Mắc ca-zos xiv huv kôngz nuv muôx grêk nhoz thax tsav tox siêz Lai Châu

Tsoz chos mắc ca nziv chos trâu têx thax tsav tox siêz ar nxaz, shông 2014, zơưv Trần Đức Văn, nhoz jok 15, phường Tân Phong, Tp Lai Châu chuôz zis tưz muk zuôr zav nôngz tsoz chos no lok chos siv ntơưv têx liêx têz nhoz jê iz ndis tsêr. Đhâu iz ntuk chos thiêz tu, pov tsoz mắc ca hloz lox jông, huv đros têx ar têz nxaz, zơưv chuôz zis tror zuôr nzir zuz lok chos. Txos nhiv no, zơưv chuôz zis tưz chos tâu muôx 2 cxênhz ntâu tsoz, hâur co, 1.500 ntâu tsoz tưz txi txir jông sâu đê muôs.

Zơưv Văn heik: Mắc ca zos zav tsoz chos tir tâuk kruôr gis, zôngx ziv chos thiêz zôngx ziv tu, lar heik zos fiv đros trâu têx ar têz nxaz, muôx ntâu poz jêz. Đhâu thâuv chos, iz shông tsuôk fmông 2 jiês qir NPK lok hâur shôngk shông thiêz kaz shông xưz, têx ntông zuôr hloz lox jông, txi ntâu txir. Lar heik, zos tsi so đoz luôx têx đrox, txiêr yiz chês, uô muôx nzôngr nzông zuôr paz trâu tsoz mắc ca hloz jông thiêz txi txir ntâu đuô.

“Tưz zos tsoz chos ntông nox txir mak chos sâuv têx ar têz nxaz  zuôr txi txir jông đuô, viv tsi trâul đêx ngaz. Tsoz mắc ca lok siv nziv chos trâu chor ar têz nxaz nhoz Lai Châu. Zos pir li hur si têx tsoz chos ntông nox txir txơưr đuô, tsoz mắc ca zuôr tâu trơưk tsưr ziv đuô. Cur chuôz zis muôx nhos 6 ha liêx têz, chos 2 cxênhz tsoz. Chos fâuv xuz thơưx kuôk no 7 shông, thâuv co cur chuôz zis cux cxơưx tsav chos tâu, txi txir tsi muôx lênhx tưs zuôr, taz sik nhiv no thâuv tưs cux muôx tsi txâuk luôs lưv tus zuôr, têx tsav tsi muôx nênhs zuôr ntơư nhiv no chuôz zis tsi trâul cxơưx lơưv”.

Trơưk li zơưv Văn chuôz zis tsưr ziv, tsoz mắc ca chos têx chês zuôr hloz lox jông thiêz tsi yuô trâul caz hmoz tho nox uô ruôr hiêv pir li chos nôngz.  Đhâu 3 shông chos, zuôr txi txir  fâuv xuz thơưx thiêz cux txix co tror zar muk zuôr hâur niêx shông zuôr txi ntâu jux juk tuôx. Chos tâu txix 5 shông tror zar sâuv, iz tsoz zuôr txi txir txix 30-50 cir iz shông, hok têx tsoz lox jông, txi ntâu muôx têx sâu đê tâu xar muôx iz puôk txir.

“Xav mak têx tsoz jông, txi txir ndư nhiv no tsuv sâu đê tâu xar muôx iz puôk txir, têx tsoz tsi yuô jông cux tâu 2, 3 châuv cir. Chuôz zis đê sâuv ntông lok, muôs txir njuôz zos 70-80 cxênhz đeiv iz cir, hok chor nôngz jiêz kra kruôr muôs 350 cxênhz đeiv iz cir. Trơưk li njuôk xav, tsoz mắc ca txos nhiv no cux tâu gri đuô hur si. Nhiv nor têx nôngz mắc ca tsênhv tâu muôz lok uô cuô mik lok sik uô lưv zav uz no xưz, hok tov kaz no zos muôx ntâu, muôx têx zuôr muôz lok tsiv uô têx yuôx plênhr uô jông jav, uô trox nox ….”.

Trơưk li nhênhz chơưv, chor nênhs nhênhz chơưv khoa học xav, mắc ca muôx ntâu tsơưr pưr jông trâu lênhx tiz nênhs đas jos; muôx ntâu têx zav phax tir thêir iz cxiê têx tsi jông trâu lênhx nênhs luz đros chêr…. Lar heik, chor nôngz mắc ca nhoz Lai Châu tâu zôngv hâur tsiv uô têx nduôr thax, cuô mik…. Nhiv no, têx mắc ca ntơưv qơư tsênhv tâu chor tuz luôv tuôx txos qơư zok nriêr zuôr ntâu. Zơưv Bùi Thanh Hải, iz lênhx tuz luôv nhoz tỉnh Vĩnh Phúc tuôx heik pâuz:

“Chor nôngz mắc ca nhiv no đrav ciêz đrôngs tiêx đras cux tsi yuô muôx thiêz tâu tsôngv px zok nriêr zuôr ntâu, muôx tsi txâuk trâu sđ zuôr. Têx nôngz mắc ca muôx tsơưr pưr jông, viv li iz cxiê tsêr meir tsiv uô cuô mik, lơưr cux xar tuôx chiê sik đros tsiv uô cuô mik mắc ca. Chor nôngz mắc ca thâux gra muk txos đrav tiêx đras nhiv no tsi tâu tâu muôx tsêr lox chiê tsiv uô, viv li iz cxiê chuôz zis chos tưz yưv pênhr zuôr meir, uô qơư ciz kra mắc ca chiê ntiv hâur hnaz muôs trâu ciêz đrôngs”.

