Hêir nênhs Cho têx jêx jos hâur chêix ntux yiêz

Zơưv Triệu Tài Vạn, nhoz jok Khe Pháo, xã Tân Phượng heik pâuz, tsi tâu muôx iz shông tưs zuôr pov tsôngv box zuôr têx huv zôngx ziv thiêz gri huv đros li no ciês ntơưv tsêr xưk iz zav li shông no hlo. Khov muôx cêr yiêz jông muk lol, viv li têx hax huv phưx vưv tsiêz  tâu chor tuz luôv lơưr thâux yêz lox tuôx txos ntuô ntơưv xã, gri cux tsi yuô civ li têx shông uô ntêx.

Thâuv ntêx nhoz Tân Phượng, hâur six hơưv shông yiêz puôr lênhx lok nas yâur njuôs njêz, cêr bluô, phiv liv muk lol. Iz txix thâuv muôx cêr luôv xuôz jêz, xi măng muk lol hâur xã thiêz têx jêx jok, tsôngv box tưz siz zâuv sik paz uô cêr muk txix luz tsêr no trâu luz tsêr tov, viv li shông no txơưv ntux zuôr lok nas li cxiê shông, sđ cux zôngx ziv muk lol tâu:“Đảng, têz qơưk moz siêz txos pêz tsôngv px nênhs Cho nhoz tox siêz đêz đrôngs, lar heik zos shông 2020, paz uô thôngz txox cêr hâur xã trâu px jông muk lol, uô tsâus lok six ntâu txos Đảng, têz qơưk”.

Yuôr zơưv Triệu Đức Quý mak heik li no, muôx cêr jông muk viv li px têx hax huv kôngz lôngk uô tâu li: Ciêv fix, poz cưk, njuôs shôngz lok sik keiz ok uz no cux muôs tâu gri đuô pir li têx shông thâuv ntêx. Lênhx tưs cux shir phaz viv muôx luz nênhx vav mênhx, jông đuô. Taz sik jông đuô hur si zos txix nhiv no muk, muôx hâux lưv đaz tsi sđ zuôr muk đrav tsênhv qơư huyện Lục Yên đêz kuôk no 23 cêik cux muk tâu zôngx ziv, tsuôk tas 50 phênhz tưz txos đrav tsênhv qơư, hok thâuv ntêx muk tas lơưv yênhx hnuz cêr:“Thâuv tsi tâu muôx cêr jông li no muk lol lok six phiv liv cơưk. Xar zuôr iz zav khôngv đaz tsi cux tsuv muk đrav tsênhv qơư huyện, lok six pôngz hâux lưv thiêz phiv liv muk lol. Nhiv no muôx cêr jông, luôs têx tuz luôv gra tuôx muôs ciês ntơưv qơư, zuk seiz njiê kror tưs jông lok zuôr, tsi jông tsi nziv siêz tsi zuôr lok tsês lok six zôngx ziv”.

Zơưv Triệu Tiến Tiên, Chủ tịch Ủy ban xã Tân Phượng heik pâuz; chiê px muôx cêr jông muk lol li nhiv no, iz chas têz qơưk yưv pênhr paz, yênhx châuv chuôz zis px nhoz chor jok Lũng Cọ, Bó Mi, Khe Pháo.... tưz tưx gôngr ar, txiêr têx shôngz ntông, kôngz lôngk, nja vax chiê krêz uô đar cêr muk lol, muôz jông six hơưv trâu taz viv cxiv uô cêr uô tâu tiêr sei trơưk tsưr ziv choz. Đros trâu têx li heik co, tsôngv box cux gôngr yênhx cxênhz hnuz côngz chiê đros uô, cxiv kho têx cêr muk lol jêx jok.Tas shông 2020, xã Tân phượng tsuôk yuôr 186 hâur 436 chuôz zis pluôs thiêz zuôr xar pluôs, jok Bó Mi tưz tâu côngk nhav uô tiêr luôs hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz. Đros thiêz cêr muk lol zôngx ziv li nhiv no, zuôr cxơưz cxiz kinh tế-XH huôv tsar, muôz jông six hơưv trâu tsôngv px zuôr muôs têx hax huv, kôngz lôngk. Chênhr viv li, Tân Phượng tso tơưv tsưr ziv, hâux lưv trâu shông 2021 zuôr txo grêk tâu xar muôx 7% têx chuôz zis pluôs, sir jos cov txos shông 2025 xã tsênhv tsênhv uô tâu luôs hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz:“Hâur shông 2020 tâu têz qơưk paz cxiv uô txox cêr muk txix Mai Sơn-Lâm Thượng trâu Tân Phượng, tsôngv px lok six shir phaz thiêz njênhs njôngr lok Đảng, têz qơưk tsưr ziv, chei chox car, hâu nov ntơưv qơư chox kriê. Thiêz shông 2020 têx chuôz zis pluôs hâur xã tox siêz tưz txo grêk tsơưs ntâu, taz sik xã tưz txo grêk tsơưs tâu ntâu đuô tsưr ziv choz zos 13% ntâu. Hâur shông 2021, xã tror chox kriê tsôngv px sđ huôv tsar uô têx kôngz lôngk, chos jôngr..., sir jos cov tsi yuôr chuôz zis tưs trâul yeiz hâur shông 2021 thiêz têx shông txuôk lơưr co”.

