Siz zuôr cxênhz jê-tưz pov tsênhz têx phiv liv

Tix lâus Âu Xuân Đình nhoz jok Làng Chế, xã Dân Tiến, huyện Võ Nhai shông no 35 shông, taz sik sêiz njiê tưz lâuk đuô pir li hnuz nhôngs xênhz zus lok six ntâu. Co zos tiv yênhx hnuz uô liêx têz tir yar, tir nas, đros cxuô hmo tsik tâu pư, sêiz jor mê nhuôs nhoz tsêr kho moz. Tix lâus Âu Xuân Đình thiêz Lục Thị Tự siz zuôr tâu muôx 10 ntâu shông, oz niêv txir zos nênhs cxênhz jê, đaz lâus thiêz fâux mê nhuôs, tsênhv côngv trox nya; viv li tas nro oz niêv txir oz tuk mê nhuôs Âu Đình Khánh thiêz Âu Thị thùy Dương puôr lênhx trâus moz nyar lok tsik tu, zos iz zav moz kho tsik tâu jông. Sir jos chơưv kho txix têx yuôx cxaz nzir nyar, taz sik shông 2014, Nhuôs Âu Đình Khánh tưz  tâu tas siv nênhx: “Tuk nhuôs hloz tưz tas siv nênhx shông 2014 lơưv. Mê nhuôs moz lok nyar tsik tu. Mê nhuôs tsik muôx jos, txix tsêr muk txos tsêr yuôx tưz tsuv muk hâur qơư chơưv paz, đhâu co yêv muk trâu khoa nhuôs zâu. Thâuv zuôr txos trâu qơư kho hêik mê nhuôs tsik jông nhoz, muk txos cưk yuôx sêiz shuôk chêk tưz chơưv kho tsik tâu lơưv”.

Tix lâus Đình thiêz niêv tix Tự txơưv tiêk zos nênhs cxênhz jê siz zuôr, txơưv tiêk chuôz zis tsik khênhr, nhiv no cux tsik pâuz hêik lênhx tưs. Pos Dương Thị Ngoan, tix lâus Đình niêv hêik: “Hêik lơưv, zos nênhs cxênhz jê hênhr, taz sik oz tuk nhuôs tsik mnôngs. Nhiv no mak jông li no lơưv…”: “Hêik lơưv taz sik oz tus siz nhiêv tsik pov kaz uô li chak, tsik khênhr zuôr taz sik hêik tsik tâu cux tsik pov kaz uô li chak. Niêv nhiv no tsuôk muôx iz lênhs, lâul lơưv paz tâu kror tưs chêk paz kror co xưz. Thâuv ntêx oz tos chuôz zis tsik khênhr siz zuôr, taz sik oz tsik mnôngs, chuôz zis tsik pov kaz uô li chak”.

Xar muôx 10 shông lok no, luz hli tưs, Tix lâus Âu Xuân Đình oz niêv txir cux sik phêiz chox oz tuk mê nhuôs lok Hà Nội cxaz nyar. Iz jiês cxênhx txuôs lok cux tas txix 3 txos 5 triệu đêiv. Nhiêx txiêx uô jos, muôs cxuô zav, tix lâus oz niêv txir tsês tas hur si têx nhiêx txiêx hâur ziv chuôz zis chiê chox mê nhuôs muk kho trâu tsêr kho moz cux tsik txâuk. Đros ntơư, cux tsik muôx nhiêx txiêx zuôr grêix trâu mê nhuôs nox. Trik yo hnar zos pox nhuôs hâur jok hluz txos gra tuôx trâu hnar xưz.

Tix lâus Âu Xuân Đình thiêz niêv tix Lục Thị Tự li chuôz zis tsuôk zos iz hâur lok six ntâu chuôz zis siz zuôr cxênhz jê nhoz chor tỉnh tox siêz, qơư muôx chôngz tsôngv box uô nênhx nhoz. Lơưr thạc sỹ, bác sỹ Đoàn Kim Phượng, nhoz Đại học y Hà Nội njuôk xav. siz zuôr nzor thiêz zuôr cxênhz jê zuôr uô muôx yưv ntâu phiv liv trâu chuôz zis thiêz xã hội. Siz zuôr nzor mak cơưv ntơưr tsik tiêr, lênhx niêv thiêz mê nhuôs li đas jos txo grêk ntâu. “Siz zuôr cxênhz jê mak txix ntêr tưz tâu khoa học jênhv tiêk zos phiv liv trâu fâuv nênhx tov kaz. Luôs fênhx hêik tiêk fâuv nênhs tov kaz zuôr tsik jông thiêz cux tưz tâu yax kriê đêz đar chiê txo grêk siz zuôr cxênhz jê. Kror no phiv liv lok six ntâu kror, tiv zix zos 3 vênhv thix chênhr đas jos, fâuv nênhs tov kaz thiêz đas jos. Co zos xênhz zus mê nhuôs: zus tâu mê nhuôs tsik jông thiêz chuôz ndê trâus tuôs hâur côngv thôngx….”

