Điện Biên: sir jos tuôr chiê vênhx huôv kênhx Hmôngz

Txix tsênhv qơư thị trấn Tủa Chùa, muk trơưk suôz kênhx đror đros suôz chuô, pêz muk txos nghệ nhân Xưv Xênhv Zax luz tsêr nhoz sâuv iz ntar trôngz nhoz jok Huổi Lếch, xã Mường Báng. Zơưv Sử Xênhv Zax zos iz hâur lok six tsơưs nênhs nhoz Điện Biên pâuz yuôz thiêz uô kênhx.

Cơưv yuôx kênhx txix thâuv zâu, taz sik txos muôx 17 shông zơưv Xưv thiêx chiv chir uô tâu iz traz kênhx, thiêz tsuv tas muôx 10 shông cơưv thiêx yuôx tâu kênhx. Đhâu yênhx châuv shông yuôz kênhx, zơưv oz cxêik têk tưz txơưx đuô. Zơưv Xưv hêik: chiê uô tâu traz kênhx mak cux tsik lax, taz sik chiê kênhx yuôz đror jông mak nênhs uô tsuv uô jông uô thiêz moz siêz uô thiêx tâu:

“Cur piz uô txix thâuv muôx 17, 18 shông. Thâuv co tsênhv hluôk tsik muôx nhiêx zuôr viv li chiv chir uô thiêz cơưv yuôz. Nhiv no lâul uô tsik tâu lơưv, lok six xar tuôr chiê viv li kriê trâu tuk tuz uô, chiê kriê trâu cxênhx hluôk tsik chiê pôngz plox”.

Cux tiv uô thiêz cơưv lok six lax, viv li zơưv Xưv chor tuz tsuôk muôx iz lênhx thiêz pâuz uô thiêz cơưv tâu xưz. Nhiv no, txơưv hnuz nhôngs tưz siêz, zơưv cux tsik so đros tuk tuz kho chor kênhx nhiv kruôr uô tâu cov suôz đror jông. Zơưv hêik, đros zơưv chuôz zis thiêz tsôngv box Hmôngz, traz kênhx tsik zos chiê yuôz uô lov jêv mak tsênhv zos suôz txuôk txix đruôz nênhx trâu đruôz đaz. Zov chênhr li co, txơưv tưz hla đhâu ntâu phiv liv lok chor chuôz zis Hmôngz cux tsuv nriêr nênhs pâuz uô thiêz yuôz chiê kriê trâu. Tix lâus Khêik Xênhv Zax, zơưv Xưv Xênhv Zax tuk tuz puz pâuz:

“Thâuv tsênhv zâu mak tsik pâuz đaz tsi, tsuôk pov txir uô tâu chêk cơưv uô trơưk. Oz pêz shông tov kaz zuk pâuz uô lơưv mak đros txir uô tax txos nhiv no. Zos lênhx tưs nhiêv thiêz xar cơưv mak zuk cux zuôr sir jos kriê chiê tuôr chiê tâu zuk mênhx cxưx têx vênhx huôv no. Viv đros tsôngv box Hmôngz mak traz kênhx lok six zov chênhr. Kênhx zos zôngv hâur uô đaz uô kruô, zos tsik muôx traz kênhx mak uô đaz uô kruô zuôr tsik tâu”.

Đros zơưv Xưv chuôz zis, nhiv no nhoz Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên tsênhv cxơưz cxiz thiêz tuôr chiê oz kror qơư uô kênhx Hmôngz txơưr đuô, phưx vưv trâu zoz qơưx hâur huyện, tỉnh thiêz chor thax tsav iz ndis co muôx tsôngv box Hmôngz.

Đros uô, nghệ nhân yuôz kênhx, đhiê kênhx cux tsênhv tau huyện Tủa Chùa sir jos tuôr chiê. Txix shông 2009, huyện tưz cxiv uô tâu yênhx côngz dự án khưx phưx têx vênhx huôv kênhx Hmôngz, uô jông iz lớp kriê yuôz kênhx thiêz đhiê kênhx trâu cxênhx hluôk. Yênhx shông, tiv phaz tox siêz no cux tsik so tsưr tsix chor huôx tôngv ndis shuôk ntux yiêz, hnuz hội vênhx huôv cxuô mênhx cxưx, paz trâu chor nênhs yuôz kênhx muôx jiês tâu yuôz, đhiê kênhx trâu sơưr đơưk sêiz, cơưv shâuv, đhâu co paz tuôr chiê tâu chor suôz kênhx thiêz cxuô zav đhiê kênhx. Zơưv Ký Xênhv Vưx, phưv trưởng phongx vênhx huôv huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên hêik:

