Jax sâu thưr 4 hnuz 19/4/2017:

Yên Bái phax tar cuz tox cuz jôngr hâur chêix ntux kruôr

      Huyện tox siêz Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái muôx 73.000 ntâu ha jôngr, hâur ntơư, jôngr phax phưv zuôr xar 48 cxênhz ha; har jôngr lâuk muôx 20.000 ha, đuô li zos har jôngr mok. Tiv nhoz hâur thax tsav muôx chuô, qiv hơưv kruôr gis, viv li shông tưs sâuv thax tsav huyện cux muôx yưv hluôr tơưk cuz jôngr. Ciês chêix ntux kruôr tsêiz no tưz muôx yưv 4 jiês uô hluôr tơưk cuz jôngr, uô ruôr hiêv 125 ha ntâu.

     Ciês hâur chêix ntux kruôr shông no, huyện Mù Cang Chải tưz bax cxiv tsa tsưr ziv tir thêir tuô hluôr tơưk cuz jôngr trâu 14 xã, thị trấn; kruôz kriê, hêik chor tsưr jôngr, qơư tuôr chiê, Ban sêiz car jôngr kriz uô chor tsưr ziv tir thêir tsik chiê hluôr tơưk cuz jôngr. Đros co, huyện cux bax lênhx nênhs, cxuô zav chiê tir thêir hluôr tơưl, thâuv tưs muôx yưv cuz jôngr. Zơưv Lưv Xênhv Vax, hạt trưởng hạt kiêm lâm huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái puz pâuz:

     “Pêz li tsưr ziv zos thâuv tưs muôx yưv cuz jôngr mak uô ntêx kiểm lâm thax tsav tsuv sêiz shuôk sêz cuz lox lok zâu, zos zâu zôngv tâu 4 ntơưv qơư chiê tir thêir mak tir thêir tuô hluôr tơưl ciês. Zos tiêk cuz lox mak hêik trâu huyện pâuz chiê huiz tôngv nzir chor xã txơưr đuô đros paz, chiê tsik pôngz plox, tuôr xuôv, li cuz lox ho tsik muôx nênhs, cuz zâu ho hu chôngz nênhs tuôx đros tuô uô tuôr xuôv ntâu”.

      Huyện Văn Yên muôx zuôr xar 140 cxênhz hec ta jôngr. Txơưv thax tsav ntơưv no tsik kruôr gis xưk li nhoz Mù Cang Chải lok sik Trạm Tấu, taz sik ho muôx txos 40 cxênhz hec ta ntâu jôngr ciêv fix, no zos zav ntông muôx tsiv gri kinh tế siêz thiêz zôngx ziv trâus hluôr tơưk txêik cuz. Viv li, Ban sêiz car-huôv tsar jôngr huyện tưz chox kriê lok luôs hâux lưv tsưx phưv jôngr đros qênhx shênhx tsênhv tsênhz trâu yênhx xã, yênhx thị trấn. Hâur co, hêik Ban chox kriê nhoz cxuô xã, thị trấn uô jông sêiz shuôk hâur yênhx hnuz tsik chiê hluôr tơưk cuz jôngr; hêik pox nhuôs tsik so muk sêiz shuôk têx jôngr ntông ciêv hâur qiv hơưv kruôr gis; tsik hlơưr têz hâur têx hnuz muôx chuô lox, yar ntux cuz sor…Zơưv Triệu Quý Tài, xã Viễn Sơn, huyện Văn Yên hêik:

       “Chiê tsik muôx yưv hluôr tơưl cuz jôngr cuêv fix, pêz tsik so luôx suô têx đrox tsuôs blôngx kruôr iz ndis, chiê txơưx muôx yưv hluôr tơưl cuz lok cux tsik lox, zuôr tuô tâu. Zos tsik uô li tsik so mak thâuv muôx yưv cuz hluôr tơưl zuôr cux lox lax tuô tuôs tâu”.

