Yên Bái: Phax tar tror muôx zênhk zax zênhz đhâu chiv zênhk tas tsi tâu trơưk li tsưr ziv, siêz xar

Hoàng Văn Cường nhoz xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái nhiv no tưz 56 shông, taz sik tsênhv tsuv tso pox niêv, mê nhuôv tsês chiê muk chiv zênhk zax zênhz jiês tiv 5 ntơưv qơư chiv zênhk zax zênhz nhoz pak đêx Thác Bà. Cường heik: Hâur têx shông 1988, thâuv huyện Lục Yên to bê lok têx poz jêz liêz, tâu gri mak hur si sđ hâur jêx jok tso liêx têz tsês chiê muk pêv trôngz khơưz poz jêz, zok nriêr nhiêx. Thâuv co, ntâu lênhx zôngx ziv nriêr tâu nhiêx tsov iz hnuz txix têx poz jêz ru-by liêz heik sâuv. Muôx nhiêx tâu lok six zôngx ziv, viv li Cường zôngv siv zax zênhz trơưk li têx lênhx fôngx zưs zâuv, đhâu tov kaz ntơư mak zôngv jux juk txos têx zênhz đơưz. Txix thâuv trâus muôx zênhk zax zênhz, chuôz zis, luz nênhx  nxor hnho, txov nhêv njuôr. Thâuv tâu nus tiêk, viv li chas ho trâus muôx zênhk zax zênhz ntâu jiês li ntơư, mak Cường heik li no:

“Sir jos mak lol six sir jos, taz sik tror lol mak đrâuv luôs muôx ntâu, zuk ho tror hâuk, tror muôx zênhk xưz”.

Yuôr Đào Hồng Quang, 47 shông, nhoz phường Tân An, thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái mak no cux zos jiês tiv 6 tuôx chiv zênhk zax zênhz. Nhiv kruôr đhâu, txiêr, chiv zênhk zax zênhz, kho đas jos, txos nhiv no Quang tưz nhoz khênhr đuô lok six ntâu pir li thâuv tsi tâu chiv zênhk zax zênhz. Piêr lol thâuv six hơưv uô si, trâus muôx zênhk zênhz, Quang heik: Iz thax tsav jôngr ntông jông hov iz, oz txix đriv têz buôk têz qơưk Lol Tsuôk txos trâu thax tsav ntông chiêz nhoz cxuô nro iz thax tsav Tây Bắc viv li nhiêx uô tâu muôx têx hnaz tsax lok zos hnaz sênhr, txos thâuv gra lok tsêr, Quang niêv xar tiêk zos muk huôz, muk nhiês lok xưz. Muôx nhiêx txiêx, uô si ntâu, ho nhoz hâur thax tsav muôx zênhz viv li trâus muôx zênhk zax zênhz thâuv tưs cux tsi pâuz, pêk tsơưs đeiv nhiêx uô tâu puôr lênhx đros zênhz muk tas.

Txix thâuv chuôz zis pâuz tiêk trâus muôx zênhk zax zênhz, hur si têx jiês chiv chir thiêz trâus zuôv muk chiv zênhk zax zênhz tưz muôx 6 jâuk đros thiêz sir jos chiv cov tâu chiê uô đuô luz nênhx jông, zuôr pox niêv mê nhuôv chiê paz thiêz tu lênhx niêv lâuk tưz xar muôx 80 shông, taz sik chiv jâuk tưs tal tror cux trâus tror muôx zênhk tuôx. Quang heik pâuz, têx jiês xuz thơưx chiv tsi tâuk zos viv têx fôngx zưs trâul muôx zênhk zênhz nhoz saz đrâuv zâuv, tov kaz no zos iz siêz sir jos, tsi nhoz, tsi đros têx fôngx zưs uô si. Đào Hồng Quang heik:

“Thâuv nhoz đros têx lênhx cưk kriê nhoz no zos iz qơư hur, nox nhoz, mul lok trơưl cui tinhv viv li cur đas jos jông, tso siêz nhoz. Thâuv tror muk tsêr, tsênhz tiês li zuk no mak tsi muôx lênhx tưs zâuv tâu lơưv, taz sik txax muôs trâu luôs, lok six ntâu lênhx luôs shênhx zuk, uô trâu zuk qiv, tsi xar uô đaz tsi, ho tror đros luôs lưv tuk cor, tror muôx zênhk zênhz xưz”.

Ntơưv qơư chiv zênhk zax zênhz sâuv pak đêx Thác Bà nhiv no muôx 370 lênhx tsênhv nhoz chiv zênhk zax zênhz, phênhv ntâu zos têx lênhx tưz chiv ntâu jiês thiêz tsơưs lênhx chiv jiês tiv 2, jiês tiv 3. Têx lênhx tuôx nhoz no chiv zênhk zax zênhz puôr lênhx tsuv đhâu 5 ntu li: Lênhk nhav, phênhz, txiêr zênhk zênhz, kho moz đhâu ntơư chox muk uô hâux lưv, cơưv tsưr ziv uô nuv.... Têx lênhx trâus muôx zênhk zênhz đhâu thâuv uô đhâu 5 ntu li heik sâuv tas, txơưv tiêk trâus muôx zênhk zav zax zênhz tưs puôr lênhx muôx đas jos jông, truôx tuk, uô tâu trơưk têx cui tinhv chiê tror lok ntơưv qơư đros sđ huôv tsar uô nox, lar heik zos đros thiêz têx lênhx tsênhv zôngv yuôx ARV kho moz HIV.

