Lai Châu paz trâu tsôngv pêx xênhv muôs têx shuôz njêl xor thêir qơư tu zus hâur pak đêx tênhv

Hâur shôngk shông 2018, tix lâus Phạm Đức Tình nhoz xã Tà Mít, huyện Tân Uyên, tỉnh Lai Châu chuôz zis yưv muôx 2 tiv đeiv ntâu chiê xor uô  20 kror qơư tu zus njêl ntơưv pak đêx tênhv Huội Quảng-Bản Chát. Zos xav txos hur si têx nhiêx txiêx zuôr krâur puz thiêz côngz đas jos tu…., chor nhiêx yưv xuz thơưx trâu luôs hâux lưv co tas nhos 3 tiv đeiv. Txơưv li ntơư, taz sik iz jiês no, têx njêl tưz đhâu cheix cxov muôs txix 3-4 luz hlik lơưv, chuôz zis cux tưz hu trâu chor nênhs zuôr têx shuôz njêl ntơư ntâu jiês cov lơưr tuôx zuôr, taz sik tsi pov chor tuz luôv tuôx zuôr txos hlo. Tix lâus Phạm Đức Tình heik:

“Txos shông 2019-2020, chuôz zis tsuv ntâuk muôz muôs iz kro mê njik ntơưv têx ciêz, muôs tsi tâu ntâu iz têk li thâuv ntêx. Chor nhiêx yưx zuôr krâur puz njêl ziv hnuz ziv tas ntâu, xav kror đruôz đraz iz hnuz chuôz zis tsuv zuôr tas 15 tsov đeiv nhiêx krâur puz njêl, hok chor njêl muôs mak tsi tâu pêk tsơưs. Chuôz zis lok six xar cov têz qơưk đros paz chuôz zis thiêz tsôngv box lơưr zok nriêr qơư muôs têx njêl no”.

Muôx đêx, muôx qơư lox đar, txix shông 2018 txos nhiv no, tsôngv pêx xênhv xã Tà Mít, huyện Tân Uyên (Lai Châu) cux tưz yưv pênhr xor uô xar muôx 130 kror qơư chiê zus njêl, xav hur si têx njêl lăng, njêl rô phi, njêl nox jâuz…..iz shông muôx nhos 100 ntâu tênhr njêl.

Zơưv Chảo A Chình, Chủ tịch ủy ban xã Tà Mít, huyện Tân Uyên heik pâuz: Thâuv ntêx, tsôngv niêv txir lax pêx xênhv tâu chor tuz luôv nhoz luôs 2 chas tỉnh li: Bắc Ninh, Hải Dương, Hà Nội….tuôx zok nriêr zuôr. Iz chas muôs trâu chor tuz luôv li heik sâuv, chor nênhs muôs shuôz njêl hâur ciêz đrôngs hâur tỉnh  thiêz têx thax tsav qơư nhoz jê iz ndis cux tuôx zuôr ntâu, thâuv têx tsêr uô jâuz mor nox tsi so muôx ntơưr đas cir zuôr txos. Taz sik, tiv muôx moz gênhk huôv xênhz, lar heik zos txix hâur shôngk shông txos nhiv no, têx qơư uô jâuz mor nox co trâul so tas lok sik lav uô iz kro mê njik muôs, viv li hâu nov ntơưv qơư tsênhv hu zâuv, heik cơ quan muôx vax huôv chiê paz max pêx xênhv zuôr chor njêl ntơư:

“Tiv moz Covid-19 uô ruôr hiêv, nhiv kruôr đhâu tsôngv box hâur thax tsav xã tu zus têx shuôz njêl cux njiz trâul ntâu phiv liv; ntâu qơư zus njêl têx njêl tưz lox jông ntâuk muôz muôs lok cux muôs tsi tâu. Xã cux tưz muôx tsưr ziv heik têx chuôz zis, doanh nghiệp hâur thax tsav đros paz pêx xênhv zuôr. Taz sik, txos nhiv no, tsôngv box têx njêl cux muôs tsi tâu tâu tas”.

Chiê paz max tsôngv box zuôr têx njêl heik sâuv, Sở Công thương thiêz Hôiv nôngx mênhx tỉnh Lai Châu tưz muôx ntâu ntâuz ntơưr heik cxuô sở, ngênhx, đoanx thêv tỉnh thiêz cxuô huyện, TP hêik chor canr bôv, công chức, viên chức thiêz nênhs lox tôngv paz nênhs tu zus zuôr têx njêl. Iz chas co, Tsênhv qơư paz max pêx xênhv (nhoz hâur Hôiv nôngx mênhx tỉnh Lai Châu) tưz sơưr bê lênhk nhav thiêz đros pêx xênhv thâux xa têx njêl muk txos trâu chor qơư muôs huv.