“Chiê tuôr chiê tâu vênhx huôv kênhx, nhiv no huyện Tủa Chùa tưz tsưr tsix tâu iz lớp kriê yuôz kênhx. Hok oz lênhx nênhs tsênhv pâuz uô kênhx mak tưz muôx zơưv Xưv Xênhv Zax tâu cungz jênhv zos nghệ nhân cấp têz qơưk trâu shông 2014. Nhiv no phongx vênhx huôv cux xưk li cxuô cấp nganhx hâur huyện cux tsênhv sir jos tuôr chiê têx vênhx huôv jông lok kênhx Hmôngz, viv no zos iz zav chuôz zênhx zov chênhr tsuv muôx đros đrêiv tsôngv box Hmôngz luz nênhx”.

Huyện Tủa Chùa nhoz kuôk tsênhv qơư thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên 130 cêik cêr. No zos thax tsav ar tox trôngz muôx 70% tsôngv box Hmôngz uô nênhx nhoz. Txơưv luz nênhx muôx ntâu txơưr txar, taz sik đros tsôngv box Hmôngz nhoz no, traz kênhx cux zos iz zav sênhr suôz tsuv muôx đros đrêiv tsôngv box luz nênhx txix thâuv ntêx lok. Thiêz cux tsênhv yuôr muôx nhoz co chor nênhs li zơưv Xưv thiêz cxênhx nênhs tov kaz viv nhiêv kênhx mak sir jos uô thiêz tuôr chiê zuk mênhx cxưx têx vênhx huôv jông co./.

(Vũ Lợi-Lik Thox cxêik nhênhv)

Ju lix côngv thôngx TP Sơn La: Qơư jông chiê tuôx seiz yuô

          Thành phố Sơn La zos qơư chêx chôngk ntâu qơư di tích lix xưv nto bê tưz tâu côngz jênhv cấp têz qơưk, cấp tỉnh li: Qơư di tích têz qơưk tsêr tux Sơn La, tsêr bảo tàng tỉnh Sơn La; qơư di tích lix xưv tsoz ntông Lôngx sưv jos Hẹo; tsêr mnov txi côngv huôz teik Lê Thái Tông... Tiv zix thành phố Sơn La tsênhv tuôr tsês tâu têx jax cưr cxiêx trâur lâus, 12 mênhx cxưx li jax đhiê pax vuôs  jông, têx xênhz huôx côngv thôngx...

          Chiê sir zôngv muôx chêx cuk tiv phaz li têx muôx lok ju lix, niêx shông txos cheix ntux yiêz, Thành phố Sơn La puôr lênhx tsưr tsix uô iz cxiê ntênhs phêv chax chês li: Ntênhs phêv Xên Mường, Ntênhs phêv Hạn Khuống, Ntênhs phêv pax lâus, Ntênhs phêv tsêr mnov huôz teik Lê Thái Tông. No zos huôx tôngv muôx ziz njiêz coaz tsôngv, chiê tuôr tsês thiêz phuôx huiz tsôngv box li vênhx huôv chinhz yênhx, luz nênhx. Zơưv Nguyễn Hữu Chinh, kruô ndis shuôk tuôx cxôngx Hà Nội shir phaz heik:

          “ Jiês no tuôx cur pov thành phố hlôngr yiêz ntâu pir đros thiêz thâuv ntêx, khôngz qiv cux lok six jông nhoz, tsôngv box jông siêz, tas nro puôr lênhx uô cur ndo njôngr txos. Tas nro têx di tích lix xưv mak no zos di tích lix xưv cấp têz qơưk, lênhx tưs cux jông siêz...”

          Ndar txos cxiv tsa ju lix côngv thôngx truôx vênhs, shông no, thành phố Sơn La tưz paz txưv cxiv tsa tsêr so côngv thôngx lơưr ploz tsênhr têz qơưk ntơưv 4 chuôz zis nhoz 3 jok zos jok Bó, phường Chiềng An; jos Hụm xã Chiềng Xôm thiêz jos Hùn xã Chiềng Cọ.