Tâu gra lok chos siv sâuv têx ar têz nxaz txix shông 2011, txos nhiv no tsoz chos mắc ca tưz chos muôx cxuô nro trâu têx huyện, TP hâur thax tsav tỉnh Lai Châu, xav hur si têx liêx têz chos mắc ca muôx 3 cxênhz ha ntâu; hâur co muôx 500 ntâu ha tưz txi txir tâu sâu đê muôs. Tsi tiêk njuôz vor têx trôngz por tox đo, nhiv no mắc ca tưz yênhx zav tsoz chos chênhr, muôs tâu grê, paz tsôngv box cxuô heir nênhs tsơưs nhoz Lai Châu huôv tsar uô nox, jux juk hla đhâu cêr yeiz pluôs truôx đrênhk, muôx luz nênhx tsâu sor./.

(Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Jâuz tsik ndax chiv- pêx xênhv nhoz Mộc Châu tsưr ziv uô huv đros

Zos zav jâuz tsik so tâu chos trâu chêix ntux no, taz sik hâur chêix so sor, niêv tix Nguyễn Thị Loan luz vax jâuz krưr tsik ndax chiv ntơưv jok An Thái, xar Mường Sang, huyện Mộc Châu cux hloz njuôz jông. Khov qiv hơưv lax, đros trâu uô lơưr têx tsưr ziv VietGAP, viv li chor jâuz tsik ndax chiv ntơưv no cux hloz jông, kaz thiêz zôngx ziv muôs. Niêv  tix Nguyễn Thi Loan puz pâuz:

“Pêz chos jâuz tsik ndax chiv mak muôx jâuz krưr, su hào, jâuz njuôz iz cxiê zav jâuz mak tsik ndax chiv nhoz qơư kik chos tsik tâu mak nhoz ntơưv no qiv hơưv lax ho chos tâu. Gri muôs cux siêz đuô chor jâuz chos ndax chiv thiêz pêz chos tâu bâuv li chak mak tâu muôs tas bâuv li co”.

Nhiv no, 80 ntâu chuôz zis nhoz jok An Thái puôr lênhx nhoz hâur Hợp tác xã chos jâuz ngaz tuk An Tâm thiêz uô lơưr tsưr ziv kôngz nuv VietGap hâur chos jâuz tsik ndax chiv. Pos Nguyễn Thị Tâm, Giám đốc HTX Jâuz ngaz tuk An Tâm, huyện Mộc Châu hêik:

“Chiê uô tâu têx hax huv jông lơưr ploz tsênhr mak tas nro têx tsưr ziv uô cxuô lênhx nênhs hâur HTX tsuv pâuz tsênhz thiêz sâu trâu hâur ntơưr cov cxix cxuô. Hâur ntu tu têx jâuz, pêz tsuôk tsuôs chor yuôx sinh học tâu Bôv Kôngz nuv tso chêi sir zôngv; tsik tsuôs têx yuôx tuô đrox thiêz uô đrox mak uô lơưr têx tsưr ziv kuz xưz”.

Ntu jê lok no, chor chos jâuz cxuô zav hâur hợp tác xã tưz uô lơưr, sâu tsês têx tsưr ziv uô trâu hâur mêir.

Lơưr pos Nguyễn Thị Tâm, HTX jâuz ngaz tuk huyện Mộc Châu, đros trâu têx tsưr ziv uô no, nênhs uô thiêz nênhs sir zôngv zuôr zôngx ziv nriêr pâuz tâu qơư uô thiêz chos têx jâuz. Chuôz zis tưs uô tsik zos li têx tsưr ziv, tsik sâu tsês jông cux zuôr muôs tsik tâu têx jâuz co.

“Kriz uô sâu tsês txix tsưr ziv điện tử no mak zôngx ziv, tsuôk muôx mêir điện thoại, muôx chor thành viên têx mã số mak zuôr uô tâu ciês. Cur zos giám đốc HTX mak cur kriz thiêz sêiz pov tâu tas nro cxuô thành viên hâur hợp tác xã li têx xor mông tưz sâu hâur no”.

Tsưr ziv uô chos jâuz ngaz tuk tsik ndax chiv tsênhv tâu pêx xênhv Mộc Châu hlôngr yiêz uô huv đros têx chêix chiv, sâu tâu ntâu jâuz, muôs tâu grê, px muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx chox lok cxiv kho chuôz zis, muôx luz nênhx tsâu sor./.

(Trấn Long-Lik Thox cxêik nhênhv)