Jax sâu thưr 6.25.11.2016:

LAI CHÂU: ZAX ZÊNHZ RUÔR HIÊV JÊX JOS NTUS ĐRIV U NÍ CHẢI

          Zôngx ziv jênhv pâuz qênhx shênhx hâuk zax zênhz nhoz jos U Ní Chải thâuv tuôx txos jos no hâur cheix mul uô liêx têz. Tas nro hâur jos, hluôk nênhs cxôngx 18 txos 45 shông sik đros nhoz uô yênhx paz ntơưv têx ntus cêr, trôngz jêz. Lơưr tsi uô tul tsi, sik zâuv hâuk zax zênhz. Pov muôx lênhx nênhs nhoz saz đrâuv tuôx mak khiêr tsi car đros sik thav. Tiv phênhv ntâu txir nênhx, hluôk nênhs hâuk zax zênhz, viv li phênhv ntâu têx chuôz zis hâur jos li luz nênhx ntâu shông no tsuôk khov txos têx lênhx pox niêv. Zơưv Vũ Tuấn Anh, tsar trạm y tế xã Dào San, huyện Phong Thổ puz pâuz:

          “ Têx lênhx nênhs muôx zênhs zax zênhz nhoz jos Hà Nhì ( U Ní Chải) tsav muôx nhos 70 txos 80% zos têx hluôk nênhs. Cxôngx hâur shôngk shông txos nhiv no tưz muôx 12 txos 15 lênhx cxôngx 18 txos 40 shông tuôs tiv têx zav moz cik viv zôngv zax zênhz. Tsaz yênhx chiv zênhs zax zênhz, mêthadone tưz tâu krêz uô ntơưv xã cxôngx shông 2015. Taz sik nhoz jos Hà Nhì mak txos cheix uô liêx têz lơưr ho mul uô hâux lưv đrâuv Trung Quốc, viv li têx lênhx nênhs chiv zênhs zênhz tâu yênhx côngz cux tsi tâu li siêz xar”.

          Zax zênhz pov muôx nhoz jos U Ní Chải cxôngx têx shôngk 80 thế kỷ đrav ntêx. Qir thơưx, tsôngv box hâur jos tsuôk hâuk cxôngx têx zax zênhz đuz chos tâu. Thâuv têz qơưk txưr tsi chos zax zênhz, hluôk nênhs hâur jos mul uô nox uô hâuk saz đrâuv, qir pâuz txos zênhz đơưz thiêz zuôr lol muôs ntơưv jos. Têx lênhx nênhs muôx zênhs zax zênhz nhoz hâur jos jux jus chuôz ndê sei hâur niêx shông. Txos nhiv no tsi tâu thôngz sâu tâu tsênhz mênhx lok têx lênhx nênhs muôx zênhs zax zênhz nhoz jos U Ní Chải, taz sik lơưr hâu nov tiv phaz, têx chuôz zis muôx txos 3,4 lênhx muôx zênhk zax zênhz. Zơưv Ma A Lủ, phưv chủ tịch Ub xã Dào San puz pâuz: qênhx shênhx muôx zênhs zax zênhz nhoz U Ní Chải tsi taz truz ntêr đros cêr yeiz pluôs, cêr uô nênhx pôngz kaz mak tsênhv uô zênhr shar txos txiv ngaz jêx jos thâuv qênhx shênhx tuz saz tuz nhiês chuôz ndê. Zơưv Ma A Lủ heik:

          “ Jos Hà Nhì zos iz hâur têx jos muôx tiv nav xã hội zov chênhr tiv zix hâur xã. Nhiv no hluôk nênhs cxôngx 18 txos 20 shông mak lok six phưx txuôx. Xã li thôngz sâu mak jos muôx nhos 300 lênhx nênhs muôx zênhs zax zênhz, phênhv ntâu zos cxôngx 18 txos 45 shông. Shông 2015, pêz mul seiz car ziv chuôz zis pluôs, tsar jos thôngz pov têx ziv muôx lênhx nênhs muôx zênhs zax zênhz thiêz muôv muôs zax zênhz txơưv pluôs li chas cux tsi puz nhoz hâur têx ziv chuôz zis pluôs, viv li tas nro jêx jos tsuôk muôx 7 ziv zos ziv chuôz zis pluôs”.

          Chiê yênhx trus cxuôv tsês zax zênhz, six hơưv đhâu, têx lưx lươngv li zênhx công an, zênhx pênhz phax, trạm y tế cux sik côngv đros hâu nov tiv phaz tsưr tsix chiv zênhs zax zênhz cxôngx zôngv yuôx Methadone, chiv zênhk zênhz chêx chôngk nhoz côngv thôngx, tsưr tsix tir tar muôv muôs zax zênhz, taz sik chêx cuk tax tâu tsi siêz. Hâu nov tiv phaz li thôngz sâu, nhiv no jos U Ní Chải muôx 7 qơư tsênhv thiêz têx qơư txơưr muôv muôs zax zênhz tsi tâu cxuôv por tsês. Trung Tá Lâux Xênhv Vax, chính trị viên Zênhx pênhz phax Dào San puz pâuz:

          “Đros thiêz jos U Ní Chải xã Dào San mak thâuv tnêx phênhv ntâu iz cxiê lênhx lâuk nênhs hâuk zax zênhz xưz. Taz sik 3,4 shôngk tror lol no mak hluôk nênhs tso ntơưr tsês, trâus têx zav moz cik tiv hâuk zax zênhz chuôz ndê. Txos nhiv no hâur jos muôx nhos 50 txos 60% têx hluôk nênhs zôngv zax zênhz. Cxôngx qênhx shênhx co Zênhx pênhz phax cux đros têx lưx lươngv sâuv thax tsav tsưr tsix yax mông, chiv zênhs zax zênhz, taz sik đhâu iz luz hlik mul qênhz yuôx phênhv ntâu tsi chiv zênhs zênhz tâu”.

