Hlôngr yiêz sâuv qơư nhoz yiêz Mường Mô

Đros 200 ziv chuôz zis txơưr nhoz jok Mường Mô, xar Mường Mô, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu, shông 2014, zơưv Điêu Văn Ngón ziv chuôz zis txar lok nhoz trâu jok yiêz Mường Mô, tsês qơư kuz chiê cxiv uô tênhv tênhz têz qơưk. Lok nhoz jok yiêz, thax tsav ar uô kôngz muôx tsơưs, taz sik đros têz qơưk têx tsênhv chêi paz, muôz siêz truôx bo sir jos khưr huôv tsar cêr uô nox, chuôz zis luz nênhx tưz hlôngr yiêz ntâu thiêz truôx tuk jux juk. Chuôz zis luz vax txir lưv tsiz, txir mo môngk nhiv kruôr sâu tâu chiv xuz thơưx, paz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiês.

“Cur chuôz zis txar lok nhoz ntơưv no txix shông 2014, txix thâuv lok ntơưv n, chuôz zis cux sir jos huôv tsar kinh têr tu zus thiêz uô pak njêl chiê zus njêl. Pir li thâuv ntêx mak đhâu txar qơư nhoz yiêz huôv tsar lok six ntâu, cêr muk lok cux zôngx ziv đuô”.

Txox cêr bê tông yiêz nhiv kruôr cxiv uô tâu muk lok hâur jok Mường Mô têx hnuz no tsik so tâu qêz suô hur si. Tsôngv box Thái li yênhx luz tsêr lơưx tsênhv tâu kho đuô cov jông. Txix muôx tsik txâuk ar uô kôngz lôngk, đhâu 6 shông sir jos khưr, pox nhuôs luz nênhx tưz hlôngr yiêz ntâu. Zơưv Lò Văn Minh, Bí thư chi bô jok Mường Mô puz pâuz: txar lok qơư nhoz yiêz, pêx xênhv tâu têz qơưk paz, tâu muôz ar chiê huôv tsar cêr uô nox, tik tênhv tênhz, cxiv uô cêr muk lok, tsêr cơưv ntơưr. Chor chuôz zis tâu nhoz siz jê, siz paz thâuv njiz phiv liv, sik paz lok huôv tsar cêr uô nox, viv li chuôz zis pluôs tâu txo grêk tsơưs ntâu, nhiv no tsuôk yuôr 0,7%, pêx xênhv luz nênhx muôx ntâu hlôngr yiêz đuô qơư nhoz kuz:

“Txar lok qơư nhoz yiêz, pêx xênhv luz nênhx txos nhiv no cux tâu Đảng, têz qơưk paz chiê huôv tsar uô nox. Pêx xênhv luz nênhx tưz tâu huôv tsar jông đuô lơưv”.

Xar Mường Mô, huyện Nậm Nhùn nhiv no muôx 10 jêx jok, 720 ntâu ziv chuôz zis thiêz zuôr xar 3.000 lênhx nênhs, hâur co muôx 9 jêx jok, đros 500 ntâu ziv chuôz zis txar qơư nhoz yiêz. Txix tsaz yênhx txar qơư nhoz li phênhv pênhr nhiêx, xar tâu yưv pênhr cxix cxuô lok cxuô zav, txix qơư uô hâux lưv UBND xar, tsêr y têr, tsêr cơưv ntơưr…puôr lênhx tâu yưv pênhr cxiv uô tâu jông, paz trâu têx tuz nhuôs cxuô mênhx cxưx tâu cơưv ntơưr jông đuô.

Hâur huôv tsar uô kôngz lôngk, khov tâu cơưv shâuv đhâu ntâu lớp cơưv kriê tsưr ziv huôv tsar cêr uô nox.  viv li pox nhuôs nhoz no tưz pâuz hlôngr yiêz đuô tsoz chos, huôv tsar tu zus tsiêx cxu, kêiz ol thiêz chos ntông nox txir, muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx. Tsênhv tsênhz, txos nhiv no, tas nro chor kôngz muôx njiêr hâur thax tsav xar zos 1.000 tấn; xav kror đruôz đraz iz lênhx nênhs sâu tax tâu 330 cir kôngz iz shông; xav nhiêx iz lênhx nênhs sâu tax tâu 26 triệu đêiv. Sâuv pak đêx uô tsêr mêir  tênhv tênhz muôx 1.000 ntâu ha, pox nhuôs sâuv thax tsav tưz huôv tsar uô tâu muôx 100 ntâu qơư tu zus njêl, paz trâu ntâu ziv chuôz zis muôx phênhv sâu tâu yênhx puô triệu đêiv nhiêx iz shông. Zơưv Trần Anh Đôn, Chủ tịch UBND xar Mường Mô, Nậm Nhùn puz pâuz:

