Têx suôz gâux Jarai: hu gâux sik lưr Khăm Thơng

Nhiêv hu gâux Jarai txix thâuv zâu, niêv tix Rmah H’prăm, nhoz jok Ia Bia, xã Ia Le, huyện Chư Pứh, Gia Lai, tsik txax muôs thâuv hêik lok zuk kror nhiêv. Niêv tix hêik, hu gâux sik lưr Jarai tưz nhoz đrêiv hâur cur lơưv, viv li thâuv hnor luôs hêik, niêv tix xar têz ciês cov jông siêz. Thiêz suôz gâux hax zav jông đuô thâuv muôx đros chor suôz đruôk, suôz trax thiêz mê njil chơưr xơưk. Rơ mah H’Prăm, hêik:

“Cur hêik gâux mak nhiêv hênhr, thâuv tưs hnoz suôz đruôk, suôz trax mak xar hu gâux ciês. Têx thâuv zuk tsik tâu hâuk chơưr mak cux muôx njil txax muôs. Thâuv hâuk mê njil chơưr lơưv, hnor suôz trax, suôz đruôk mak hêik ciês. Txơưv tiêk zuk cux hêik tsik tâu jông, taz sik thâuv hnor suôz trax đros mak hêik ciês, nhiêv hêik hênhr”.

Niêv tix H’Prăm puz pâuz, tiv zix zos thâuv hnoz iz lênhx txir nênhx hêik uô ntêx, niêv tix zuôr hêik têz ciês. Thâuv muôx cưr tix, fôngx zưs tuôx uô si ntơưv tsêr, nox hâuk tas, niêv tix ho hêik gâux nus, phêiz kênhz têx hâux lưv uô yênhx hnuz thiêz xênhz huôx hâur chuôz zis. Niêv tix xar muôz suôz gâux cưr cxiêx co tsês chiê cxuô kror jông trâu chor cưr tix fôngx zưs sơưr đơưk, cux xar cov lơưr hêik zuk txơưx njê.

Đros chor nênhs jiês xuz thơưx tuôx ntơưv tsêr, niêv tix Rơ mah H’Prăm cux thav pêv txix hu gâux, cưr cxiêx, đros têx suôz hêik jông:

“Luôs fênhx six hêik tiêk “Cox cxêik tơư tưz ndê tuôx sâuv tsêr, cox cxêik têk tưz kriz cur kror trôngx. Cox tưz lok hâur tsêr, cox tưz jâuv jê ntus chuz, hok cur tsêr ho tsik muôx kêiz tuô trâu cox nox, tsik muôx chơưr kaz trâu cox hâuk, tsik muôx zênhz trâu cox hâuk, tsik muôx cxuô zav trâu cox sêi, cox nox cov shir phaz…”cux xưk li nhiv kruôr pov luôs tuôx txos tsêr, zôngv lo luk nus txix suôz gâux hêik, iz zav li: “cox njêx muôs cur tsik tâu sưv, cox bê cur cux tsik pâuz; cox zos nênhs txix jêx jok đêz, txơưr đuô tuôx no jiês xuz thơưx…li xưz”.

Suôz gâux Jarai lok six zôngx ziv hêik, zôngx ziv cơưv, viv suôz jông hêik. Taz sik chiê hêik cov zos thiêz jông tsik zos lênhx tưs cux hêik tâu thiêz uô trâu sơưr đơưk nhiêv mnôngs.

Pos Giá Mep, nhoz jok Kênh H’mek, xã Ia Blứ, huyện Chư Pưh, shông no tưz muôx 80 ntâu shông. Pos hêik thâuv tsênhv hluôk pos cux nhiêv hêik gâux thiêz tsik so hêik siz lưr đros chor hluôk tuz hâur jok. Chor nênhs hêik đros pos zênhx zos chor nênhs lok six txơưx thiez pâuz hêik gâux. Zos lơưr hêik tsik jông, pos tsik têz thiêz tsik đros hêik siz lưr. Pó Giá Mep, hêik:

“Zos tiêk pêz hêik zos thiêz jông siz xưk, iz zav siêz xar mak mnôngs xưz zênhx nhiêv lơưv. Zos tiêk hêik tsik zos mak zuôr tsik pâuz, tsưr ziv hêik gâux mak zos li co. Tsik zos tsuôr hêik tâu xưz li co zuôr tsik pâuz, tsik jông thiêz tsik gas siêz. Nênhs hêik gâux jông mak hêik lo tưs zos lo co. Hok lênhx tưs hêik tsik zos mak tsênhv hêik tsik tâu jông….”

