Ntênhs phôngv côngz jông đas jos- Nênhs Ê Đê li vênhx huôv muôz chor lâus seiz tsiv grê jông

Ciês cxôngx hâur hlik hli 10, hâur tsêr Yang Sin, nhoz jos Ako Dhông, đrôngs Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk li luz tsêr ntêr chax chês, têx suôz đruôs tôngx nxêz tôngx đror cxuô qơư li hơưv tos hnuz ntênhs phôngv côngz jông đas jos trâu têx lâuk nênhs hâur jos.

          Hâur qar tiêv kruô, 12 huz chơưr xơưk tâu khi trâu sâuv tul ndêx cxôngx huz zâu txos huz lox, têx nxêz tôngx, đruôs lox cux tâu đei sâuv co. Suôz nxêz tôngx đror chuôk li hu grus cxuô tsôngv box hâur jos thiêz tsôngv kruô tuôx sik côngv cêr lov jêv hnuz ntênhs.

          Têx lênhx lâus nênhs tâu phôngv côngz jông đas jos hâur hnuz ntênhs zos 6 lênhx lâus nênhs muôx hnuz nhôngs cxôngx 76 txos 84 shông, hnar têx chêr tsôngs yo mênhx cxưx chax chês, jâuv ntơưv qơư tsês trâu lâus nênhs. Ntênhs phôngv côngz jông đas jos tâu uô lơưr tsưr ziv đhâu 8 suôz nxêz tôngx. Thâuv lênhx nênhs sơưr tsưr tsix côngz fur qir uô têx hâux lưv phôngv côngz jông đas jos jax nxêz tôngx “ Hu grus lok sik côngv” tâu ntâuk, têx hluôk nxeik nênhs Êđê sik đros đhiê pax vuôs hơưv hnuz ntênhs. Lơưr co, têx mê nhuôs hâur chuôz zis sik hlôngr khơưk muôz tôngx tês trâu chor lâus chox. Lơưr co zos hâuk 12 huz chơưr xơưk thiêz mnôngs ntâuk đruôs tôngx nxêz tôngx thiêz heik cưr cxiêx.

          Cxaz chuôz ntênhs, ntâu lênhx tsôngv box hâur jos Akô Dhông, tiv zix zos têx lênhx nênhs muôx hnuz nhôngs siêz pov lok six jông siêz. Lơưr chuôk li tâu tror tik lok khôngz qiv lov jêv têx hnuz ntênhs thâuv ntêx hâur jos thâuv jêx jos tuôr tsês tâu têx cêr chax chês jông hâur luz nênhx. Pos H Lũ Arul, 81 shông zos iz hâur 6 lênhx lâus nênhs tâu phôngv côngv jông đas jos jiês no pheiz kênh:

          “ No zos ntênhs phôngv côngz jông đas jos trâu lâus nênhs, viv cxôngx thâuv ntêx hnuz ntênhs tâu seiz zos six hơưv chiê tuz nhuôs uô tsâus thiêz seiz tsiv grê têx lênhx lâus nênhs. Nhiv no têz qơưk tsov cưv tsoz phưz nênhs lâus viv li lênhs tov thành phố tuôx tsưr tsix trâu nênhs lâus hâur jos Ako Dhông. Tas nro tsôngv box jos Ako Dhông lok six jông siêz. Hnuz no zos hnuz ntênhs lov jêv thiêz tsuv muôz 1 tul buô, iz tul nhux chox lok uô”.

          Đros thiêz têx hluôk nênhs, no zos six hơưv chiê lơưr tâu nriêr pâuz zuk mênhx cxưx li cêr vênhx huôv jông. Hâur hnuz ntênhs muôx ntâu lênhx hluôk tuz, hluôk nxeik zos têx lâus nênhs tâu phôngv côngz jông đas jos li tuz nhuôs tuôx phôngv côngz trâu têx lâus. Niêv lâuk H Zu Ni Niê, pos H Gôc Niê li nhuôs xênhz njưr puz pâuz:

          “ Hnuz no tâu cxaz chuôz ntênhs phôngv côngz jông đas jos trâu cur pos cur lok six jông siêz, xar njôngr cur pos muôx jông đas jos chiê nhoz khax nhoz jông đros tuz nhuôs”.

