Yên Bái: Muôz siêz tsơưr lươngv pluôk mor trâu shux xênhz tsêr cơưv niêv txir zus mor

          Shux xênhz Hờ A Khua cơưv lớp 5, Tsêr cơưv phổ thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhz 1 thiêz cxênhx 2 Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải, thâuv ntêx iz hnuz tsuv mul tơư 2 six hơưv chiê mul cơưv ntơưr. Viv tsêr nhoz đêz tsêr cơưv, hâux lưv mul cơưv ntơưr tsi chuôk six hơưv mak yax six muôx. Ntâu hnuz ntux lok nas, ntux no, Khua tuôx cơưv ntơưr ntuz nas thiêz lo ar tas. Hluz mê nhuôs khưr, Khua niêv thiêz txir gra cxur, tơưk thiêz njêr mul đros têx lênhx shux xênhz lox đuô nhoz cov jê tsêr cơưv đuô. Taz sik, Khua thiêz têx shux xênhz txơưr li luz nênhx xênhz huôx thiêz pluôk mor nox hâur niêx hnuz lok six txov nhêv.

          Uô hâux lưv tror seiz car njuôs xav đuô têx tsêr cơưv, lớp cơưv, ntâu tsêr cơưv cấp 1 thiêz cấp 2 sâuv thax tsav huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái tâu sik côngv lok yênhx trâur nuv tsêr cơưv phổ thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor. Cxôngx co, paz têx mê nhuôs shux xênhz muôx luz nênhx xênhz huôx thiêz cơưv ntơưr jông đuô. Shux xênhz Hờ A Khua heik:

          “ Cur nhoz hâur tsêr cơưv tâu nox mor hâur tsêr cơưv mak lok six jông siêz, cur tsiv tsuv muk khov tsêr nhoz li thâuv ntêx thiêz. Cur nox mor hâur tsêr cơưv mak lok six kaz”.

          Tsêr cơưv phổ thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx 1 Lang Thíp kuôk tsênhv qơư huyện Văn Yên 60 ntâu cei cêr. Tsêr cơưv muôx 700 ntâu shux xênhz, hâur co 500 ntâu lênhx shux xênhz nhoz hâur tsêr cơưv, đros 100% zos mênhx cxưx tsơưs nênhs li: Cho, Phù Lá, Nùng, Hmôngz... Uô trâur nuv tsêr cơưv niêv txir zus mor, tsêr cơưv njiz ntâu phêv liv. Tiv zix zos chox shux xênhz cxôngx têx qơư cơưv mê lok tsêr cơưv lox, têx chuôz zênhx chuôz tas muôx tsi txâuk. Hâux lưv taz por zav nox, tsơưr lươngv pluôk mor nox trâu shux xênhz cux phêv liv nhoz tox siêz li Lang Thíp.

          Cxôngx têx phêv liv co, đros têz qơưk li paz txưv, têx cưk kriê hâur tsêr cơưv tưz muôx têx tsưr ziv uô chiê taz por pluôk mor nox trâu shux xênhz. Cưk kriê Lê Xuân Trường, phưv Hiệu trưởng tsêr cơưv phổ thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor Lang Thíp, huyện Văn Yên puz pâuz:

          “ Đrâuv têz qơưk li têx paz txưv tsêr cơưv cux tưz sir jos muôz siêz pluôk mor nox trâu shux xênhz cxôngx hâux lưv shux xênhz đros cưk kriê chos jâuz, tu zus keiz. Đrâuv chos jâuz, tsêr cơưv tsov cưv kriê shux xênhz nox nhoz uô nênhx thôngz đhâu têx huôx tôngv lox tôngv, xênhz yar, kriê hâux lưv uô trâu shux xênhz cxôngx ciês thâuv cơưv cấp 1”.

