Nênhs cho Yên Bái têx txir puôx zêv

Tsoz puôx zêv khênhr chiêx nhoz pêv têx trôngz siêz, têx suôv qơư ar nxaz. Puôx zêv txi txir trâu thâuv luz 2 hlik, 3 hlik ntux, sâu đê txix hli 11, hli 12. Txir puôx zêv thâuv lâul mak njuôz đuz, tơưr chi thiêz khênhx. Iz tsoz khênhr muôx txix 4-6 tâur txir. Tsoz puôx zêv txi txir ndư li ntơư, taz sik tsi zos tsoz tưs têx txir cux kaz, tsư ha iz zav. Niêv lâuk Lý Thị Phin, nhoz jok 3, xã Phúc Lợi, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái heik:

“Tsoz puôx zêv txir kaz tsuv zos tsoz ntêr shông, thiêz tsi tâu muôz têx blôngx lưs, txiêr hlo mak têx txir thiêx tuôz thiêz tsi pluôk. Txir puôx zêv thâuv đê tâu lok, muôz triêv têr cxênhx tơưr saz đrâuv muk, zos luz nôngz liêz đuz txis mak thiêx zos txir puôx zêv kaz”.

Trơưk li nênhs Cho Yên Bái tsưr ziv, chiê xeir tâu têx txir puôx zêv kaz mak tsuv phênhz thiêz pâuz zav tưs zos blâuv, zav tưs zos txuô. Khênhr mak puôx zêv blâuv muôx tơưr tuôz đuô thiêz luz txir chi đuô chor txuô. Puôx zêv blâuv thâuv luz txir lâuk têx tơưr mê njik khênhr tơưs thiêz nưk blâuv jôngx đuô, thâuv hâu, ndu siêr, têx txir lok iz chor trox đax, chi mak ntơư zos txir puôx zêv blâuv. Niêv lâuk Lý Thị Phin heik kriê nzir:

“Muôx 2 zav, puôx zêv blâuv thiêz puôx zêv txuô. Puôx zêv blâuv thâuv muôz hâu, ndu mak muôs lok six sei thiêz zôngx ziv uô đuô puôx zêv txuô. Puôx zêv blâuv mak jôngx đuô, hok chor txuô nưk tơưr đuô thiêz hâu, ndu tsi yuô txơưx muôs viv li nox muôx iz tsok mê njik pluôk”.

Txir puôx zêv uô ntêx thâuv zuôr muôz uô nox mak gra muk tsâus đêx cov hur ar, poz jêz, đhâu ntơư muôz tso trâu hâur tơưz tror tsâus nqos cov têx plâuz, tơưr hur mav muôz tso hâur đêx cuz tưz râuz bâu tsês, đhâu co muôz hâu vor trâu chiê nưk nhoz nưk li ntơư. Txir puôx zêv tâu uô trơưk 2 tsưr ziv: Tiv iz zos muôz chor txir puôx zêv tso hâur lâux câuz, tso nzir đêx trâu cov nhaz tas têx txir mav tsơưk trâu hâur kror chuz, kho tơưk chis lux liêr, đo tsi so chor txir tax thâuv tưs chor đêx hâu txir ntơư zuôr luôs bâu mak muôz tsơưk tsês, vor hâu trâu nhos 30 phênhz, chor txir zênhx siêr jông nox. Iz chas ntơư, tiv 2 zos txir puôx zêv tsênhv tâu uô txix, râuz đêx zuôr luôs bâu mak muôz tsơưk, tso chor txir puôx zêv trâu tax txos thâuv tưz muôs mak txơưv siêr jông nox.

Txir puôx zêv đhâu thâuv uô tas li heik sâuv mak iz tsok tsư ha, nox kaz. Txir puôx zêv uô tâu siêr khênhr tâu nênhs Cho Yên Bái nox đros mor blâuv, grêix, njêl thiêx tsư ha, kaz đuô. Trơưk li tsôngv box Cho, txir puôx zêv zos zav txir muôx nhoz hâur har xuz tsuôs, viv li nox kaz, jông trâu đas jos, paz lênhx tiz nênhs pư tâu tsâus jos jông. Nhiv no txir puôx zêv tsi tiêk zos nênhs Cho iz zav nox, mak tsênhv tâu ntâu tuk, chôngz lênhx nhoz cxuô thax tsav qơư txơưr đuô nhiêv nox txos thiêz. Niêv lâuk Nguyễn Thị Hương, nhoz phường Đồng Tâm, TP Yên Bái heik pâuz:

“Txix thâuv tsênhv zâu, cur tưz tâu nox têx txir puôx zêv, txir puôx zêv nox lok six kaz, lar heik zos têx txir puôx zêv blâuv mak ziv kaz đuô. Cheix txir puôx zêv shông tưs cur cux zuôr lok nox. Cur lok six nhiêv nox zav txir no”.