Hâur luz nênhx nhiv no, suôz gâux Jarai tsik yuô muôx ntâu hêik xưk li ntu đrav ntêx. Taz sik, hêik siz lưr cux zos iz kror jông hâur cxuô jiês ntênhk hôiv hâur côngv thôngx thiêz yênhx chuôz zis. Tsuôk tiêk chor nênhs pâuz hêik gâux, tiv zix zos pâuz hêik siz lưr cov zos, cov jông mak ziv hnuz ziv tsơưs. No zos kror vênhx huôv jông cxongx nzor, uô jông đuô trâu luz nênhx, tsuv tâu pox nhuôs Jarai tuôr chiê thiêz huôv tsar./.

(TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tsoz ntông Mày Noọng paz trâu px Púng Nghịu tsưx phưv truôx jôngr ntông

          Tsoz ntông lâuk hêir nênhs poz ziz hu uô “Mày Noọng”, siêz muôx yênhx châuv thiêr thiêz lox, 3 lênhx nênhs buôs cux tsik tas, tâu tsôngv px jos Púng Nghịu tik bê hu uô “Tsoz ntông mur ntaz”, sâuv tsoz ntông  ntơư muôx xar nto puô xuz ntaz lok nhoz đêi trơưk têx chês ntông thiêz iz cxiê xuz huôv vav lox xưk li luz trôngx trâu mor.

          Pêz chor sâu xor xưv muk sêiz shuôk tsoz ntông hêik sâu, tâu zơưv Tòng Văn Tính, 75 shông, nhoz jos Púng Nghịu cux hêik pâuz tiêk: Txix thâuv zơưv Tính lok nhoz trâu jos no shông 1974, tưz zênhx pov muôx tsoz ntông thiêz pov muôx ntâu xuz ntaz lok nhoz iz zav li nhiv no. Thiêz chor lâuk zênhx xênhz txơưv uô nênhx lox hloz hâur luz jos no cux tsik pâuz shor tsoz ntông thiêz cxuô xuz ntaz ntơư muôx thâuv tưs lok cux tsik muôx lênhx tưs pâuz. Thiêz txos shông 2017, px tưz cxiv uô qơư txi côngv tsoz ntơư co chiê tsôngv px sđ khưr tâu nox tâu hnar, njiz ntâu cêr vav mênhx hâur luz nênhx. Zơưv Tòng Văn tính zos iz lênhx lâuk nhoz  hâur jos hêik pâuz:

          “Tsoz ntông Mày Noọng no, 3 shông pêz px txi côngv iz jiês; tsoz ntông co mak lox hênhr thiêz muôx ntâu xuz ntaz lok nhoz đêiv trâu têx chês sâuv tsoz ntông; njuôk xav mak muôx 50-60 xuz ntaz. Hâur ntu zuôr txos no, pêz cux tsênhv zuôr tror tsưx phưv cov truôx tsik chiê px ruôr ntor por tsês”

          Trơưk li px hâur jos hêik pâuz, hâur ntu đrav ntêx, cux muôx oz tsoz ntông chám thiêz mo môngk kuk nhoz chis ntơư, muôx ntâu xuz ntaz lok noz, taz sik nhiv no oz tsoz ntông co tưz lâuk thiêz tuôs tas; nhiv no tsuôk yuôr tsoz ntông Mày Noọng no. Thiêz tsoz ntông thiêz cxuô xuz ntaz co tưz tâu tsôngv px hâur jos tsưx phưv jông tsik ruôr ntor por tsês. Zơưv Tòng Văn Duyên, iz lênhx px hâur jos hêik pâuz:

          “Px hâur jos sêiz tsoz ntông no zos iz tsoz ntông tsiv grê, muôx liv đros trâu tsôngv px sđ hâur jos luz nênhx thiêz tâu px tsưx phưv truôx”

          Nhiv no, tsoz ntông Mày Noọng đros trâu cxuô xuz ntaz, tâu tsôngv px sêiz car truôx. Têx jiês muôx chuô lox njơưx, uô trâu iz cxiê xuz ntaz ntêik pôngz, px muk khơưk chox lok tso tâu yênhx châuv lir jiz ntaz. Lar hêik zos tsoz ntông no cux cxươz cxiz tâu px hâur thax tsav tsưx phưv tâu truôx jôngr ntông nhoz thax tsav ntus đriv VN-Lok Tsuôk tsik traus ruôr ntor por tsês./.

                                                (Tsu cxêik nhênhv-Hữu Lợi-Tây Bắc)