Cêr shir phaz muôx cêr jông muk, zuôr zos qơư cxiz tsôngv px xã Tân Phượng huôv tsar uô nox uô hnar, paz cxơưz huôv tsar kinh tế-XH hâur thax tsav qơư hâur têx shông zuôr txos, chiê Lục Yên nzor yênhx tỉnh Yên Bái li huyện txuôk nzir uô tiêr hâux lưv cxiv tsa jêx jok yiêz li Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện jiês tiv 22 tưz tso tơưv./.

(Trịnh Xuân-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Cxuô lênhx tsôngv box puôr lênhx muôx qênhx fênhx zav hâur tố tụng hình sự

          Nhoz pêz têz qơưk, cxuô lênhx nênhs muôx vax huôv siz luôs đros phuôx lix tâu tso tơưv hâur Hiến pháp shông 1946, 1959, 1980 thiêz 1992. Grê 6,7 Hiến pháp 1946 cui tênhv: “Tas nro tsôngv box VN puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs lok chính trị, kinh têr, vênhx huôv” thiêz “ Tas nro tsôngv box VN puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs uô cxuô zav huv đros chêi têz qơưs, puôr lênhx tâu cxaz chuôz chính quyênx thiêz hâux lưv cxiv kho têz qơưk lơưr zuk li pênhr xưv txux chi”. Grê 51, Hiến pháp shông 1992 cux tror khav tênhv: “Tsôngv box muôx qênhx fênhx zav huv đros chêi têz qơưs”. Qênhx fênhx zav cux tâu uô tsênhz mênhx hâur têx vênhv thix tsênhv tsênhz. Zơưv Giàng Sần Pao, kuz Viện tsar Viện kiểm sát huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai khav tênhv:“Việt Nam li chêi cui tênhv, tiv zix zos Hiến pháp, chei hình sự cui tênhv tas nro cxuô lênhx tsôngv box puôr lênhx muôx qênhx fênhx zav huv đros chêi têz qơưs, tsi phênhz pêx txov nhêv lok sik bluô nux, tsi phênhz pêx mênhx cxưx tôn giáo. Lênhx tưs uô cxâuv mak puôr lênhx tsuv taz txơưx jênhv hình sự, chei hình sự grê tưs cux cui tênhv lênhx tưs (hâur co txơưv zos têx lênhx nênhs lênhs tov, hâu nov....) puôr lênhx muôx vax huôv iz zav zav”.