          Nền nhạc

          Hâur nênhs Ê Đê li vênhx huôv chax chês, ntênhs phôngv côngz jông đas jos zos iz phongz cxưx jông thiêz lok six coaz tsôngv. Lơưr phongz cxưx, thâuv tsưr tsêr txâuk 60 shông mul mak tâu tuz nhuôs hâur chuôz zis tsưr tsix ntênhs phôngv côngz jông đas jos. No zos huôx tôngv muôx ziz njiêz chiê tso pov tuz nhuôs li siêz ndo txiêx njik đros zuk têx lênhx niêv lênhx txir.

          Ndaz ndơưv Hnuz ntiêx têz nênhs muôx hnuz nhôngs siêz shông no, UB phường Tân Lợi, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk tưz tsưr tsix hôx phưx ntênhs phôngv côngz jông đas jos trâu têx lênhx nênhs muôx hnuz nhôngs siêz nhoz jos Ako Dhông. Ntênhs tâu uô lơưr tsưr ziv yiêz thiêz chax chês, tuôr tsês jông têx huôx tôngv ntâuk nxêz tôngx, chox tôngx phôngv côngz jông thiêz hâuk chơưr xơưk, têx tưs pôngz kaz mak tsês. Zơưv Y Blah ÊBan, lâus jos Akô Dhông puz pâuz:

          “ Li ntu đrav ntêx mak lơưr tuô nhux tuô buô chiê uô, nênhs lâus hâur chuôz zis tưs mak chuôz zis co uô, tsi uô lơưr côngv thôngx li no, chêx chôngk tas nro têx lênhx nênhs muôx hnuz nhôngs cxôngx 70, 80 đros tsưr tsix li no. No zos jiês xuz thơưx iz huôx tôngv li no tâu tsưr tsix, viv li, cur lok six xar njôngr huôx tôngv no zuôr tâu yax six tsưr tsix”.

          Nền chiêng

          Lơưr cêr chêx chês, nênhs Ê Đê li ntênhs phôngv côngz jông đas jos tâu tsưr tsix hâur 3 hnuz, taz sik nhiv no mak tsưr tsix hâur 1 hnuz, tsưr tsix lơưr tsưr ziv côngv thôngx chiê gôngr phênhv txu grês têx nhiêx txiêx mak tror tuôr tsês tâu jông nênhs Ê Đê li cêr chax chas jông. No tsi taz zos six hơưv chiê pâux nzir txiêx njik trâu pos zơưs niêv txir, mak tso pov cêr niêv côngv siêz hâur têx chuôz zis, têx xênhv nênhs thiêz pox nhuôs hâur jêx jos, zos tênhx qơư zaoz zux cêr chax chês thiêz muôz siêz tsiv grê chuôz zis jông hâur luz nênhx côngv thôngx./.

( VOVTN- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Lênhx nênhs tuôr truôx zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông trâu jêx jos

          Chiê nhênhv tâu zuk hêir nênhs li têx bê ntơưr, tix lâus triệu Hữu Linh, hêir nênhs Cho Thanh Phán, nhoz huyện Huỳnh Bồ, tsuv đhâu iz shông cơưv ntơưv zơưv Dương Du Minh.

          “Hêir nênhs Cho li têx bê ntơưr tsik zôngx ziv cơưv tâu, viv iz cxiê bê ntơưr mak cur nhênhv tâu, iz cxiê bê ntơưr ho tsik pâuz nhênhv. Zos chiê cov nhênhv têx bê ntơưr co tâu cxix cxuô, tsuv cơưv tas ntâu six hơưv hnuz nhôngs. Cur nhênhv tâu, taz sik zơưv Giáo tsênhv cxêik têx njiêz luk bê ntơưr co zos hêik li chas, zuk thiêx pâuz toz tâuz. Zuk tsuv cơưv tiês thiêx pâuz tâu zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox”.

