Ntâu phiv liv hâur huôv tsar jok uô nuv nhoz Điện Biên

HTX uô pax ntâuz, xơưs têx tsôngk tril yo hnar Na Sang 2 nhoz xã Núa Ngam, huyện  Điện Biên, tỉnh Điện Biên ntâu luz hlik lol no tsuôk zos lav nhoz, xơưs uô iz kro mê njik têx pax ntâuz, tsôngk tril yo heik sâuv thiêz phênhv ntâu lơưr HTX têx pax ntâuz, tsôngk hnar tsuôk muôs tâu trâu têx qơư zuôr muôs huv phưx vưv tsôngv kruô ndis shuôs têz qơưk uô si. Tiv moz Covid-19 uô ruôr hiêv txos, ngênhx ju lix tsik kriz qơư uô si, viv li HTX têx huv cux muôs tsi tâu, txix thâuv kaz shông 2019 txos nhiv no, chor tsôngk tril yo muôz tso tsês yênhx pơưs ntơưv HTX qơư uô hâux lưv. Niêv lâuk Lò Thị Viên, uô hâux lưv hâur HTX uô pax ntâuz, xơưs tsôngk tril yo hnar Na Sang 2 heik pâuz: Pir li cxiê shông, HTX trâus ruôr uô hiêv txos 90%, viv li ntơư tsi muôx phênhv sâu. Đros trâu têx hâux lưv uô pax ntâuz, xơưs tsôngk tril yo zos uô kênhz, ntêr ntêr thiêx xơưs tâu iz chêr tsôngk trik yo, tsênhv muôx iz cxiê phiv liv HTX njiz trâul, co zos tsi tâu kir txêik pênhr nhiêx têz qơưs, phênhv pênhr yưv uô tsơưs viv li uô tsi tâu trơưk li tsưr ziv xar:“Luôs hâux lưv uô no lok six kênhz, zos tiêk xav lok sâuv côngk đas jos uô pax ntâuz, xơưs têx tsôngk no muôs hâur ciêz đrôngs mak civ, hok muôs fênhx zis mak pêz ho tsi tâu đaz tsi hlo. Chênhr viv li co, tsôngv px lơưr nhiêv muk uô jos đuô. Pêz tsưr ziv zos xar cov muôx qơư sâu zuôr truôx tuk chiê pêz muôx hâux lưv uô hâur niêx shông, muôx phênhv sâu tâu siêz”.

Nhiv no tỉnh Điện Biên muôx hur si 31 zav hâux lưv uô thiêz jok uô nuv, zos: 11 jok tsiv uô thiêz por hưv têx kôngz; 8 jok uô têx hâux lưv xơưs pax ntâuz tsôngk tril yo, hiêz tơưz thiêz 12 zav hâux lưv uô thâuv nzor. Trơưk li Sở Kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tỉnh Điện Biên ntâuk grê, têx hâux lưv uô, jok uô nuv no phênhv ntâu zos uô trơưk têx lâuk tsưr ziv iz txưv uô thâuv ntêx (tsav 95%). Iz chas tsi tsơưs têx tâu ntâuk grê uô tâu jông, muôx phênhv sâu xav kror đruôz đraz 3,5 tsov đeiv iz lênhx lox tôngv iz hlik li: Uô nênhs Poz Ziz đơưz têx nduôr nhoz jok Bắc, xã Lay Nưa, thị xã Mường Lay); Lok Tsuôl hâux lưv xơưs tsôngk tril yo hnar ( ntơưv jok Na Sang 2, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên) mak phênhv ntâu yuôr đuô li uô tsi yuô tâu trơưk siêz xar, muôx têx tưz so tsi uô hâux lưv, viv zok nriêr tsi tâu qơư sâu zuôr, têx zav zuôr lok uô mak civ, sâu tâu tsơưs, tsi truôx tuk, uô ntâu lênhx lơưr tsi xar uô têx hâux lưv co. Phênhz lok têx heik  sâuv, pos Mai Thị Trang, Phưv Chi cục tsar Chi cục huôv tsar tox siêz, Sở Kôngz nuv thiêz huôv tsar tox siêz tỉnh Điện Biên heik pâuz: Huôv tsar uô têx luôs hâux lưv tox siêz hâur thax tsav tỉnh nhiv no phênhv ntâu zos sđ tưx uô iz kro mê njik xưz, chor qơư co tsi muôx pênhr uô, tsi tâu paz max lok cxiv tsa têx côngz trênhx, chuôz zênhx.... Chênhr viv li, tsơưr lươngv xiv huv tsi tâu trơưk li siêz xar, tsi ntâu, luôs lưv tus tsi yuô zuôr txos. Iz chas co, lox tôngv phênhv ntâu cux zos lơưr zok nriêr lơưr tsưr ziv uô, cơưv shâuv thiêz pâuz tâu đhâu têx lênhx đros uô hâux lưv uô cê xưz, tsi tâu đhâu iz lớp kriê cxaz têx tsưr ziv huôv tsar uô nox tưs hlo, viv li njiz tsi tsơưs têx phiv liv thâuv lês uô têx hâux lưv trơưk li tsưr ziv uô nox yiêz nhiv no:“Tsưr ziv huôv tsar uô ntâu têx xiv huv jông fiv đros trâu sđ zoz qơưx hâur ciêz đrôngs thiêz shơư têx tsôngk yo, huv jông thâuv nzor chiê fiv đros lênhx nênhs zuôr mak têx qơư uô chor huv ntơư tsênhv tsi yuô tâu muôx tsưr ziv lok uô. Muôx têx tsôngv kruô luôs zuôr iz, oz shông, taz sik luôs chor nênhs sir zôngv mak tsi zos thâuv tưs lơưr cux zuôr iz zav huv li ntơư, viv li pêz tsuv xar tsưr ziv uô li chas cov jông, luôs sđ thiêx nhiêv zuôr txos ntâu”.

