Lai Châu uô jông luôs hâux lưv phax tir thêir moz ơưk buô châu Phi tsik chiê cik đêz đar trâu cxuô qơư

Txos nhiv no, tas nro tỉnh Lai Châu muôx 250 cxênhz ntâu tuk buô, tsar ndê 16 cxênhz tuk pir li shông 2018. Txơưv tiêk têx buô vav ntâu, taz sik cux tsi txâuk  trâu zoz qơưx zuôr zus thiêz tsik txâuk muôs grêix trâu ciêz đrôngl, viv li cux tsuv muk zuôr buô txix luôs 2 chas thax tsav qơư txơưr đuô lok. Têx buô zuôr lok hâur niêx hli tsav txix 30-40% zoz qơưx zuôr trâus txos hâur thax tsav thiêz phênhv ntâu zos buô grêix.

Txix qênhx shênhx moz ơưk buô châu Phi muôx yưv hâur thax tsav, ntâu chuôz zis tu zus nhoz Lai Châu tsênhv lok six cxơưx thiêz tsênhv taz tov uô trơưk cxuô faz tsưr ziv tir thêir. Lênhx nênhs tu zus tsênhv chênhr phax, bax tsưr ziv phax tir thêir caz moz ơưk cov jông. Tix lâus Bùi Văn Lực, nhoz phường Quyết Thắng, TP Lai Châu, tỉnh Lai Châu heik pâuz:

“Zav caz moz ơưk buô châu Phi no nhiv kruôr cik tâu lok hâur iz cxiê thax tsav qơư pêz têz qơưs VN, nhiv no chor chuôz zis tu zus buô tsuôk zos tsuôs yuôx tuô, lov caz moz ơưk iz kro mê njik, vêv xênhz, qêz suô hur si têx qơư tu zus hâur niêx hnuz thiêz cxax yuôx vắc xin phax tar moz trơưk cui tinhv trâu têx paz buô xưz. Trơưk li cui tinhv, iz ciêz cur vêv xênhz iz jâuk thiêz tsuôs yuôx tuô lov caz moz ơưk, taz sik moz huôv xênhz phiv liv li no, iz ciêz cur vêv xênhz 2 jiês, cê muôz têx hmôngr jêz siz lok fmông trâu thiêz tsuôs yuôx tuô lov caz moz”.

Đhâu qênhz yuôx shuôs hâur six hơưv đhâu tso pov, phênhv ntâu caz moz ơưk buô châu Phi siz cik tâu sei zos viv tuô tsênhr thiêz fax thâux buô txix thax tsav muôx moz muk trâu têx qơư tsi muôx moz. Lai Châu nhiv no muôx 265 ntâu cêik cêr đriv têz, iz chas trôngx đriv chênhr, thax tsav qơư tsênhv muôx ntâu cêr mê lus muk lol đhâu, khênhr muôx qênhx shênhx nhiês zuôr muôs têx tsiêx cxu fax thâux đhâu đriv têz; tsênhv thâuv co ntơưv tỉnh Vân Nam, Trung Quốc ho muôx moz huôv xênhz thiêz siz cik đêz đar trâu cxiê qơư.

Zơưv Nguyễn Duy Sinh, Phưv Giám đốc Tsênhv qơư dịch vụ kôngz nuv, huyện ntus đriv Nậm Nhùn, thơưx car seiz qơư qênhz njuôk shuôs têx moz tsiêx cxu lênhx ngênhx Lai Hà heik pâuz: Tsi tiêk saz đrâuv, hâur têz qơưk, moz ơưk buô châu Phi tưz huôv xênhz nhoz ntâu tỉnh, thành, hâur co muôx 2 tỉnh nhoz jê iz ndis zos Sơn La thiêz Điện Biên. Chênhr viv li, zôngx ziv muôx moz siz cik tâu txix hâur têz qơưk, cux li txix thax tsav ntus đriv Trung Quốc lok hâur thax tsav. Txix têx li heik co, hâux lưv phax tir thêir moz tsênhv tâu ntơưv qơư sir jos fuô uô:

“Xuz thơưx, pêz tưz phênhz côngz têx canr bôv seiz jor thơưv hnuz thơưv ho tsi chiê iz luz yêz tưs fax thâux têx tsiêx, lar heik zos buô thiêz têx grêix buô mul lok hâur thax tsav mak tsi tâu qênhz shuôs moz thiêz qênhz yuôx. Pêz muôx ntơưr sâu, zos tiêk lol hâur thax tsav mak lol thâuv luz six hơưv tưs thiêz muk đhâu hâur thax tsav thâuv tưs. Têx yêz lox muk đhâu Lai Hà puôr lênhx tâu tsuôs yuôx tuô, lov caz moz hur si. Tiv 2 zos pêz yax kriê trâu tsôngv px sđ thiêz têx lênhx uô lax luôv zuôr muôs huv pâuz tsênhz lok moz ơưk buô châu Phi uô hiêv, tsi jông li chas hâur thax tsav”.