          Tỉnh Yên Bái nhiv no muôx 50 tsêr cơưv Phổ thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor thiêz 52 tsêr cơưv muôx shux xênhz nox mor ntơưv tsêr cơưv, đros 22 cxênhz ntâu lênhx shux xênhz. Đrâuv têz qơưk li paz txưv, tỉnh Yên Bái cux muôx ntâu chính sách tsov cưv huôv tsar zaoz zux nhoz thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs. Hâur co muôx Đề án muôz siêz tsơưr lươngv cxix luôk tsêr cơưv mênhx cxưx niêv txir zus mor, tsêr cơưv mê nhuôs zâu nhoz thax tsav muôx KTXH txov nhêv ntu 2016-2020. Cxôngx co tưz uô têx tsêr cơưv nhoz tox siêz Yên Bái muôx hlôngr yiêz jông. Pos Nguyễn Hương Giang, Phưv tsar phongx zaoz zux thiêz thox cxov huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái puz pâuz:

          “Tsênhv chêi paz txưv trâu shux xênhz niêv txir zus mor tsênhz tsênhz muôx têx kror jông txos cxix luôk zaoz zux sâuv thax tsav huyện Mù Cang Chải. Iz shux xênhz hâur shông cơưv tâu paz txưv nhiêx nox, paz txưv cxur, nhiêx txiêx zuôr cxaz chuôz zênhx phưx vưv têx huôx tôngv vênhx huôv, vênhx ziv... Li ntơư têx shux xênhz tưz taz por nox nhoz, gôngr phênhv zaz zâuv shux xênhz tuôx cơưv ntơưr, muôz siêz tsơưr lươngv zaoz zux thiêz kriê shux xênhz tsưr ziv nhoz uô nênhx”.

          Cux lơưr pos Giang, đros trâu têz qơưk, tỉnh li paz txưv têx tsêr cơưv nhoz Mù Cang chải cux xưk li têx tsêr cơưv nhoz têx tiv phaz hâur tas nro tỉnh puôr lênhx muôx têx tsưr ziv uô jông, paz shux xênhz zos mê nhuôs têx mênhx cxưx tsơưs nênhs muôx jông đas jos sir jos cơưv ntơưr hênhr./.

                                   (Thừa Xuân- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Qir tiv thiêz tsưr ziv phax tar trâus tsơưr tưx chơưr

Ntu jê lok no, ntâu txuz trâus tsơưr tưx chơưr uô tuôs nênhs muôx yưv tsik so. Qir tiv têx jâuv zos hâuk ntâuk chơưr, lok sik hâuk tsuv têx chơưr tsik jông, chơưr muôx methanol lok sik hâuk tâu têx chơưr tsâuk têx yuôx (blôngx, chas, nôngz txir ntông), tsiêx cxu (jiz, plaz hnhur, têx zav txơưr đuô) muôx tưx.

Kror tsuv hêik nhiv no qênhx shênhx uô, kinh doanh chơưr chuôr, chơưr tsik jông, chơưr muôx cồn thiêz phiv liv đuô zos chơưr muôx methanol, tâu tor txix cồn công nghiệp cux muôx ntâu phiv liv.

Viv kror liv, ntâu qơư uô tưz tor cồn công nghiệp trâu hâur chơưr chiê muôs trâu nênhs hâuk. Methanol zuôr zos yênhx têx zav uô trâus tưx trâu siêz, viêm gan trâus tưx, uô trâus tưx nhoz trâuv uô trâu trâuv tsik jông. Muôx yưv li xar ntuôr, ntuôr, uô pa sêi, uô tsik tâuk pa. Zos trâus hnhar mak zuôr tsik ndo kaz, yênh, đôngr nyar thiêz trâus tuôs sêi, lok sik tsês chiê têx phiv liv tsik jông trâu luz chêr.

Phênhz tsênhz mênhx txix kâus chơưr thiêz trâus tưx chơưr muôx methanol

Kâus chơưr:

- Tuk nênhs kâus kêz jik.

- Xênhr siêz, ntuôr.

- Hêik luk tsik mênhx.

- Luz chêr tsik khor.

- Muk tsik tuk.

Trâus tưx chơưr: Kênhz tiv zix zos iz hnuz hmo đhâu thâuv hâuk chơưr muôx cồn methanol, têx kror muôx yưv thâuv trâus tsơưr tưx chơưr zos:

-Tsâuk muôs.

- Xênhr siêz, ntuôr.

- Nox trâu mak ntuôr ntâu đuô.

- Moz plaz.

- Tsik ndo kaz.

- Tsik muôx jos.

- Kror muôs tsik pov cêr lok sik njiêz pov đơưz lêv luôs li muôz huôz tsâuk.

- Phênhz tsik tsênhz cxuô zav.

Zos pov tâu têx li hêik co muôx yưv nhoz lênhx nênhs nhiv kruôr hâuk chơưr tas mak tsuv chox ciês tuôx trâu têx qơư y têr chiê chơưv paz cov ndar six hơưv./.

(Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)