Zơưv Trần Văn Sứng, Phưv Giám đốc Sở Công thương tỉnh Lai Châu heik pâuz: Taz viv cux tưz muôx ntơưr xa trâu Vụ tênhx qơư hâur têz qơưk, Cục cxơưz cxiz muôv muôs (Bộ Công thương) thiêz Sở Công thương cxuô tỉnh, TP hâur tas nro têz qơưk chiê paz max cxiz muôv muôs, đros zuôr ntơưv qơư têx xiv huv kôngz nuv, xiv huv OCOP, hâur ntơư muôx têx njêl heik sâuv ntơưv Lai Châu:

“Sở Công thương tưz đros Ủy ban cxuô huyện, TP yax kriê, heik canr bôv hâur thax tsav đros paz zuôr tsôngv pêx xênhv têx njêl, paz đơưk phiv liv trâu lênhx nênhs tu zus. Tiv 2 zos pêz cux đros cxuô huyện heik tsôngv pêx xênhv cov ntâuk muôz iz đraz têx njêl ntơư chox lok jiêz, kra kruôr, lok sik tsênhr tsês jông hâur têx qơư por hưv chiê ntơư chiê zôngx ziv por hưv cux iz zav li muôs. Tiv 3 zos pêz đros nganhx Kôngz nuv thiêz hâu nov cxuô huyện qênhz shuôs thiêz xar tsưr ziv trâu chor qơư tu zus, seiz lok tênhx qơư ciêz đrôngs chiê muôx tsưr ziv zus thiêz muôx têx xiv huv huv đros chiê zôngx ziv muôs”.

Đros trâu tus gri muôs txix 70-90 cxênhz đeiv iz cir njêl nox jâuz thiêz njêl lăng đuz; hok njêl chạch chấu 250 cxênhz đeiv iz cir…., têx qơư zuôr muôs njêl ntơưv cxuô thax tsav qơư hâur tỉnh Lai Châu têx hnuz lok no tưz muôx chôngz lênhx ntâu tus tuôx muôs thiêz zuôr txos. Khov cxuô cấp, cxuô ngênhx têx cêr paz max, txos iz đraz hli 10 no, lênhx nênhs tu zus njêl hâur tas nro tỉnh tưz muôs tâu nhos 2/3 têx njêl tưz jông ntâuk muôz muôs ntơư. Têx li heik no tsi tiêk paz chor chuôz zis tu zus hla đhâu phiv liv hâur ntu muôx moz huôv xênhz, tsênhv muôx têx tror huôv tsar tu zus têx shuôz njêl huv đros thiêz truôx tuk hâur luz six hơưv muôx caz moz Covid-19 thiêz./.

(Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Yưv pênhr uô vax tsêr cxuô zav trâu y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư

Lơưr nriêr pâuz lok qênhx shênhx KT-XH 53 mênhx cxưx tsơưs nênhs shông 2019, nhiv no, chuôs li tas nro chor xar thax tsav mênhx cxưx tsơưs nênhs tưz muôx trạm y tế, tsav muôx 99% ntâu, bâuv li têx qênhz yuôx tâu hâur shông 2015. Chuôs li chor trạm y têr xar thax tsav mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu cxiv tsa uô truôx lok sik tâu cxiv uô jông. Chor xar muôx trạm y têr tax ploz tsênhr têz qơưk lok y têr cấp xar lơưr ploz tsênhr têz qơưk ntu txos trâu shông 2020 muôx 83% ntâu, ndê siêz đuô xar muôx oz jiês pir li shông 2015 (45% ntâu).

Chuôz cxaz uô jông đuô cxiv luôs y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư zos kror zov chênhr lok y têr mak Nghị quyết Trung ương 6 lok tsoz phưz đas jos trâu pêx xênhv hâur qênhx shênhx yiêz tưz hêik txos. Lơưr co, cxiv luôs y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư tsuv sêiz car, sêiz shuôk đas jos trâu yênhx ziv chuôz zis, yênhx lênhx nênhs sâuv thax tsav; muôx txâuk txux chi cxuô zav chiê chơưv kho, tsoz phưz đas jos xuz thơưx trâu pêx xênhv, txo grêk tsơưs chor nênhs moz tsuv tuôx tsêr kho moz chiê paz txo grêk tsơưs muôx chôngz nênhs ntơưv têx tsêr kho moz. Tsưr ziv zos uô chak cov phưx vưv trâu pêx xênhv tâu sêi tiv zix, jê tiv zix, viv li hâur Đảng, Têz qơưk têx tsênhv chêi…puôr lênhx khav tênhv txos y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư li kror zov chênhr. Pos Trương Thị Kim Phượng, trạm trưởng Trạm Y têr xar Quảng Lập, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng hêik:

“Trạm y têr txix thâuv tâu yưv pênhr uô mak tưz tâu uô jông đuô lơưv. Hok lok têx chuôz zênhx mak tâuv yưv pênhr zuôr đuô têx mêir tính, trôngx tos, tuv, têx chuôz zênhx njuôk kho moz. Têx chuôz zênhx no mak trạm tsênhv sir zôngv jông chiê phưx vưv trâu pêx xênhv”.