Moz ơưk buô châu Phi tsuôk siz cik tâu trâu têx buô xưz, tsi cik trâu lênhx nênhs thiêz têx tsiêx txơưr đuô. Têx li heik no tưz tâu Chi cục tu zus thiêz kho moz tsiêx cxu tỉnh Lai Châu heik kriê trâu tsôngv box, sđ tsi cxoz cxơưx, tsi tiêk viv moz ơưk buô châu Phi huôv xênhz ntâu mak sđ tsi xar zuôr têx grêix buô . Lênhx nênhs sir zôngv tsuv zôngv têx grêix buô pâuz tsênhz qơư, grêix buô muôx cơ quan car lês uô đreiv luôs hâux lưv no thưx ntâuk hov qênhz njuôk shuôs moz.

Lar heik, tsôngv box tsuv bax uô lơưr tsưr ziv hâur phax tar moz li: Tsi jêik; tsi zuôr muôs, tsik fax thâux têx buô muôx moz, buô trâul tuôs; tsi tuô tsênhr, sir zôngv têx buô moz ơưk cux li grêix buô trâul tuôs; tsi muôz têx buô trâus moz thiêz tuôs por tsês ntơưv têx; tsi sir zôngv têx jâuz mor sênhv tsi tâu đhâu râuz sor chiê puz buô, muôz trâu buô nox.

“Tỉnh tsênhv lok six sir jos, co zos tỉnh yênhx lix 4 qơư seiz jor qênhz njuôk shuôs moz tsiêx cxu sâuv têx cêr zov chênhv mul lok hâur tỉnh Lai Châu. Pêz cux chuôz tsar qênhz yuôx, vêv xênhz têx tsiêx ntơưv têx qơư tu zus, qơư fax thâux, tuô tsênhr, zuôr muôs tsiêx cxu, chiê zênhx max qênhz pov thiêz xưv lik têx lênhx nênhs uô cxâuv lok sâuv qênhz yuôx caz moz ơưk, fax thâux, qênhz shuôs tuô tsênhr tsiêx cxu. Bax gra têx nyar, grêix buô tâu xav tiêk zôngx ziv trâus moz iz kro mê njik  mul qênhz njuôk shuôs caz moz ơưk”./.

(Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Nox grêix buô trâus moz ơưk Châu Phi zuôr uô phiv liv trâu lênhx nênhs

Tsôngv fôngx zưs sơưr đơưk hmor yuô! Moz ơưk buô Châu Phi zuôr tsik phiv liv txos lênhx nênhs, taz sik buô trâus moz cux zuôr uô hiêv txos lênhx nênhs viv uô phiv liv txos plaz hnhur, cêr nox hâuk, tiv zix zos nox nyar chiêx, nox grêix buô trâus moz, uô grêix siêr tsik jông.

Moz ơưk buô Châu Phi zos iz zav moz siz cik phiv liv tiv têx caz moz. Moz zuôr siz cik sêi nhoz têx buô đros chor buô trâus tuôs chôngz, muôx 100% buô trâs moz. Moz siz cik txix buô moz trâu buô tsik moz đhâu têx nyar, têx kâuz ndâus, cuô đêx uz no. shông 2018, ntâu luz têz qơưk nhoz Châu Phi, châu Âu thiêz châu Á tưz muôx yưv moz ơưk buô Châu Phi sâuv chor buô.

PGS Nguyễn bá Hiên (Khoa thú y, Học viện Kôngz nuv Việt Nam) puz pâuz moz ơưk buô tsik cik moz trâu lênhx nênhs, taz sik zuôr cik moz trâu têx zôngr, nak, mir, kêiz, ol. Buô moz ơưk zuôr cik đros têx zav moz phiv liv txơưr đuô…Thiêz têx zav moz no zuôr uô phiv liv trâu lênhx nênhs, tiv zix zos txix nox nyar chiêx, grêix têx buô muôx moz, grêix uô tsik tâu siêr jông.

Cục Y têr dự phongx hêik, tiv caz moz phiv liv lok six ntâu trâu chor buô thiêz kinh têr nênhs tu zus viv li tsuv sir jos kriz uô têx tsưr ziv phax tar thiêz tir tar jông caz moz sâuv paz buô.

Pêx xênhv tsuv truôx siêz, tsik cxoz cxơưx. Pêx xênhv cux zuôr sir zôngv tâu têx grêix buô ngaz tuk, tsik trâus moz thiêz tâu uô nox cov huv vêv xênhz.

Đuô li, Bôv Y têr cux hêik pâuz, nênhs sir zôngv tsuv zuôr chor grêix buô pâuz tsênhz qơư thiêz tsuv uô cov siêr jông uô ntêx thâuv zuôr nox. Buô trâus moz ơưk zuôr tuôs 100% hâur 5-7 hnuz. Caz moz ơưk buô zuôr trâus tuôs thâuv jêx tưv cuz muôx 70 tưv./.

(Thanh Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)