Ntus đriv phiv liv đhâu kuz bôv đôiv lâul Lai Châu siêz xar txos

Hâur luz tsêr ntông pêz qar nhoz jok Hon, xar Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, kuz bôv đôiv pênhz phax lâul Tao Văn Nó, mênhx cxưx Lự cux tsênhv ndo njôngr txos zơưv thiêz sơưr đơưk chor hnuz ntâuk tros châuz phiv liv chiê por vêv ntus đriv têz qơưk. Zơưv piêr, hli 5/1976 zơưv muk uô bôv đôiv, thâuv kruôz kriê tiêr zơưv tâu chiê lok uô côngz xưv ntơưv Đônx 33, nhiv no zos Đônx pênhz phax trôngx đriv Ma Lù Thàng, huyện Phong Thổ. Ntơưv no, zơưv tâu phêiz côngz uô Tiểu đôiv phưv Tiểu đôiv sêiz jor por vêv ntơưv hâur qox Việt-Trung, đros muôs 12 lênhx cán bộ, chiến sĩ. Muôz siz pir pêz đros tros châuz mak thâuv co pêz tsơưs đuô lok six ntâu, saz tros châuz muôx yênhx cxênhz lênhx, thiêz muôx yêz tăng thiêz fov lox. Đros qênhx shênhx co, Chỉ huy đônx 33 tưz hêik cov Tiểu đôiv txar lok chiê taz por ngaz tuk. Taz sik thâuv tsênhv muôx ntâu phiv liv li co, tiểu đôiv tưz thôngz mông tsik tâu đros taz viv, txêik tsik tâu chêi hêik cov txar lok, viv li cux fênhx six nhoz co thiêz sir jos tir ntâuk tros.

“Txos 6 six trss châuz tuô fov lox tuôx mak sơưr đơưk siz hêik thiêz muk trâu qơư gâuv ntâuk tros. Muôx 5 six ntâu zar hnuz kêix mak tros châuz chôngz hênhr njiê tsik pov lênhx tưs hlo, fov lox mak đros chuôs tsi xưz. Hâur hnuz xuz thơưx cur tiểu đội ntâuk tros châuz tuôs 8 lênhx, yuôr 4 lênhx. Sir jos, truôx siêz tuôr qox, tsik hnor lênhv cov txar lok mak sir jos ntâuk tros châuz xưz, tuô tax txos thâuv tas muôk txưr xưz”.

Tros châuz tuôx chôngz jux juk, fov lox cux đros tsik so, tas nro tiểu đội tas muôk txưr, tir ntâuk tsik tâu lơưv, viv li chiv chir khiêr chiê gâuv hâur har jôngr. Thâuv tsênhv zok nriêr cêr khiêr lok, zơưv tưz trâus tros châuz tar cêr. Chiê khiêr điv tâu, zơưv đas zos tos tros châuz thiêz hêik luk suôr “Tas nro sơưr đơưk, lơưr nhoz pêv hâur ntêx, sir jos ntâuk muk”. Thâuv hnor li co, tros châuz đhiê chuôs tsi tuôx muk, mak zơưv gâuv jux juk trâu hâur har jôngr. Nyêi tsav tros châuz pov, đruôz hnuz zơưv gâuv hâur chor har khâuz, txos thâuv hmo ntux mav li nriêr cêr tơưv lok. Txos hnuz tiv 4, zơưv uô luôv đhâu đêx thiêz ndê muk tâu trâu sâuv cêr lox, thiêz njiz pêz tos iz luz yêz lox. Đhâu co zơưv tâu chox lok huyện đội Phong Thổ chiê chơưv kho têx trâus saz.

“Tros châuz tir thêir tas mak cur đas hêik luk suôr. Tiêk cov lơưr sir jos muk pêv hâur ntêx, cur nriêr cêr khiêr tror trâu tov tros châuz kaz, Hnuz tov kaz mak cux tsênhv nhoz gâuv ntơưv co, ho trâus saz co tơư mak cux lax muk lok. Iz lênhx nênhs tâu muôz 500 luz muôk txưr fov, tuô oz hnuz tas muôk txưr mak lênhx tưs cux zok cêr khiêr gâuv hâur har jôngr chiê nriêr cêr khiêr tror lok”.

Cux xưk li zơưv Nó, kuz bôv đội pênhz phax lâul Nguyễn Thanh Luận, nhoz phường Đoàn Kết, zos kuz chính trị viên đônx pênhz phax Nậm Xe thâuv ntêx no zênhx ndo tsik plox chor hnuz phiv liv ntâuk tros châuz. Lơưr zơưv Luận, tros châuz li tsưr ziv zos hâur 6 hnuz tsuv txênhz tâu chor tỉnh ntus đriv, hâur co muôx Lai Châu. Ntơưv huyện Phong Thổ, tros châuz ntâuk chuôs tsi sâuv thax tsav ntus đriv ntêr xar muôx 60 cêik cêr, txix jok San Cha, xar Sì Lở Lầu, jok Huổi Luông, huyện Sín Hồ. tros châuz tsưr ziv zos ntâuk txix oz saz Đônx Ma Lù Thàng thiêz Sì Lở Lầu, taz sik tưz njiz pêz chor bôv đôiv sir jos ntâuk tir tar.

