muôx liêx têz tsơưs, hâux lưv uô tsi ngaz tul, mor muôx tsi txâuk nox đhâu shông, luz nênhx lok six txov nhêv; viv li mê nhuôs luz chêr muôx tsik txâuk jâuz mor, grêix, uô trâu mê nhuôv choz poz tsi khênhr hloz. Niêv lâuk H’Son Lao puz pâuz:

          “Chor mê nhuôs muôx tsi txâuk jaauz mor, grêix zus luz chêr, tul tưs cux tsi muôx jos, khênhr moz plaz thiêz tsi khênhr hloz”

          Ntơưv têx jos txov nhêv nhoz thax tsav Tây Nguyên chor mê nhuôs nox tsik txâuk jâuz mor, grêix zus luz chêr, tsi khênhr hloz li niêv lâuk H’Son Lao chuôz zis tsênhv muôx lok six ntâu. Tsi muôx nox, luz chêr muôx tsi txâuk jâuz mor, grêix, uô muôx yưv ntâu zav moz gênhs thiêz tsi tâu tsoz phưz jông viv luz nênhx yeiz pluôs zos qir tiv uô mê nhuôs choz poz tsi khênhr hloz nhoz têx thax tsav tsênhv txov nhêv. Bác sỹ Trần Thị Thúy Minh, Tsar khoa mê nhuôs zâu tsêr kho moz đa khoa thax tsav Tây Nguyên puz pâuz:

          “Lơưr tas nro thax tsav Tây Nguyên li iz cxiê nhênhz chơưv jê ntơưv no lok têx mê nhuôv nox tsik txâuk jâuz mor, grêix hâur côngv thôngx mak muôx txix 30 txos 40% lênhx mê nhuôv. Qir tiv zos têx mê nhuôv luz chêr muôx tsik txâuk jâuz mor, grêix. 2 zos muôx tsi txâuk Protein trâu mê nhuôs, viv luz nênhx txov nhêv, mê nhuôs tâu nox tsi cxix zav jâuz mor, grêix. 3 zos têx tsưr ziv tsoz phưz tsi huv đros, uô trâu mê nhuôs trâus choz poz tsik khênhr hloz”.

          Xưk li tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs li têx jêx jos ntơưv têx tỉnh Tây Nguyên, Mèo Vạc zos iz hâur têx huyện pluôs nhoz tỉnh Hà Giang, tsôngv box têx mênhx cxưx hâur huyện txov nhêv đuô pir đros tas nro tỉnh. Ntâu xã, chor mê nhuôs tsi tâu muôx 5 shông nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor grêix, tsi txâuk cir tsav txix 20-23%; tsi khênhr hloz zos 40-45%...Lơưr niêv lâuk Đặng Thị Quẩy- cán bộ chuyên môn lok đas jos xênhz zus mê nhuôv Trạm y tế xã Tát Ngà, qir tiv uô trâu mê nhuôs tsi khênhr hloz tâu xav tênhv zos viv nox hâuk tsi txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix, mê nhuôs cheir mik nzor, chuôz zis xênhz zus chôngz mê nhuôs....Cxôngx qênhx shênhx co, Trạm y tế xã Tát Ngà tưz chuôz tsar côngz xưv yax mông chiê yênhx trus paz txu grês chor mê nhuôs nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix, tsi khênhr hloz sâuv thax tsav:

          “Luz hlik tưs cur cux heik kriê têx lênhx uô niêv seiz zuk têx mê nhuôv chiê pâuz zuk mê nhuôs pok hloz lox fênhx yax, mê nhuôv nox pok txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix; pok khênhr hloz; zos pov  mê nhuôs muôx moz gênhs tsuv muôz cxuô zav jâuz mor, grêix, txir ntông trâu nox cov mê nhuôv muôx đas jos, hloz lox jông, tsik trâus choz poz, tsik chiê mê nhuôv muôx yưv ntâu zav moz gênhk”

          Tiv tsôngv box nhoz sâuv thax tsav luz nênhx tsênhv txov nhêv viv li mê nhuôs li tsơưr lươngv luz nênhx tsênhv lok six kis. Têx pluôk mor nox hâur niêx hnuz tsuôk zos mor cuôv, jâuz, muôx tsi txâuk jâuz greix nox chiê chuôz cxaz đas jos. Chiê yênhx trus txu grês chor mê nhuôs tsi khênhr hloz, Trạm y tế Tát Ngà tưz cxơưz tiês côngz xưv yax mông, vênhv tôngv tsôngv box tsi xênhz tul nhuôs tiv 3 chiê tsoz phưz jông trâu têx mê nhuôs. Seiz njuôs đas jos muôx six hơưv chiê xav tênhv jông; sik côngv đros têx tsêr cơưv uô têx tsaz yênhx hlôngr yiêz pluôk mor nox trâu shux xênhz. Thôngx cxix, sik côngv đros têx taz viv chuyên môn krêz lớp kriê cxaz têx lênhx uô niêv uô txir lok pluôk mor muôx txâuk muôx txâuk jâuz mor, grêix trâu mê nhuôs. Lơưr niêv lâuk Đặng Thị Quẩy- Cán bộ Trạm y tế xã Tát Ngà:

          “Xar njôngr chính quyênx sir jos paz cxuô zav chiê zuôr têx chuôz zênhx uô pluôk mor nox muôx cxuô zav jâuz mor, grêix trâu mê nhuôs thiêz puz txeik pênhr chiê pox nhuôs tu zus li: zus nôngs, keiz ntês kê chiê muôx têx tsoz phưz mê nhuôs jông đuô, paz têx chuôz zis pluôs thiêz zuôr xar pluôs cxơưx trâu luz nênhx, tsoz phưz mê nhuôs cov huv đros”.

          Nhiv no côngz xưv phax tar mê nhuôv nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix tưz yênhx iz hâur têx Tsaz yênhx têz qơưk li qơư tsov txos coaz tsôngv nhoz pêz têz qơưk, hâur co tsưr ziv txu grês chor mê nhuôs nox tsi txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix tsik tâu muôx 5 shôngk, tưz yênhx têz qơưk li tsưr ziv huôv tsar KTXH. Taz sik, chor mê nhuôs tsi khênhr hloz, nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix nhoz têx mê nhuôs tsi tâu nto 5 shông hâur shông 2020 tsênhv zos 12% ntâu. Chiê hlôngr yiêz qênhx shênhx no, têx nganhx tsuv sik côngv, krêz đar tsưr ziv uô ntơưv têx tỉnh txov nhêv, tiv zix zos thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz thax tsav tox siêz, đêz đrôngl, txar jav tâu qênhx shênhx yưv pênhr ntâu, taz sik tsi chox lok chêx cuk tsênhv tsênhz./.

(Zax Seo Puôk-Txâur Vax cxeik nhênhv)