Tsưr ziv zos uô chak cov phưx tâu trâu pêx xênhv sêi tiv zix, jê tiv zix, viv li hâur Đảng, Têz qơưk têx tsênhv chêi… puôr lênhx khav tênhv txos y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư li kror zov chênhr. Hâur ntu đhâu pêz tưz tsês ntâu kror tsưx phưv txos y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư, taz sik chiê gra siêz đuô pưk txux trâu y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư mak cux tsuv tsưx phưv ntâu đuô viv nhiv no cux tsênhv yuôr ntâu luôs hâux lưv lok huôv tsar y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư tsênhv uô tsik tâu tâu trơưk li tsưr ziv tưz tso tơưv… Viv li, pêz tsuv sik đros sir jos chiê uô tiêr hâux lưv tsoz phưz đas jos, chiê pêx xênhv ziv hnuz ziv tâu tsoz phưz đas jos ciês ntơưv cxuô thax tsav qơư jông đuô.

Kaz shông nhiv kruôr đhâu, Bôv Y têr tưz kriz uô thiêz cir jênhv thôngx ziv kriz uô Dự án Yưv pênhr cxiv tsa thiêz huôv tsar cxiv luôs y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư. Dự án muôx pênhr yưv uô 126 triệu ntâu USD. Hâur co pênhr txêik Zênhx hangx ntiêx têz zos 80 triệu USD; pênhr paz tsik tsuv tror thêv zos 25 triệu USD, tsênhv yuôr zos têx pênhr nhiêx zênhx muôx. Dự án tâu kriz uô hâur 5 shông ntơưv 13 tỉnh muôx chôngz tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs uô nênhx nhoz, zos: Hậu Giang, Bạc Liêu, Trà Vinh, Long An, Hà Giang, Bắc Kạn, Sơn La, Yên Bái, Hòa Bình, Quảng Ngãi, Quảng Trị thiêz Ninh Thuận.

Lơưr co, dự án zuôr cxiv uô yiêz 138  trạm y tế thiêz kho cov  jông đuô 325 trạm y tế txơưr, kho đuô 12 tsênhv qơư y têr huyện nhoz 13 tỉnh; cungz têx chuôz zênhx tsuv muôx chiê paz gra siêz đuô tsơưr lươngv dịch vụ; kruôz kriê gra siêz đuô tsơưr lươngv pênhr jos y têr trâu cán bộ y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư. Zơưv Nguyễn Xuân Long, Chủ tịch Hôiv đôngx huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh puz pâuz:

“Đros Y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư mak 100% chor trạm tưz tâu kho đuô thiêz chuôz zênhx cxuô zav cux tâu zuôr cxix cxuô trâu têx trạm y têr thiêz thênhv siêz. Chor trạm puôr lênhx muôx bác sĩ thiêz chor pêx xênhv cxaz chuôz bảo hiểm y têr muôx 95% ntâu. Huôv tsar cxiv luôs y têr đông y, tas nro chor trạm puôr lênhx muôx y têr đông y”.

Dự án li tsưr ziv cxuô zos gra siêz tsơưr lươngv thiêz hâux lưv sir zôngv têx dịch vụ y têr ntơưv cxuô thax tsav qơư ntơưv têx tỉnh uô dự án. Paz hlôngr yiêz đuô têx dịch vụ dự phòng, tsoz phưz đas jos xuz thơưx, njuôk kho moz xuz thơưx; tsưx phưv txos chor pox niêv thiêz nhuôs zâu, nênhs lâul, pêx xênhv muôx luz nênhx txov nhêv, mênhx cxưx tsơưs nênhs chiê paz trâu sơưr đơưk muôx đas jos, hnuz nhôngs uô nênhx nhoz ntêr đuô thiêz paz hlôngr yiêz đuô tsơưr lươngv luz nênhx trâu pêx xênhv.

Tsuv hêik tiêk, chor trạm y têr xar tưz tâu yưv pênhrr zuôr chuôz zênhx y têr, kho đuô vax tsêr cxuô zav, đros chor nênhs paz uô côngz xưv njuôk kho moz ziv hnuz ziv muôx txux chi đuô mak pêx xênhv cux muôx siêz njênhs ntâu đuô. Công xưv lok y têr hâur tas nro pêx xênhv cux ziv hnuz ziv paz tâu trâu chôngz nênhs thiêz hâux lưv no tâu uô truôx jông đuô./.

(VOV4-Lik Thox cxêik nhênhv)