          Zax zênhz tsênhv taz tov ruôr hiêv jos U Ní Chải thiêz tsênhv taz tov uô ruôr hiêv txos tsôngv box txox siê thiêz luz nênhx. Cxênhx hluôk nênhs nhoz no li luz nênhx hâur ntu zuôr txos, zuôr jông li chas, tsuv uô tul tsi chiê paz lơưr...co zos têx lo lul nus zuôr trâus tâu cxuô cấp hâu nov ntơưv qươư đros chiz coaz muôx txơưx jênhv huyện Phong Thổ thiêz tỉnh Lai Châu sik côngv đros uô thiêx zuôr uô tâu truôx, tsôngv px nhoz thax tsav hêik sâu thiêx zuôr muôx luz nênhx truôx tuk, tsâu sor ./.

                                                              (Khắc Kiên- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Phênhv thưr 6 hnuz 25/11/2016

Phênhv chêi têz qơưs

Têx kror yiêz hâur chêi siz zuôr (phênhv 1)

1. Sir zôngv phongx cxưx hâur chêi siz zuôr:

Hâur chêi siz zuôr shông 2014, grê 7 cuiz tênhv mak sơưr đơưk tsuv pâuz:

Grê 7 tsuv tsov cưv txos yênhx mênhx cxưx li phongx cxưx, đros đrêiv phongx cxưx chiê yax kriê, hêik pâuz têx kror zov chênhr hâur chêi  siz zuôr shông 2014, cov zos đrêiv chêi têz qơưs. Chêi têz qơưs nhiv no tsuôk cuiz tênhv “Cán bộ hêik pêx xênhv tso tsês têx phongx cxưx pôngz kaz hâur siz zuôr thâuv tsik tâu txưv 18 shông, phongx cxưx txi côngv đaz…đros co cux phuôx huiz têx phongx cxưx jông mak pêx xêhv tưz tuôr tsês chiê; cxiv tsa cêr coangz siv siz zuôr thiêz chuôz zis jông.

2. Gra siêz hnuz nhôngs siz zuôr:

Hâur chêi siz zuôr shông 2000 cuiz tênhv, pox niêv tsuv muôx 18 shông ntâu; chêi shông 2014 cuiz tênhv, pox niêv txưv 18 shông, txir nênhx txưv 20 shông tror sâu, txâuk shông siz zuôr. Kho đuô chêi li co zos chiê uô cov huv đros. Co zos, lơưr chêi shông 2005 chor tsik tâu txưv 18 shông zos hloz tsik tâu nênhs, zos zuôr xar uô têx huôx tôngv dân sưv mak tsuv muôx nênhs đros muk…

3. Tsik txưr txir nênhx zuôr txir nênhs, pox niev zuôr pox niêv:

Txir nênhx zuôr txir nênhx, pox niêv zuôr pox niêv ntơưv Việt Nam zos zuôv chêi têz qơưs thiêz tsik tâu chêi têz qơưs côngz jênhv shông 2000. Txos shông 2014 tso chêi pox niêv zuôr pox niêv, txir nênhx zuôr txir nênhx; taz sik “tsik côngz jênhv siz zuôr nhoz oz lênhx txir nênhx lok sik oz lênhx pox niêv” (Trơưk li ntu 2 Grê 8). Lơưr co oz lênhx txir nênhx lok sik oz lênhx pox niêv cux siz zuôr tâu, taz sik têz qơưs têx chêi tsik tsưx phưv thâuv muôx yưv têx phiv liv lok siz zuôr.

4. Tso chêi paz xênhz zus mê nhuôs:

Chiê paz cov muôx tâu mê nhuôs, pox niêv lok sik tuk txir tsik muôx mê nhuôs, lok sik zus mê nhuôs trâus sêv khiz, zos nênhs tsik xênhr…Lơưr co, lênhx nênhs tâu thor paz xênhz zus mê nhuôs tsuv zos: Nênhs sưv jê đros iz fax, saz tos pox niêv lok sik tos txir tsêr thor paz xênhz zus mê nhuôs; tưz muôx mê nhuôs thiêz lênhx nênhs no tsuôk tâu paz muôx mê nhuôs iz jiês; hnuz nhôngs muôx mê nhuôs huv đros por vêv đas jos trâu lênhx nênhs cux xưk li tuk nhuôs xênhz hâur chêr; Zos lênhx nênhs ntơư paz xênhz zus mê nhuôs tưz muôx txir mak tsuv hêik tuk txir pâuz thiêz jông siêz, uô ntâuz ntơưr cxix cxuô thiêz tâu hêik pâuz lok y têr. Hâur co, chêi cux cuiz tênhv tsênhz qênhx thiêz jênhv vưv oz tos.

No zos 4 kror yiêz hâur chêi siz zuôr, hâur tsaz yênhx tov kaz, pêz zuôr xa trâu sơưr đơưk mnôngs nzir lok chêi siz zuôr./.

                                     (Hồng Việt-Lik Thox cxêik nhênhv)