          Hâur ntu sik côngv đros ntêx têz, Hiến pháp shông 2013 tror tâu kho đuô, cxaz nzir cov huv đros, qênhx fênhx zav đros phuôx lix tâu tso tơưv cxix cxuô. Tsênhz mênhx, Hiến pháp khav tênhv, fênhx zav đros phuôx lix zos lênhx nênhs li qênhx. Hâux lưv cui tênhv lơưr saz krêz đar lênhx nênhx muôx qênhx fênhx zav đros phuôx lix tso pov Việt Nam sâu jênhv qênhx fênhx zav đros phuôx lix zos lênhx nênhs li qênhx muôx hâur vênhv thix luz nênhx xã hội. Hiến pháp khav tênhv cxuô lênhx nênhs li qênhx fênhx zav tâu côngz jênhv hâur tas nro vênhv thix, muôx luz nênhx chính trị, dân sự, kinh têr, vênhx huôv, xã hội. Cux lơưr zơưv Giàng Sần Pao, đros siêz xar cxuô lênhx nênhs fênhx zav đros phuôx lix, Hiến pháp, phuôx lix cux cui tênhv tsênhz mênhx lok nênhs phamv cxâuv li txơưx jênhv hình sự cux xưk li dân sự:“Hâur ntu đhâu Đảng thiêz têz qơưk tưz tso lok tik cêr cxâuv ntâu lênhx cán bộ thênhv siêz, viv li pêz tsuv pâuz tiêk đros phuôx lix mak fênhx zav, Bộ chei hình sự shông 20215 puôr lênhx cui tênhv: tas nro cxuô lênhx tsôngv box muôx vax huôv siz luôs, nênhs saz đrâuv têz qơưk phamv cxâuv nhoz Việt Nam cux tsuv yưr lir lơưr trơưk phuôx lix...Tas nro tsôngv box, tiv zix zos nênhs mênhx cxưx, têx mênhx cxưx lok sik mênhx cxưx muôx chôngz lênhx nênhs, mênhx cxưx tsơưs nênhs puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs, tsov lơưr txơưx jênhv hình sự cxôngx 18 shông ndê muk. Tiv zix têx txuz uô cxâuv zov chênhr cxôngx 14 shông ndê muk, muôx têx txuz án zov chênhr cxôngx 15,16 shông puôr lênhx yưr lir hình sự”.

Nhoz pêz têz qơưk qênhx fênhx zav đros phuôx lix đros thiêz nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu Chính phuv Cuiz tênhv số 32/2016/QĐ-TTg hnuz xiêz 8/8/2016 cui tênhv chính sách paz txưv pháp lí trâu tsôngv box thax tsav txov nhêv lok kinh têr xã hội cxôngx têx huôx tôngv li: paz txưv uô hâux lưv cxaz chuôz tố tụng đros têx txuz án phưx txuôx lok sik zov chênhr; paz nhiêx txiêx trâu viên chức tsênhv qơư paz txưv pháp lý têz qơưk ntơưv têx tiv phaz nhoz huyện pluôk, xã pluôs, jêx jos txov nhêv cxaz chuôz têx khóa cơưv luật sư, muôz siêz pênhr xưv trâu nênhs paz txưv pháp lý....Tsưr ziv paz txưv pháp lý muôx: heik kriê phuôx lix, cxaz chuôz tố tụng thiêz hlôngr njêx muôk đrâuv tố tụng. Zơưv Giàng Sần Pao puz pâuz:“Zos zuk tsi pâuz phuôx lix mak tsuv heik luật sư heik kriê lok sik ntiêr luật sư, tsi li mak zuk chiv chir cxaz chuôz heik zuk têx luôk hâux lưv uô cxâuv chei thiêz tsi cxâuv chei, Zos nênhs mênhx cxưx mak muôx paz txưv pháp lý, muôx luật sư paz. Zos txuz án zov chênhr tsi ntiêr luật sư mak tòa xeir luật sư, nênhs mênhx cxưx tsi pâuz luk choz tsiz mak ntiêr lênhx nênhs paz cxeik chiê taz por qênhx liv”.

Li ntơưv, hâur ntu nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu paz txưv pháp lý, luật sư cungz jix vuv pháp lý cxôngx têx tsưr ziv heik kriê phuôx lix, cxaz chuôz tố tụng (por vêv qênhx thiêz liv zix huv cêr chei hâur têx txuz án hình sự, dân sự, hành chính). Zos nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs tsi pâuz luk choz tsiz lok sik nênhs trâus las njês, tsi pâuz heik luk mak tâu paz txưv pháp lý, heik lênhx nênhs paz cxeik thiêz tas nro têx nhiêx phí zos têz qơưk thêv.

Tiv zix, thâuv car chêx txuz án muôx lênhx coaz txos nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs zos nênhs tâu paz txưv pháp lý mak têx chiz coaz têz qơưk tsuv muôx txơưx jênhv heik kriê qênhx tâu paz txưv thiêz heik kriê txos tsưr tsix paz txưv pháp lý; têx chiz coaz tố tụng muôx txơưx jênhv paz max nênhs tâu paz txưv pháp lý sơưv qênhx, paz trâu lênhx nênhs paz txưv pháp lý lok sik luật sư cxaz chuôz tố tụng por vêv qênhx thiêz liv zix huv phuôx lix trâu nênhs tâu paz txưv pháp lý heik cxuô thiêz nênhs tâu paz txưv zos tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs heik taz./.

(Giàng Seo Pùa-Txâur Vax cxeik nhênhv)