Lơưr Thạc sỹ, bác sỹ Đoàn Kim Phượng, têx phiv liv txix siz zuôr cxênhz jê lok six ntâu thiêz uô phiv liv txos ntâu fâuv nênhs. “Đros mênhx cxưx tsơưs nênhs, viv lơưr tưz tsơưs nênhs lơưv taz sik siz zuôr cxênhz jê uô phiv liv txos xênhz zus mê nhuôs, uô chuôz ndê nênhs trâus moz thiêz chuôz ndê nênhs trâus tuôs. Zos tiêk fênhx siz zuôr cxênhz jê mak siz zuôr cxênhz jê mak phiv liv ntâu fâuv nênhs, viv phiv liv txos xênhz zus mê nhuôs, tiv oz zos mê nhuôs trâus sêv khiz luz chêr, tiv pêz zos trâus tuôs siêz”.

Chiê txo grêk tsơưs siz zuôr cxênhz jê mak uô ntêx thâuv zuôr siz zuôr tsuv uô jôngz qênhz shuôk chor hluôk, co zos bác sỹ Đoàn Kim Phượng li hêik trâu chor hluôk tuz hluôk nxêik sđ pâuz txos têx liv viv ntơư. “Đros chor hluôk nênhs thâuv txâuk hnuz nhôngs siz zuôr, cur hêik sơưr đơưk tsuv muk riêr pauz lok siz zuôr, zos muk njuôk shuôk sêz zuk puôk trâus muôx têx zav moz siz cik, txix co tâu lơưr hêik kriê chiê txo grêk tsơưs tiv zix chor gơưv niêv txir siz zuôr tâu ho xênhz zus têx mê nhuôs trâus muôx moz, trấu ssêv khiz luz chêr…”./.

SHÔNG CƠƯV YIÊZ ĐROS CÊR CXƠƯX LOK NHIÊX KHIÊZ CƠƯV NTƠƯR

          Qir lol trâu shông cơưv yiêz, niêv lâuk Nguyễn Thị Thanh Nga, nhoz Bình Thạnh, TP Hồ Chí minh cxơưx mul zuôr ntơưr, chuôz zênhx thiêz trik yo ... trâu mê mul cơưv ntơưr. Taz sik, kror niêv lâuk Nga cxơưx thâuv shông cơưv yiêz lol txos zos têx phênhv tsuv khiêz, tiv zix zos nhiêx khiêz cơưv ntơưr trâu mê nhuôs. Niêv lâuk Nga puz pâuz, niêv lâuk 2 tul mê nhuôs, iz tul cơưv lớp 3, iz tul cơưv lớp 9, fênhx pheiz iz lênhx tsuv gôngr 10 zav nhiêx txiêx trâu tsêr cơưv, hâur co muôx bảo hiểm y tế, bảo hiểm lênhx nênhs zos tsêr cơưv paz sâu. Têx phênhv sâu hâur shôngk shông cơưv yiêz khênhr tâu tsêr cơưv pheiz uô têx phênhv tsuv khiêz, txưv zênhv khiêz thiêz thôngx ziv khiêz. Txưv zênhv taz sik tsi khiêz nhiêx mak tsi tâu, viv nyei uô zênhr shar txos mê nhuôs li txox cêr cơưv....Niêv lâuk Nguyễn Thị Thanh Nga puz pâuz: “Cux muôx têx phênhv hâur tsêr cơưv hu zos nhiêx cơ sở cxuô zav...Lơưr hu grus shux xênhz niêv txir gôngr côngv. Txơưv heik tiêk khiêz lok cux tâu tsi khiêz cux tâu, taz sik Hội shux xênhz li niêv txir cux heik cxuô lênhx niêv txir gôngr côngv. Viv li pov cxuô lênhx khiêz nhiêx mak zuk cux uô lơưr”.