Txos cheix txir puôx zêv niêx shông, hâur têx chuôz zis hêir nênhs Cho Yên Bái ho hnor têx txir puôx zêv tsư kaz, tsư ha nziêk cxiê luz tsêr, zos lênhx tưs tưz tâu nox iz jâuk zênhx ndo njôngr hâur đruôz siêz./.

(Thiều Nghiệp-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Ciêz lâuk Tsangz Cênhx cheix ntux yiêz

          Tas cik sơưr nzor hnuz thưr 5 yênhx ciêz, cxôngx thâuv ntux nhiv kruôr pov cêr luv liês, sâuv têx nta trôngz, cxuô txox mêr cêr tox siêz Quản Bạ, pox nhuôs hnar têx chêr tsôngs yo yiêz sik zâuv mul car ciêz Tsangz Cênhx. Lênhx gra gơưv keiz, tul buô, tês jâuz chox mul muôs ntơưv ciêz, lênhx mak mul zuôr cxaz chuôz zênhx trâu chuôz zis. Fâux Hangv Thị Ly, nhoz xã Cangz Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang mul car ciêz shir phaz heik:

          Ciêz Tsangz Cênhx nhoz kuôk tsênhv qơư thị trấn Tam Sơn, huyện Quản Bạ muôx nhos 10 cei cêr. Têx hax huv tâu muôs ntơưv luz ciêz no muôx lok six ntâu, hâur co phênhv ntâu zos têx xiv huv pox nhuôs chiv chir uô tâu li: pax ntâuz, jiz mu, ndêz, cxur, poz cưk, tâuv pâur, têx zav jâuz....Ntơưv qơư muôv muôs tsiêx cxu, keiz, ok mak tâu tso jê ntus tul đêx Tsangz Cênhx, cux muôx keiz đuz greik, nhuôv buô, yik, nênhk...taz sik ntâu tiv zix zos muôs nhux đas viv nhoz tox siêz no, pox nhuôs huôv tsar tu zus paz niêv tsiêx cxu. Ciêz tsênhv muôx qơư muôv muôs zav nox đros têx ziês cuz thaz nqo pas lơưs, têx coz chơưr poz cưk, têx tsu mor cuôv đros cuô tâuv chuôz lok six kaz, zos tsôngv box Hmôngz li têx zav nox nto bê. Đros co zos phênhr zos zos (phở) Tsangz Cênhx, iz hâur têx zav nox nto bê tiv zix nhoz Hà Giang, tâu uô kuôk nor yênhx puôk shông, zos iz gơưv niêv txir muôs luôv nênhs Hoa xar tơưv uô tâu thiêz tâu tuôr tsês txos nhiv no. Ciêz tsênhv muôx qơư muôv muôs têx chuôz zênhx li: triêv, hlâu, zênhz thôngx, luz ntok ntâuz zos tsôngv box tox siêz uô; têx qơư muôs tsôngs yo, chor uô jav li sir nhiêx, xâur nhiêx....Niêv lâuk Mỷ Xênhv Vax nhoz xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang tuôx pok thâuv ntux nhiv kruôr pov cêr chiê muôs luôv puz pâuz:

          Lok hâur pâus huôv tsar ciêz Tsangz Cênhx, zơưv Xênhr Zoz Xênhv Vax- iz lênhx nênhs pâuz ntâu lok vênhx huôv têx mênhx cxưx, tiv zix zos mênhx cxưx Hmôngz nhoz Hà Giang puz pâuz:

          Ciêz Tsangz Cênhx tâu krêz tsênhv zos hnuz thưr 5 yênhx ciêz thiêz khênhr suôv câuv thâuv txos zar tar su. Tsi xưk li têx ciêz txơưr nhoz no, ciêz Tsangz Cênhx zos ciêz muôx cxôngx nzor lok, zos ciêz muôx ntâu vênhx huôv sik côngv jông nhoz tox siêz Hà Giang. Viv li luz ciêz no tsi taz zaz zâuv tâu chôngz tsôngv box têx mênhx cxưx tox siêz tox siêz Hà Giang tuôx car mak tsênhv muôx chôngz tsôngv kruô hâur thiêz saz đrâuv têz qơưk tuôx car ciêz thiêz. Chênhr viv li mak ciêz krêz cxaz iz jiês car lok tas cik hnuz ciêz chủ nhật thiêz.

          Têx hnuz no, ciêz Tsaz Cênhx ziv muôx chôngz lênhx nênhs tuôx car ciêz, sâuv cxuô txox cêr tsôngv box cheix yêz meir, chaz nênhk thâux cxuô zav hax huv tror mul tsêr, tsês chiê hâur tsôngv kruô tuôx ndis shuôk têx qơưk siêz tsi plox iz jiês jiês tâu sik côngv hâur khôngz qiv car ciêz tox siêz./.

( Txâur Vax cxiv sâu, cxeik nhênhv)