       Chiê uô jông luôs hâux lưv tir thêir tsik chiê hluôr tơưk cuz jôngr, uô ntêx hla trâu chêix ntux kruôr gis shông no, đros muôx 15.000 ntâu lênhx nênhs cxaz chuôz; yênhx lix 310 tổ uô ntêx hlo trâu luôs hâux lưv tir thêir tsik chiê hluôr tơưk cuz jôngr đros chor nênhs zos dân quân tự vệ; cxiv tsa chêi por vêv jôngr ntơưv ntâu xã; thôngx cxix tsưr tsix trâu zuôr xar 85.000 lênhx nênhs cir jênhv đros tsưx phưv jôngr. Têx qơư sêiz jor, hêik pâuz cuz tox cuz jôngr ntơưv cxuô qơư cux tâu kho đuô thiêz uô nzir. Zơưv Mai Mộng Tuân, chi cục trưởng chi cục kiểm lâm tỉnh Yên Bái puz pâuz:

       “Ciês thâuv hâur chêix ntux kruôr chi cụ kiểm lâm tưz sik côngv đros chính quyền tiv phaz yax kriê, hêik sơưr đơưk por vêv jôngr. Tsưr tsix hêik pâuz cuz jôngr txos yênhx jêx jok. Hêik Hạt kiểm lâm Mù Cang Chải, Trạm Tấu sik côngv đros chor xã zov chênhr tsưr tsix chor jiês cơưv shâuv phax cuz, tuô cuz jônr lơưr tsưr ziv 4 ntơưv qơư, đhâu co paz trâu cxuô cấp, nganhx, tsưr jôngs thiêz pêx xênhv uô jông côngz xưv sêiz jor thiêz phax cuz tuô cuz jôngr”.

Đros tiv phaz li têx luôs haux lưv, sir jos uô zos“Nênhs ntơưv qơư, cxuô zav ntơưv qơư, paz ntơưv qơư, sêiz shuôk chox kriê ntơưv qơư”, Yên Bái tsênhv sir jos hâur chêix ntux kruôr zuôr phax tar tâu, tsik chiê muôx yưv hluôr tơưk cuz tox cuz jôngr./.

(Thừa Xuân-Lik Thox cxêik nhênhv)

Phênhv thưr 4, hnuz 19/4/2017:

Kriêr- zos iz zav yuôx phax kho moz trâus chuô txiêk

      Kriêr zos iz zav nox lok six sưv thiêz phênhv ntâu thâuv tưs cux bax muôx tsês trâu hâur tsêr. Kriêr tsi tiêk muôz shơư mê njik trâu têx zav nox cov kaz mak tsênhv paz trâu luz đros chêr thiêz uô trâu têx jâuz mor xav tâuk. Txix thâuv nzor lok têx lâuk tưz khênhr heik tiêk "iz tas cik tsuv cxôngr 3 blêi kriêr nox tsênhv jông đuô hâuk iz têik yuôx kaz huz", iz hnuz nox 3 blêi kriêr mak zênhx tsi tas hu cưk yuôx tuôx chơưv kho moz. Chiê pâuz tsênhz đuô, lơưr no zâuv sơưr đơưk đros mnôngs kriêr jông uô yuôx kho iz cxiê zav moz li đrav kaz:

     Cuô kriêr thiêz jâuz ntus hâur pâuk jông uô yuôx kho moz hnôngk, muôx ntâu hnôngk kênhr, lênhx tiz nênhs moz iz chêr sor tsi thôngz, uô cuz uô no....

     Moz trâus chuô txiêk, uô tâuz hâu moz điês đơưk tsi thor  jông nhoz, iz chêr zuôr xar uô cuz uô no, sor tsi thôngz chêr, tsi tơưv hưk, xar ntuôr: Mak zôngv kriêr nhôngk 10g, jâuz txis tâuv pax 10g, blôngx yuôx zêx 6g, hnar 10g, suôz thax caz tsiz 30g. Hur tiz si têx li heik no muôz tso trâu hâur lâux câuz, tso đêx cov huv đros. Muôz râuz bâu bâu 15-20 phênhz mav muôz suôz thax tso trâu, đo cov zax tas. Hâuk thâuv tsênhv cuz cuz, iz hnuz hâuk 2 jiês.

     Lok sik: Kriêr nhôngk 15g, hâur pâuk đok 15g, kê keiz 2 luz. Muôz kriêr, đok chox lol uô hâur kror chuz cov bâu thiêz siêr mav tsông kê keiz shơư trâu chor cuô chiê nox. Nox thâuv tsênhv sor. Nox tas muk câur pav pư cov tơưv hưk.