“Lơưr zongv muôx iz Tiểu đoàn, muôx đros yêz tăng ntâuk trâu Nậm Xe, tsưr ziv zos ntâuk Đônx Nậm Xe thiêz cxov pêz tos chor nênhs nhênhz chơưv Liên Xô nhoz Đoanx địa chất 35. Tros châuz tuôx tâu trâu iz đraz cêr chêk trâus pêz chor bôv đội ntâuk tir thêir, muôx Đônx Nậm Xe thiêz iz cxiê lênhx nhoz Trung đoàn 19 jor ntơưv jok Lang uô trâu tros châuz tôx nzir tsik tâu. Nhoz Phong Thổ  muk txos Dào San, njiz pêz tos tir ntâuk viv li tros châuz têik thiêz khiêr tror kaz muk Phong Thổ thiêz txar muk trâu Ma Lù Thàng”.

Đros sir jos tir ntâuk tros châuz, txix hnuz 17/2 txos hnuz 7/3, đhâu 17 jiês tir ntâuk tros, lưx lươngv pênhz phax ntơưv têx Đônx nhoz tiv phaz tưz tuô tuôs muôs 2.400 ntâu lênhx tros châuz, tuô cuz hnhiêz oz luz yêz xe tăng, uô yênhx puô lênhx tros châuz trâus saz, txos hnuz 11/3 tros châuz tsuv txar tas nro nênhs tơưv đhâu thax tsav tỉnh Lai Châu./.

(Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv)

Têx pâuz tâu thiêz tsưr ziv phax tar moz ơưk buô

1) Têx pâuz tâu:

Moz ơưk buô zos zav moz txơưx siz cik nhoz têx paz buô (hur si buô nhês thiêz buô têz), nưk muôx nưk iz zav caz moz uô huôv moz siz cik sei thiêz phênhv ntâu zos trâul tuôs txos 90%, khênhr muôx iz cxiê zav moz shơư li: Moz trơưk plaz, moz đrôngs nyar....

Moz khênhr buôk ti siz cik tâu txix tuk buô muôx moz trâu têx tuk tsi tâu tâu moz, đhâu têx krâur nox, đêx hâuk, siz cik đhâu kâuz ndâus, chuôz zênhx tu zus, fax thâux lok sik viv têx tuk tsiêx txơưr đuô gra caz moz cik tâu trâu.

Nhiv no moz ơưk buô cux tsênhv zos iz kro riêz nênhs trâu ngênhx tu zus buô nhoz ntâu têz qơưk sâuv ntiêx têz. Hâur pêz têz qơưk txos nhiv no moz cux tsênhv huôv xênhz thiêz muôx nhoz cxuô nro trâu têx thax tsav tu zus buô tsi tâu cxax yuôx phax tar moz, zos iz kro uô ruôr hiêv lox trâu ngênhx tu zus buô, uô phiv liv trâu hâux lưv tu zus têx buô grêix thiêz buô muôs.

2) Têx muôx yưv

Ntu moz nhiv kruôr qir huôv xênhz zos ntêr txix 6-8 hnuz. Moz pov muôx yưv nhoz 3 zav:

-Moz huôv xênhz sei. Buô tsênhv muôx jos txơưv tsi nox krâur, nox jâuz, njôngk, iz chêr cuz lox txix 40-42 tưv, muôx têx luz poz liêz, đhâu ntơư mê njik đuz txis nhoz buô têx tơưr grêix ntơưv ndêx puôz, kaz plaz. Buô nti iz mê njik txơưv trâul tuôs hâur nhos 1-2 hnuz.

-Moz huôv xênhz hnhar mê njik: Tuk buô iz chêr cuz lox hâur 4-5 hnuz siz lơưr liês, tsi nox jâuz, tsi nox krâur. Tuk buô hnôngk, uô tsi yuô tâuk pa, ntuôr ntâu jiês..... Têx qir thâuv xuz thơưx mak kruôr, tov kaz no uô cuô, mê njik đơưz liêk lok sik đax lik, tsư nxiêz; muôx têx luz poz đrôngs nyar xưk li zôngr tov, nhoz uô yênhx pơưs, tơưv têx poz hlưr đêx, liêz nhoz têx tơưr grêix hâur kaz plaz, tâuz kaz, 2 luz poz njês. Buô tuôs đhâu co 3-4 hnuz.

-Moz hnhar: Tuk buô njôngk, zuôs, têx qir thâuv xuz thơưx mak kruôr, đhâu ntơư uô cuô, tsư nxiêz, têx tơưr grêix đrôngs nyar thiêz muôx têx thax grêix liêz, mê njik đuz txis. Moz ntêr txix 1-2 luz hlik, buô tsi muôx jos thiêz trâul tuôs.

3) Phax  tar moz:

-Cxax yuôx vắc xin phax tar moz zos tsưr ziv jông đuô hur si chiê phax tir thêir moz.

-Vêv xênhz, qêz suô hur si têx qơư tu zus; muôz zênhx max têx tuk buô tâu xav tiêk trâus moz ntơư tso nưk nhoz nưk iz kro; heik trâu canr bôv kho moz tsiêx cxu tuôx qênhz yuôx lok sik xa iz kro mê njik têx grêix, nyar buô moz muk qênhz njuôk shuôs.

4) Kho moz:

Nhiv no tsi tâu muôx iz zav yuôx tưs kho tâu jông zav moz no./.

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)