          Chuôz zis zơưv Lù Tiến Quân nhoz jos Bó, phường Chiềng An zos iz hâur têx chuôz zis xuz thơưx huôv tsar trâur nuv ju lix côngv thôngx Homestay. Zơưv Quân puz pâuz: cxôngx tsêr lơưx 3 qar tưz muôx, chuôz zis tưz yưv pênhr cxaz 300 tsov đeiv uô 1 luz tsêr cxiv thưx chiz txuôk luz tsêr lơưx. Thôngx cxix cxiv cxaz 6 côngz tsinhx vêv xênhz, đros ntâu chuôz zênhx xênhz huôx txơưr. Tas nro tsêr đar 300 yiv ndis, txâuk 30 lênhx nênhs nhoz, đhâu 5 luz hlik huôx tôngv tưz tok 1 cxênhz jiês kruô tuôx ndis shuôk thiêz so, qir thơưx tso lol phênhv sâu muôx 120 tsov đeiv ntâu. Zơưv Lù Tiến Quân puz pâuz:

          “ Chuôz zis li phênhv liv sâu tâu mak hâur 4 luz hlik nhiv kruôr đhâu muôx cux ntâu têx kruô tuôx ndis shuôk thiêz so. Uô ntêx pêz cux sâu tâu mê njik nhiêx phir cxơưx trâu chuôz zis, zuôr cxaz têx chuôz zênhx phưx vưv kruô ndis shuôk cux xưk li trâu chuôz zis xênhz huôx”.

          Thâuv tuôx so ntơưv têx tsêr so côngv thôngx, kruô ndis shuôk tsi taz tâu nox têx zav nox mênhx cxưx, tâu seiz vênhx ziv mak tsênhv tâu nriêr pâuz cxaz trôngz jôngr ntông lâus jông jav; tâu nriêr pâuz lok cêr phongz cxưx, cêr vênhx huôv mênhx cxưx thiêz tâu uô têx zav uô si thâuv ntêx, cxaz chuôz têx huôx tôngv tsiv uô xênhz yar đros pox nhuôs jêx jos. Tix lâuk Khổng Hoàng Giang, kruô tuôx cxôngx Hà Nội heik:

          “ Cur pov tsôngv box nhoz no lok six jông siêz, zus nus tul tsi lơưr cux heik kriê, txơưv lơưr tsi shưv zuk, mê nhuôs zâu cux zos li ntơưv. Cur tuôx no tâu 3 hnuz lơưv, zos muôx six hơưv cur xar nhoz no yênhx ciêz lok sik yênhx châuv hnuz chiê nriêr pâuz têz qơưk jông jav no”.

          Đros qơư tsov txos zos chox ju lix yênhx nganhx kinh têr tsênhv ntơưv tiv phaz, đros thiêz huôv tsar ju lix côngv thôngx, thành phố Sơn La cux tsênhv chêx chôngk huôv tsar têx tsưr ziv ju lix muôx liv trâu thành phố tox siêz li: Ju lix lix xưv, vênhx huôv, ju lix côngv thôngx....Sir jos txos shông 2020, chuôz ndê tsiv grê nganhx ju lix tsav 15% ntâu thành phố li phênhv sâu. Zơưv Lê Trọng Bình, Phưv chủ tịch UB thành phố Sơn La puz pâuz:

          “ Pêz zuôr krêz uô thôngz đhâu côngz xưv yax mông đros UB têx xã, phường chiê vênhv tôngv, heik kriê pox nhuôs. Thiêz paz txưv pêz yax mông, heik kriê đhâu cxix luôk thôngz xor mông, nhoz no mak pêz ndar txos kruô ju lix đrâuv luôk oz chas têz qơưk ntâu viv li xor mông sâuv mạng li Youtobe, google zos lok six zuôr trâus, pêz zuôr heik kriê chiê zaz zâuv kruô ndis shuôk tuôx, cxôngx co jux jus côngz xưv ju lix no sâuv thax tsav thành phố zuôr muôx chêx cuk”.

          Đros tsưr ziv uô tsênhz mênhx hâur huôv tsar ju lix, thành phố Sơn La sir jos zos qơư jông thiêz zaz zâuv tâu chôngz kruô tuôx ndis shuôk. Đhâu co, gôngr phênhv cxơưz tiês KT-XH tiv phaz huôv tsar./.

(Hoàng Long- Txâur Vax cxeik nhênhv)