“Đhâu thâuv txar qơư nhoz, tâu têz qơưk paz mak txos nhiv no cêr vax tsêr cxuô zav tưz tâu cxiv uô jông tax tâu pêx xênhv li zoz qơưx txar lok qơư nhoz yiêz. Đảng bộ, chính quyền xar tưz sir jos chox kriê pox nhuôs huôv tsar jôngr, txos trâu huôv tsar ntông nox txir chiê cê muôx tâu phênhv sâu thiêz tov kaz no uô tâu mak muôx nhiêx pâux nzir dịch vụ tênhv qơư jôngr. Thiêz sir jos kriê tu zus njêl sâuv pak đêx tênhv thiêz nhi no xar tưz huôv tsar tâu 100 ntâu tsưr ziv zus njêl hâur vax thêir, paz trâu pox nhuôs muôx tâu phênhv sâu siêz”./.

(Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tsưr ziv por hưv têx txir thênh caz

Sâu đê têx txir thênh caz:

Sâu đê têx txir thênh caz tưz siêr jông sâu đê, cux seiz tsưr ziv por hưv tsês li chas mav sâu đê lok hâur cheix lok sik kaz cheix. Tsi sâu đê trâu thâuv ntux nas, kror cxiê qơư ntuz njuôr, lok sik thâuv tas cik sơưr nzor têx lưs zax tsi tâu tas, viv sâu đê thâuv co zôngx ziv uô trâu têx caz hmoz tho nox uô ruôr hiêv luz txir. Thâuv đê têx txir sâuv tsi cxoz uô tsông luz txir, tsi zuôr têx txir tưz jênhs pôngz hâur ar. Txiêr co cov ti luz kiê txir thiêx tsi cok uô ruôr hiêv txos lưv luz txir thâuv thâux thiêz por hưv tsês chor txir. Tsi chiê chor txir thênhx caz jiêz yar. Thâux sei lok tso trâu iz kro qơư, tsi uô hiêv txos têx txir thâuv thâux gra.

Por hưv têx txir

Txir thênh caz, txir lưk pax thâuv por hưv, khơưk tsês tsuv uô trơưk li têx tsưr ziv kriê. Muôz têx txir tsi jông, txir mê, trâus to, trâus caz tho nox uô hiêv por tsês. Tsuv xeir têx luz txir lox siz luôs thiêz siêr cxix iz zav. Vêv xênhz têx txir zos chiê flưs, nzuôr têx kiêk nênhs lo sâuv luz txir, caz moz uz no... lo sâuv têx blôngx por tsês. Nzuôr cux paz uô hur iz phênhv têx kiêk nênhs, caz hmoz lo sâuv têx txir. Đhâu nzuôr tas, tsuv muôz chor txir so cov hur thiêz kruôr.

Nriêr qơư trâu, ntiv:

Chor txir tâu trâu hâur têx têik, muôx yuôx uô trâu txir nông ntơư tsuv tâu 98% ntâu, tsi uô txir lưx, txir tu co, zôngx ziv ntiv, zôngx ziv thâux gra thiêz zôngx ziv vêv xênhz, qêz suô đhâu thâuv muôz chor txir tso tas trâu hâur co. Đhâu thâuv uô li heik ntơư tas, têx txir thênhx caz, txir lưk pax tâu chiê nưk nhoz nưk cov kruôr đêx, kruôr lưs lok sik tso meir nzuôx chuô cov kruôr.

Krưr, ntiv: Txir thênhx caz đhâu thâuv ntiv, krưr tso trâu hâur thôngz, far ntơưr tas, 2 tos thôngz tsuv muôz tho têx luz kror cov điv pa. Iz luz thôngz, far ntơưr li co ntiv tâu nhos 25- 30 cir txir thênhx caz thiêz 15-20 luz txir lưk pax.

Nriêr qơư trâu têx txir thênhx caz: Qơư trâu txir thênhx caz, txir lưk pax tsuv đar, zôngx ziv tso trâu, tsik ntuz đêx, tsi nông, muôx qơư điv pa, tso meir nzuôx chuô, uô li chas cov hâur qơư trâu co nông jơưk  txix 70-80%, tsi cuz sor, tsi ntuz nông hênhr./.

(Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)