Taz sik, lok six ntâu lênhx tsuôk tơưv hâur qơư chiv zênhk zax zênhz co muk tâu iz ntuk tưz tror trâus muôx zênhk zênhz tuôx. Lơưr zơưv Lê Công Huấn, Giám đốc qơư chiv zênhk zax zênhz-Sở Lox tôngv Xaz pênhz thiêz XH tỉnh Yên Bái mak, tsi tâu muôx thôngz sâu tưs tsênhz mênhx, taz sik têx lênhx nênhs tror muôx zênhk zax zênhz lok six chôngz, muôx nhos 70% ntâu. Qir tiv iz phênhv zos viv lênhx nênhs muôx zênhk zênhz tsi sir jos chiv zênhz, zôngx ziv trâul luôs lưv tuk zâuv, hâuz nziêk; iz phênhv zos viv tso siêz, txax muôs.....uô trâu xar txos têx tsi jông, tror sir zôngv zax zênhz. Zơưv Lê Công Huấn heik pâuz:

“Lok XH mak têx cưr tix nênhx tsa, fôngx zưs muôx zênhk zax zênhz chôngz, qơư muôs zênhz mak ntâu, muôx têx zos hâur xênhz huôx niêv txir, chuôz zis muôx têx tuk tsi uô trâu lơưr qiv, tsi jông siêz, lơưr thiêx tror muk đros têx fôngx zưs uô si, siz zâuv muk uz muk no, ho tror muôx zênhk zax zênhz tuôx”.

Đros thiêz têx tsênhv uô trâu sđ pov, luôs hâux lưv phax tar tror muôx zênhk zax zênhz đhâu chiv zênhk zax zênhz nhoz Yên Bái uô tsi tâu tâu trơưk li tsưr ziv, siêz xar, chor nênhs tror muôx zênhk zênhz tsênhv yuôr lok six ntâu. Chênhr viv li, đros trâu hâux lưv ruôr por tsês têx qơư muôs zênhz, lok six zuôr trâul txos hâu nov ntơưv qơư, têx tsưr tsix đoanx thêv, lar heik zos chuôz zis, têx nênhs cxênhz jê muôx nênhs trâul muôx zênhk zax zênhz moz siêz txos, đros paz chor nênhs trâul muôx zênhk zênhz đhâu chiv zênhk zax zênhz tas chiê lơưr tso siêz chiv cov tâu zênhk zênhz, txix ntơư paz gra siêz, uô tâu jông luôs hâux lưv chiv zênhk zax zênhz, txo grêk tsơưs têx lênhx nênhs tror muôx zênhk đhâu chiv zênhk zax zênhz tas./.

(Trịnh Xuân-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Têx luk nus tsik so njiz lok cxax yuôx vắc xin tir thêir moz vưv

          *Hnuz nhôngs cxax yuôx tir thêir moz vưv li chas, six hơưv cxax yuôx vắc xin tir thêir moz vưv, tsuv cxax pês tsơưs hnuz?

          Cxax yuôx vắc xin  tir thêir moz vưv:

          Zos cxax yuôx 3 côngz: Côngz tiv iz zos cxax trâu hnuz xiêz 1, côngz tiv 2 zos cxax trâu hnuz xiêz 7, côngz tiv 3 zos cxax trâu hnuz 21.

          Cxax yuôx vắc xin kho moz vưv:

          Zos cxax 5 côngz: côngz tiv 1 cxax trâu hnuz xiêz 1, côngz tiv 2 cxax trâu hnuz xiêz 3, côngz tiv 3 cxax trâu hnuz xiêz 7, côngz tiv 4 cxax trâu hnuz 14, côngz tiv 5 cxax trâu hnuz 28.

          *Cxax yuôx tir thêir moz vưv li chas?

          Mê nhuôv zâu thiêz nênhs lâuk cxax iz zav

          *Chơưv kho uô ntêx, thâuv trâus đêr tov chiê tir thêir moz vưv?

          Tsuv muôz đêx hur thiêz saz phôngx nzuôr ntâu jiês kror qơư đêr tov mav li chox lênhx nênhs ntơư muk trâu qơư y tế uô ntâuz ntơưr chiê cưk yuôx cxax yuôx vắc xin tir thêir caz moz vưv thiêz tsuv đhâu 30 phút tov kaz cxax yuôx, lênhx nênhs co li tâu lok tsêr thiêz tsuv uô trơưk cưk yuôx hêik kriê.

          *Li chas thiêx tâu cxax yuôx tir thêir moz vưv:

          Thâuv trâus đêr thiêz mir vưv tov, tsuv tâu muôz đêx hur, saz phôngx nzuôr luz kror grêix đêr lok sik mir tov ntơư uô ntêx, đhâu ntơư mav li chox zênhx max lênhx nênhs  co muk trâu qơư y tế chiê cưk yuôx cxax yuôx vắc xin thir thêir moz vưv cov huv đros./.

                                (Tsu vưx cxêik nhênhv-Thu Thuỳ)