Cux trơưk li pos Mai Thị Trang, nhiv kruôr no chi cục tưz fuô uô 2 jiês hâux lưv qênhz yuôx nhoz 100% huyện, thị xã, TP chiê piêr kriê Chính phủ Nghị định 52 lok huôv tsar uô têx nuv nhoz tox siêz. Iz chas ntơư, qênhz yuôx têx qơư tsiv uô qơư côngk nhav têx hâux lưv uô thâuv nzor thiêz dưv anr paz max huôv tsar uô têx hâux lưv li heik sâuv nhoz tox siêz, têx jêx jok uô nuv tsuv por hưv truôx jông tsês, ntu 2021-2025 txos trâu shông 2030. Txix co nhênhz chơưv cxiv tsa iz cxiê tsưr ziv uô siv lok huôv tsar uô têx hâux lưv li heik sâuv trâu chor xã muôx jông qơư thiêz cxuô zav huôv tsar uô têx nuv thâuv nzor, khưx phưx thiêz huôv tsar têx jok uô nuv lơưr tsưr ziv iz xã iz xiv huv. Txix ntơư chiê jux juk uô yênhx jok uô nuv reik đros ju lix côngv thôngx, ju lix vênhx huôv lịch sử hâur thax tsav tỉnh:“Chiê jok uô nuv huôv tsar tâu truôx, tsuv uô li chas chiê têx lênhx nênhs uô zav hâux lưv co lơưr uô nênhx tâuk txix chênhr lơưr têx nuv uô thiêz chiê muôx têx hu zâuv tâu chor tuz nxeik hluôk  đros uô, pêz cux tưz tso tơưv tsưr ziv hux jos đros tỉnh tsaz yênhx đêx anr iz xã iz xiv huv tsênhv qênhz shuôs têx hâux lưv hâur ntu zuôr txos. Muôz têx xiv huv uô heik sâuv tso trâu tsaz yênhx iz xã iz xiv, cê zos têx huv buôk ti, iz chas ntơư cux zos têx huv chiê huôv tsar uô ju lix reik đros trâu jok uô têx nuv thâuv nzor”./.

(Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Iz cxiê tsưr ziv tsoz phưz jâuz chiv ntux tsâus

Zưs đêx:

Đros cxuô zav tsoz chos, hâur yênhx ntu huôv tsar txơưr, tsuv muôx tsưr ziv zưs đêx ntâu lok sik tsơưs trâu tsoz chos. Chiê tsoz chos huôv jông ar tsuv nông taz por 75-80%. Taz por zưs đêx huv đros trâu cxuô zav tsoz chos lơưr tsưr ziv đrav kaz:

          - Đros têx zav jâuz nox blôngx, phênhv ntâu zưs ntâu đêx hâur ntu jâuz hlar blôngx.

          - Đros têx zav tâuz, txir lưs suôr, tsuv zưs ntâu thâuv tơưs pax txi txir.

          - Đros điz tsuv tsov cưv ntu tơưs pax, tsi chiê trâus kruôr lok six muôx tsi txâuk đêx.

          Tsuv zưs đêx thâuv sơưr nzor, thâuv tsoz chos nhoz ntu zuôr trâus zưs ntâu đêx, tsuv zưs iz jiês iz hnuz. Tsuv seiz shuôk sêz ar nông lok sik kruôr chiê muôx tsưr ziv zưs đêx huv đros.

Zuôv qir:

Zuôv qir lơưr cxuô zav tsoz chos:

          - Đros jâuz lur hnuz li jâuz nox blôngx tsuv zuôv qir zax seiổtâu hâur ar

          - Đros jâuz ntêr hnuz, tsuv zuôv uô ntêx qir NPK zax ntêr côngv đros zưs qir, taz sik chuôz tsar zưs qir kali thiêz lân paz tsoz chos huôv hloz jông đuô. Zuôv qir tsuv pheiz lơưr yênhx ntu tsoz chos huôv xênhz: zuz, hlar blôngx, tơưs pax, txi txir. Ntu xuz thơưx tsuv zuôv ntâu qir đạm thiêz lân, taz sik cux tsuv zuôv qir kali, ntu tov kaz chuôz cxaz qir kali thiêz txu grês qir đạm.

Tsoz phưz thiêz phax tar caz hmoz:

Yiz têx chês tuôz (tiv zix zos tsoz txir lưs suôr, tsoz chos cuô  txoz, kok zax zưv), chiê txu grês trâus caz hmoz. Pov thiêz phax tuô têx zav caz huôv xênhz, tsik chiê uô hiêv tsoz chos. Zos pov sâuv liêx muôx iz cxiê tsoz chos trâus caz hmoz tsuv ciêr chênhr đoz por tsês têx tsoz chos co thiêz muôx tsưr ziv tir tar tsi chiê caz hmoz cik đêz đar trâu tsoz chos txơưr. Jông đuô, tsuv zôngv ntâuz tax uô trur their tê thiêz their chuô thâuv jêx tưv grês kis đuô 11-13 tưv.

          Tsuôk têx zav yuôx phax tuô caz hmoz. Đros têx zav jâuz li jâuz poz, jâuz njuôz...thiêz tâuv pâur, điz tsuv zôngv têx zav yuôx tuô caz hmoz vi sinh lok sik sinh học. Tsi zuôv qir thiêz zôngv yuôx por vêv đrox tsuôk uô ntêx thâuv sâu 7-10 hnuz./.

Thanh Thủy-Txâur Vax cxeik nhênhv