          Tsik thôngx li cxuô lớp tsêr cơưv txơưr Giáo Dương Du Minh têx shuv xênhz cơưv, muôx chor lâuk, hluôk, nhuôv zâu hur tiz si thiêz tsuôk cơưv hâur chêix sâu kôngz lôngk tas; phênhv ntâu zos cơưv trâu hâur chêix tsưr tsix ntênhk hội jêx jos thiêz qơư cơưv zos cơưv trâu tsêr vênhx huôv jos; têx jiês mak kriê cơưv ciês hâur zơưv Giáo minh tsêr nhoz. Tix lâus Bàn Tiến Trung, xã Tân Dân, huyện Hoành Bồ hêik pâuz:

          “Tix ciês kriz lớp kriê cơưv ntơưr, cur tưz đros cơưv hâur oz chêix kriê cơưv. Taz sik cê muk cơưv, cê muk uô hâux lưv. Chênhr zos li hêik ntơư, zos têx bê ntơưr tưs tsik pâuz mak cur muk trâu ntơưv zơưv Giáo Minh tsêr cơưv nzir. Lar hêik zos hâur têx hnuz ntux lok nas, sđ siz zâuv muk cơưv cov pâuz  nzir zuk hêir nênhs li têx bê ntơưr”.

          Nhiv no, hêir nênhs Cho nhoz iz cxiê tsênhv qơư cux tsênhv tuôr tsês tâu zuk hêir nênhs têx bê ntơưr sâu; taz sik, chor nênhs pâuz nhênhv, pâuz sâu hêir nênhs Cho têx bê ntơưr, cux zos yuôr tsơưs. Phênhv ntâu zos chor cưk uô nênhz thiêz iz cxiê lênhx lâuk, hnuz nhôngs siêz. Zơưv Dương Du Minh, tâu xav zos iz lênhx lâuk thiêx tuôr tâu tsês hêir nênhs Cho têx bê ntơưr sâu cxôngx nzor.

          “Iz lênhs pâuz mê njik, tsuv kriê trâu chor hluôk cov pâuz. Zos tsik kriê mak hur si jêx jos zuôr tsik muôx lênhx tưs pâuz txos zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông. Nhiv no txơưv cur lâuk, cur cux jông siêz, viv muôx chôngz lênhx ntâu tus hluôk tưz tror cơưv zuk hêir nênhs Cho têx bê ntơưr”

Chênhr zos li hêik ntơư, zơưv Dương Du Minh cux tâu xav zos iz lênhx cưk kriê ntơưr thiêz thâuv txos trâu têx hnuz zơưv Minh chuôz zis muôx hâux lưv, cxuô lênhx sđ cux gra kêiz gra chơưr muk đros paz, ndo txos zơưv Minh têx txiêx njis kriê ntơưr.

“Têx hnuz ntênhk hội, ntênhk tsiêz lok sik cưk kriê Minh chuôz zis muôx hâux lưv đaz tsi, cxuô lênhx sđ cux gra têx zav li chơưr, kêiz muk đros paz, cov muôx cxaz nzir jâuz grêix trâu pluôk nox”

Txơưv tsik kriê ntơưr trâu cxuô luz tsêr cơưv têz qơưs; taz sik zơưv Dương Du Minh, thâuv tưs tưz sir tas đas jos tsưr ziv, truôx siêz bo kriê hêir nênhs Cho têx bê ntơưr cxôngx nzor trâu fâuv hluôk nhiv no cov tuôr tsês chiê zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox./.

                                      (Tsu cxêik nhênhv-VOV Đông Bắc)