          Yuôr niêv lâuk Nguyễn Thị Thủy, tsêr nhoz quận Thủ Đức puz pâuz: Niêv lâuk chuôz zis muôx iz lênhx mê nhuôs cơưv lớp 3 xưz, taz sik thâuv txos shông cơưv yiêz, niêv lâuk oz niêv txir cxơưx bax nhiêx khiêz cơưv, nhiêx nox hâuk trâu mê nhuôs. Tiv puôr lênhx zos công nhân, niêv lâuk oz niêv txir tsuv tso mê nhuôs nox hâuk ciês ntơưv tsêr cơưv, tsâus ntux mav li tos lol tsêr, viv li nhiêx phí cux siêz đros thiêz niêv lâuk oz niêv txir li phênhv nhiêx shar. Hâur shôngk shông cơưv no, txơưv tiêk tsêr cơưv tsi tâu thôngz pov têx phênhv sâu zos hor ntâu, taz sik niêv lâuk Thủy cux xưk li cxuô lênhx niêv txir txơưr tưz tsuv khiêz nhiêx nox hâuk trâu mê nhuôs zos 500 cxênhz đeiv iz lênhx shux xênhz iz luz hlik. Hâur co, niêx shông iz luz hlik mê nhuôs nox nhoz ntơưv tsêr cơưv mak tsuv khiêz phênhv nhiễ txiêx zos zuôr xar 1 tsov đeiv. Niêv lâuk Nguyễn Thị Thủy heik: “Tsênhz mênhx mak têx phênhv nhiêx phí tsuv khiêz cux lok six phêv liv đros thiêz ưz oz niêv txir. Viv ưz li phênhv sâu kis, nhiêx txiêx khiêz cơưv , nhiêx zuôr cuô mis... trâu mê nhuôs mak ntâu, viv li nhiêx phí khiêz cơưv cux zos iz kror phêv liv đros ưz oz niêv txir”

          Ntâu lênhx shux xênhz thiêz shux xênhz li niêv txir cux muôx lul heik txos phênhv nhiêx khiêz cơưv đại học, cao đẳng shông no chuôz ndê siêz đuô pir đros têx shông tov ntêx. Lơưr iz cxiê tsêr cơưv li lul heik kriê mak shông no muôx iz cxiê tsêr cơưv chiv chir chuv tôngv cxuô zav, tsi yuôr phênhv paz txưv thiêz, viv li têx tsêr cơưv tsuv seiz shuôk sâu nhiêx phí, sâu thiêz zôngv li chas cov huv đros. Têx phênhv gôngr côngv, tiv zix zos nhiêx khiêz cơưv ntơưr trâu shux xênhz cxênhx đại học, cao đẳng nhiv no puôr lênhx tâu zôngv zuôr cơ sở cxuô zav thiêz muôz siêz tsơưr lươngv thox cxov, sik côngv thox cxov đros luôk oz chas têz qơưk... Ntâu tsêr cơưv cux tsês 10% nhiêx phí sâu chiê muôz học bổng trâu shux xênhz. Zơưv Nguyễn Minh Hà, tsar phongx thox cxov tsêr cơưv Đại học Mở, Thành phố Hồ Chí Minh puz pâuz: “Thâuv ntêx nhiêx phí kis đuô mak iz lớp muôx cxôngx 100-150 lênhx shux xênhz, cưk kriê kriê ntơưr thiêz iz, oz lênhx shux xênhz phuôx plov, tsi phuôx huiz tâu shux xênhz siêz chiv chir cơưv ntơưr. Viv li, xưk li cur pov mak txơưv tiêk nhiêx phí chuôz ndê zos chiê taz por phênhv sir zôngv trâu tsêr cơưv taz sik thôngz đhâu co têx tsêr cơưv muôz siêz tâu tsơưr lươngv thox cxov”.

          Shông cơưv yiêz,  iz cahs xar njôngr lok hlôngr yiêz tas nro zaoz zux, tsênhv muôx shux xênhz niêv txir li cêr cxơưx lok têx phênhv sâu , cxơưx lok tsơưr lươngv zaoz zux. Viv li, shux xênhz li niêv txir xar njôngr tas nro têx phênhv sâu tsuv uô tsênhz mênhx thiêz tâu sir zôngv muôx chêx cuk./.