      Lok sik: Kriêr nhôngk 6g, blôngx hnar 6g, blôngx hương nhu iz tês. Muôz râuz hâuk iz hnuz iz poz li co.

     Hnôngk tiv trâus chuô txiêk, muôx ntâu hnôngk kênhr, iz chêr sor tsi thôngz, uô cuz uô no....: Kriêr nhôngk 15g, đok 6 luz hâur pâuk, iz luz hâur pâuk jâuz ntus. Luz hâur pâuk jâuz co muôz nzuôr cov hur, cxôngr uô iz đêiv đêiv tso trâu hâur lâux câuz đros 3 ntiv đêx râuz cov bâu yuôr nhos 2 ntiv, muôz kriêr thiêz chor đok cxôngr tâu tso trâu, tror muôz râuz yuôr nhos iz ntiv. Muôz trâu tuk nênhs moz nox thiêz hâuk thâuv tsênhv sor.

     Hnôngk tsi tu, hnôngk ntêr hnuz tsi jông: Kriêr nhôngk; tơưr txir quýt siêr, jiêz kruôr; thần khúc lok zos iz zav yuôx muôx ntâu zav yuôx chox lok siz tor, siz shơưk puôz uô têx luz lok sik têx đêiv tsês chiê ntêr mav zôngv; 3 zav yuôx no muôz siz bâus. Ciz cov gis, tuôr mok mok, muôz shơư trâu jiz mur, tuôr lưx lưx, puôz uô têx njiêr luôx nôngz tâuv njuôz. Tsâuk ntux uô ntêx thâuv zuôr muk pư, muôz 30-50 njiêr nox, hâuk đros đêx sor trâu, lok cux jông kho têx moz li: Hnôngk ntêr hnuz tsi jông ntơư.

     Têx nênhs lâuk trâus hơưz poz: Muôz kriêr nhôngk 15g, kê keiz iz luz. Kriêr muôz nzuôr cov hur, tsuôr têx đêiv mê mê, tsông kê keiz tso trâu, muôz đo cov siz shơưk, ciz siêr siêr. Nox thâuv tsênhv sor ntơư lok cux jông.

     Hnôngk hơưz poz ntêr hnuz tsi pâuz jông: Muôz kriêr nhôngk 250g, yuôx bán hạ 120g, jêz kâuz 60g, suôz thaz caz tsiz 250g. Kriêr muôz nzuôr cov hur, cxôngr uô têx blêi, hok chor yuôx bán hạ thiêz jêz kâuz mak tuôr cov  mok. Muôz kriêr tso trâu hâur iz luz ntiv, muôz chor hmôngr yuôx bán hạ thiêz jêz kâuz ntơư fmông trâu, gra muk ndu chiê cov chor yuôx thơưv tas trâu chor kriêr, six fmông chor hmôngr yuôx thiêz jêz kâuz li co trâu txix 8-9 jiês cov tas chor hmôngr yuôx thiêz jêz kâuz tưz tuôr tâu uô hmôngr ntơư. Đhâu thâuv ndu tâu siêr, muôz chor kriêr co chox muk jov cov mê thiêz mok, mav muôz suôz thaz tso shơư trâu, tsês chiê hâur têx luz têik, zôngv jux juk. Iz hnuz nox 6g, thâuv tas cik thiêz tsâuk ntux. Têx nhuôv zâu tsi tâu muôx 5 shông mak nox txix 0,5-1,5g.

      Moz hlaz siêz hlaz njưk: Muôz kriêr nhôngk 50g, chas yuôx zêx 100g, jiz mur muôz cov huv đros. Chor kriêr thiêz chas yuôx zêx muôz tso trâu hâur lâux câuz, trâu đêx cov huv, muôz chox muk râuz iz mê njik, bo fuôs por tsês, zuôr chor cuô, muôz jiz mur shơư trâu, đo cov siz shơưk, tsês chiê trâu iz luz têik, zôngv jux juk uô yuôx kho chor nênhs trâus moz hlaz siêz hlaz njưk. Iz hnuz hâuk 2 jiês, iz jiês 20g./.

                             (Báo SKĐS-Riê Lâux cxeik, nhênhv)